دولت سیزدهم تصمیم دارد تا سال آینده یک میلیون قطعه زمین روستایی را به متقاضیان سکونت در روستاها واگذار کند. بر اساس برنامه توسعه روستایی و مصوبه شورای عالی مسکن، تا پایان امسال 500 هزار قطعه زمین در روستاها به متقاضیان واجد شرایط برای ساخت مسکن واگذار می‌شود. به عبارت دیگر در سال‌ جاری 500 هزار قطعه زمین و سال آینده هم همین میزان واگذار خواهد شد و به همین تعداد زمین، تسهیلات ساخت روستایی نیز واگذار می‌شود. در 2 سال پیش‌رو در حدود یک میلیون واحد مسکن روستایی ساخته خواهد شد.
در نهضت ملی مسکن ساخت 800 هزار واحد روستایی پیش‌بینی شده است که اگر برنامه واگذاری یک میلیون قطعه زمین اجرا شود مسکن ساخته شده در روستاها بیش از برنامه نهضت ملی مسکن خواهد بود. البته بر اساس قوانین بالادستی، ساخت سالانه 200 هزار مسکن روستایی در تعهد دولت‌ها قرار گرفته است.
اجرای برنامه واگذاری یک میلیون قطعه زمین روستایی به 3 روش است. روش اول در قالب نهضت ملی مسکن خواهد بود، عملیات الحاق زمین‌های روستایی که قابلیت ساخت و ساز در آنها وجود دارد در حال انجام است و پلاک‌هایی با حداقل متراژ ۵۰۰ متر در قالب نهضت ملی به متقاضیان واگذار می‌شود و متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن تأیید نهایی شده که از شهرها به روستا‌ها مهاجرت معکوس داشته باشند و برای ساخت واحدهای مسکونی‌شان در روستا زمین 500 متری دریافت می‌کنند. تاکنون برای 270 هزار قطعه زمین برنامه‌ریزی و حتی در برخی استان‌ها مانند قم، زنجان و کردستان قطعات زمین واگذار شده است و در استان‌های دیگر به نوبت واگذار می‌شود. برای تسهیل تأمین زمین در بخش مسکن، طبق مصوبات برنامه هفتم توسعه، دولت با رعایت تشریفات قانونی نسبت به اعطای زمین به سرمایه‌گذاران، توسعه‌گران، انبوه‌سازان و نهادهای عمومی غیردولتی برای ساخت مسکن مجاز شده است.
تأمین اراضی در روستاها جهت ساخت منازل مسکونی و تداوم تولید، تثبیت جمعیت روستایی و حتی مهاجرت معکوس به روستاها در دستور کار قرار دارد و هدف اصلی از واگذاری زمین در روستاها، تشویق مردم بخصوص مهاجران روستایی برای بازگشت به روستاهاست. متقاضیان زمین روستایی در نهضت ملی مسکن، هم می‌توانند از وام روستایی ۳۵۰ میلیون تومانی با کارمزد ۵ درصد استفاده کنند و هم می‌توانند از وام ۵۵۰ میلیون تومانی نهضت ملی مسکن بهره ببرند. اخیراً وام ساخت مسکن روستایی از 200 به 350 میلیون تومان افزایش یافته که گام دیگری برای حمایت از رونق روستاها و افزایش ساکنان روستایی است.
روش دوم تأمین زمین برای متقاضیان در روستاها، واگذاری زمین توسط استان‌ها و با معرفی شورایاری‌های روستایی صورت می‌گیرد. متقاضیانی که در روستا ساکن هستند می‌توانند با مراجعه به شورای روستا معرفی‌نامه دریافت کرده و تقاضای خود را به بنیاد مسکن استان ارجاع دهند. افراد در این روش حتماً باید ساکن روستا باشند و از آنها تعهد کتبی برای زندگی در روستا اخذ می‌شود.
با توجه به اینکه بنیاد مسکن، متولی ساخت‌وساز در روستاهاست، در روش سوم، واحدهای ساخته شده توسط این بنیاد به متقاضیان واگذار می‌شود. اولویت واگذاری با ساکنان روستا و یا افراد بومی است که قصد بازگشت به روستاها را دارند.
غلامرضا صالحی، رئیس بنیاد مسکن، در گفت‌و‌گو با «ایران» با تأکید بر تأمین زمین برای متقاضیان زندگی در روستاها گفت: باید این موضوع را هم مدنظر بگیریم که فقط 30 درصد روستاها اراضی ملی در اختیار دارند و به این ترتیب برخی روستاها ممکن است در این طرح مشارکتی نداشته باشند. البته برای حل مشکل، الحاق زمین در نزدیکی روستاها هم توسط دولت مجاز شده است.
به گفته صالحی، بر اساس برنامه ساخت سالانه 200 هزار مسکن روستایی، در سال‌های 1400 و 1401 برابر 330 هزار مسکن روستایی ساخته شده و این افراد تسهیلات دریافت کرده‌اند و مابقی متقاضیان نیز به بانک‌ها معرفی شده‌اند.
وی با اشاره به افزایش وام مسکن روستایی به 350 میلیون تومان گفت: با افزایش وام، تعداد وام نیزبه 350 هزار فقره افزایش یافت یعنی امسال و سال آینده حدود 700 هزار واحد روستایی ساخته خواهد شد و با احتساب واحدهای قبلی، در 4 سال بیش از یک میلیون مسکن روستایی تولید می‌شود.
نرخ سود وام 350 میلیون تومانی مسکن روستایی 5 درصد است. در حال حاضر پرداخت این تسهیلات به تصویب دولت رسیده ولی هنوز ابلاغ نشده است.

برش

ساخت 120 هزار واحد
بنیاد مسکن همچنین در ساخت مسکن شهری نهضت ملی مسکن مشارکت می‌کند که به گفته رئیس بنیاد مسکن 450  هزار متقاضی نهضت ملی مسکن به بنیاد مسکن معرفی شده‌اند که 120 هزار واحد ساخته شده و تحویل متقاضیان داده شده و 260 هزار واحد هم در مرحله تعریف پروژه است. وی گفت: از ۵ میلیون و ۳۷۷هزار واحد مسکونی روستایی موفق شدیم ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار واحد را نوسازی و مقاوم‌سازی کنیم که در برنامه است تا سال ۱۴۰۵ این میزان به ۷۰ درصد ارتقا یابد.
با توجه به سهم بالای هزینه زمین در هزینه قیمت تمام شده مسکن، سیاستگذاران حوزه مسکن تلاش کرده‌اند در قالب برنامه‌های مختلف، زمین رایگان را برای متقاضیان کم درآمد و متقاضیان مسکن روستایی فراهم کنند. به گفته ابوالفضل نوروزی، سرپرست دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، «سهم زمین در قیمت نهایی مسکن به 60 درصد رسیده که این عدد در تهران به 70 درصد نیز می‌رسد، این در حالی است که در سایر کشورها این سهم 30 درصد است.» در نهضت ملی مسکن تاکنون 50 هزار هکتار اراضی برای واگذاری در این طرح آماده شده است. واگذاری زمین در نهضت ملی مسکن و مسکن روستایی رایگان و به‌صورت اجاره 99 ساله است.