در گفت‌وگوی کارگردان «پسر ژنرال» با «ایران» مطرح شد
مستندسازان ما زاویه دید درستی به جهان اسلام ندارند
مستند «پسر ژنرال» از آثار منتخب دوازدهمین دوره جشنواره فیلم عمار که شامگاه جمعه از شبکه افق روی آنتن رفت، سوژه قابل توجهی دارد. این مستند به خاطرات یک فعال مدافع فلسطین می‌پردازد که خود و پدرش عضو ارتش رژیم صهیونیستی بودند. در آستانه برگزاری چهاردهمین دوره جشنواره عمار، امین بابازاده کارگردان این مستند که کارگردانی «ایستگاه جهادی»، «مکتب امام»، «شهید بعدی کیست» و «سه روایت از یک مرد» را هم برعهده داشته از چگونگی رسیدن به ایده «پسر ژنرال» گفت و با گلایه از فقدان پژوهش‌محور بودن آثار، عنوان کرد که در آثار مرتبط با جهان اسلام در کارهای داخلی، مشکل اقناع‌سازی و در کارهای بین‌الملل، فقدان مطالبه‌گری وجود دارد.
پسر ژنرال اسرائیلی که مدافع فلسطین شد
امین بابازاده درباره رسیدن به ایده مستند «پسر ژنرال» گفت: «در یکی از سال‌ها، همایش افق نو در مشهد برگزار‌شد. در همایش، لیست میهمان‌‌ها را به ما دادند و از ما خواستند تا فردی را که ویژگی‌های آن برای ما جالب‌تر است انتخاب کنیم. حدود 30 میهمان ویژه در آن لیست بود. در میان این افراد، «میکو پِلِد» داستان متفاوتی داشت. او پسر یک ژنرال اسرائیلی بود که یهودی اهل فلسطین بود. پدر پلد به عضویت جنبش «پالماخ» در می‌آید؛ جنبشی که فلسطینیان یهودی را در بر می‌گرفت. علاوه بر این، نکته جذاب دیگر این بود که حتی مدافع فلسطین شدن پلد هم متفاوت بود.»او در توضیحات تکمیلی افزود: «پلد یک بار از اسرائیل می‌گریزد و به امریکا می‌رود و در آنجا زندگی می‌کند. در این میان، خواهرزاده پلد در یک انفجار انتحاری توسط فلسطینیان کشته می‌شود و آن فلسطینیان هم شهید می‌شوند. زمانی که روزنامه‌نگاران از خواهر پلد در مورد انتقام‌گرفتن از فلسطینیان به خاطر این ماجرا سؤال می‌پرسند، وی می‌گوید: «پیش من از انتقام حرفی نزنید؛ چراکه ما کشور فلسطینیان را گرفتیم و آنها برای همین مقاومت می‌کنند.» پلد با این ماجرا، تغییر می‌کند.» بابازاده با اشاره به مشکلات فیلمبرداری این مستند که در طول 3 روز انجام شده است، گفت: «پلد در وضعیتی امنیتی بود و به او گفته بودند که در ایران خیلی مصاحبه نکند. اما از دل این تصویربرداری‌ها، یک مستند کوتاه درآمد. تمام تلاش ما در ساخت این مستند بر این بود که بتوانیم داستان او را صادقانه و بدون اغراق روایت کنیم.»
فقدان زاویه دید مناسب نسبت به جهان اسلام
او به سؤالی درباره ارزیابی آثار این حوزه و نقاط ضعف آن پاسخ می‌دهد: «در خصوص جهان اسلام، ما همیشه عقب هستیم. چون شاخک‌های اغلب مستندسازان ما، فقط به مسائل داخلی حساس بوده و هنوز بین‌المللی نشده است. آنها توانایی آن را ندارند که وقایع دنیا را رصد کنند و زمانی که مثلاً در پاکستان اتفاقی می‌افتد، بتوانند درک کنند که جایگاه ما در این موضوع، کجاست. فیلم‌های زیادی از جشنواره عمار به جشنواره‌های خارجی راه پیدا کردهاند اما نگاهی که دارند، نگاه درستی نیست. چون مستندساز، نه مطالعه‌ای در مورد جهان اسلام دارد و نه تخصصی در آن. حداقل مسائل جهان اسلام، باید برای فرد دغدغه باشد و به‌دنبال آن، زاویه دید درستی هم اتخاذ کند.در حال حاضر متأسفانه، زاویه دیدها بسیار دم دستی و سطحی هستند. زاویه دیدی که مناسب واکاوی مسائل کشور است، برای مسائل جهان اسلام کارآمد نخواهد بود.جهان اسلام، نیاز به مطالعه دارد.»
بابازاده افزود: «روند متــداول ایـــــــــــن است کــــــه مؤسسه‌ای یک پروژه و دستمزدی را به فرد پیشنهاد می‌دهد و مستندساز هم دوربین به دست راهی پاکستان می‌شود. ماحصل این مسیر، یک مستند غیرمفید می‌شود. ما مستندسازان خوبی داشتیم و داریم؛ مثل آقای سرمدی که در زمینه فلسطین و سوریه کار کردهاند و آقای نادر طالب‌زاده که در مورد
11 سپتامبر مستند داشته است. مستندساز‌های خوب ما، مستندساز‌هایی هستند که دغدغه آن مسأله را دارند. در حال حاضر متأسفانه مستندسازان ما پروژه‌محور شده‌اند و این خطرناک است.»
جای خالی اقناع‌سازی
و مطالبه‌گری
این مستندساز ضمن تأکید بر لزوم وجود مستندهای تحلیلی اشاره کرد: «از نظر من، فلسطین برای مردم ما تبدیل به یک دغدغه شده‌است و شرایط اینگونه نیست که مستندساز مجبور باشد این دغدغه‌مندی را شکل‌دهد. در حال حاضر مواجهه اصلی یک مستندساز با شبهات اســت. مســـــــأله ما اکنون این است که قدرت اقناع‌کردن مخاطب را نداریم. ما در مورد سوریه فیلم می‌سازیم، اما پس از 7 سال، هنوز برای مخاطب ما سؤال‌هایی در مورد چرایی حضور ایران در آن کشور وجود دارد. بنده حدود 60 مستند تولید‌شده در خارج پیرامون سوریه را دیده‌ام. در این مستند‌ها واضح است که یک مغز متفکر، مسیر فیلمبرداری و جریان مستند را تعیین کرده است. کشور ما مستندساز را به سوریه می‌فرستد، مستندساز هم روی یک موضوع کوچک متمرکز می‌شود و از آن فیلم می‌سازد. قدرت رهبری کلانی برای هدایت وجود ندارد؛ قدرتی که برای مستندساز مشخص کند که در مورد فلان موضوع شروع به اقناع‌سازی
کند.»کارگردان مستند «پسر ژنرال» در ادامه افزود: «از دیگر مشکلات مستندسازی ما این است که در عرصه بین‌الملل، مطالبه‌گر نیستند. مطالبه‌گری یعنی برای مثال بپرسیم در مسأله فلسطین، مصری‌ها و اردنی‌ها کجا هستند؟ چرا نمی‌توانیم مستندی بسازیم که آنها را به پاسخگویی دعوت کند؟ مستندساز ما دغدغه این را ندارد که فضای بین‌المللی را درگیر کند.»او گفت:«فقدان قدرت اقناع، به‌دلیل عدم مطالعه مستندساز است. مستندهایی در عرصه بین‌الملل نیاز داریم که پژوهش‌محور باشد و سازنده آن در مورد جنبه‌های مختلف ماجرا، تحقیق کرده باشد. مستند غیر پژوهشی به درد ما نمی‌خورد. متأسفانه بچه‌های مستندساز ما، پژوهش را کنار گذاشته‌اند.»
«عمار» در خطر است!
بابازاده در پایان در ارزیابی کلی خود از جشنواره عمار گفت: «عمار، جشنواره مناسبی بود و زحمت بسیاری کشید و جاهای خالی را پر کرد و مستندسازان بسیار خوبی به جامعه تحویل داد. مشکل عمار این است که مقداری به سمت روزمرگی در حال حرکت است که باید از آن خارج شود و برای مستندساز، دغدغه ایجاد کند. در خصوص بحث بین‌الملل و فلسطین، جشنواره عمار با کمک به ساخت فیلم‌های مفید، می‌تواند نقشی مؤثر ایفا کند. این جشنواره باید از مستندهای پژوهشی، حمایت بهتری کند تا مستندهای اقناع‌کننده بیشتری ساخته شود.»
