دریچه تاریکی را روی‌خود باز نکنید
مراقب چشم‌تان باشید
ایران واشقانی فراهانی
گزارش نویس
پسر بازیگوش و پردردسری بود. از دو سال پیش که به این محله آمدند، هر روز داستان تازه‌ای به پا می‌کرد و شرارتش، دامن یکی را می‌گرفت. گاهی با موتورسیکلت عمویش، در محله جولان می‌داد و خط و نشان می‌کشید. بیشتر اوقات هم یک تیروکمان در دست داشت و با سنگ‌ریزه‌های کوچک، پسربچه‌ها یا گنجشک‌ها را هدف قرار می‌داد. این نمای کلی و بیرونی از این پسر پرماجرا بود اما بار آخری، انگار تاوان همه اشتباهاتش را یکجا پس داد؛ در همان حادثه تلخی که به کور شدن پسر همسایه ختم شد.
خون از گوشه چشم «حمید» جاری بود و مادرش مضطرب و آشفته، پسرش را در آغوش گرفته و دلداری می‌داد. تاب ناله‌های او را نداشت. به کمک همسایه‌ها، بچه را به بیمارستان رساندند. به‌خاطر شدت جراحات وارده بلافاصله به اتاق عمل منتقل شد اما پس از ساعاتی پزشکان تشخیص دادند که مداوای چشم امکان‌پذیر نیست و باید به‌طور کامل تخلیه شود.
تاریکی از در و دیوار می‌بارد به روزهای شاد و روشن پسر 12 ساله‌ای که رؤیاهای بزرگی داشت و حالا ترک تحصیل کرده و از روشنایی می‌گریزد...
«پریناز» هم دانش‌آموز کلاس دوم دبستان بود و تنها 8 سال داشت که آن حادثه شوم اتفاق افتاد. سرش را نزدیک دفترش گرفته بود و تندتند تمرین‌هایش را می‌نوشت که ناگهان ضربه‌ای به سرش خورد و دنیایش سیاه و تیره شد. هرچند همکلاسی‌اش حتی نفهمید که چطور با او برخورد کرده است اما مداد سیاهی که در دستش بود، به روزهای رنگی او رنگ تیرگی کشید و برای تمام عمر، چشم چپش را از دست داد. حالا پس از این‌همه سال و هزینه زیاد، در چشم او پروتز کار گذاشته‌اند تا زیبایی صورتش خدشه‌دار نشود؛ چشمی که هست اما نیست.
این تصور که فکر کنید فقط تصادف می‌تواند منجر به ضربه به سر شود، کاملاً اشتباه است. گاهی افراد با شوخی‌های ساده سبب ضربه به سر شخص دیگری می‌شوند و منظور خاصی ندارند اما همین حرکات ساده، سبب بروز ترومای چشمی می‌شود. ساده‌ترین آسیبی که به دنبال وارد شدن ضربه به چشم ایجاد می‌شود، معمولاً به صورت خونریزی سطحی است که به آن خونریزی زیر ملتهمه گفته می‌شود. این آسیب احتیاج به درمان خاصی ندارد. اما ضربه‌های متوسط ممکن است موجب پارگی قرنیه شود. ضربه‌های شدیدتر نیز می‌تواند موجب خونریزی داخلی زجاجیه و پارگی شبکیه و ایجاد ضایعاتی شود که دید افراد را به‌طور دائمی تهدید کند.
«حامد» هم تجربه غمگینی از ندیدن با دو چشم باز دارد. او ورزشکار بود و به خاطر ضربه به سر و صورتش، دچار افت بینایی تا 50 درصد شد. اما حالا تمام بینایی او از بین رفته و همه زندگی و هدف‌هایش تحت تأثیر این اتفاق قرار گرفته است.
زمانی که ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به سر زده می‌شود، عصب بینایی درگیر شده و صدمه می‌بیند و این موضوع سبب کاهش بینایی می‌شود و در برخی موارد شخص بینایی خود را به کل از دست می‌دهد. در این شرایط، درمانی نیز وجود نخواهد داشت.
تجربه سوارکاری برای «سامان» هم گران تمام شد. آنقدر که وقتی روی زمین پرتاب شد، فکر نمی‌کرد برای آخرین‌بار است که پرتوهای پرنور آفتاب را دیده و حالا سه سال است که خاطره خورشید در ذهنش رنگ می‌بازد و محو می‌شود. مرد ورزشکار که شیفته اسب‌سواری بود و آن را بهترین تفریح یا ورزش می‌دانست، بر اثر بی‌احتیاطی دچار سانحه شد. پزشکان به علت شکستگی کاسه چشم او را تحت درمان قرار دادند اما او به همین سادگی بینایی‌اش را از دست داد.
در آسیب‌های ورزشی معمولاً احتمال ضربه به سر، اطراف چشم، کاسه چشم و کوبیدگی نسوج داخل چشم وجود دارد. شکستگی کاسه چشم از مهم‌ترین مشکلاتی است که از ضربه به سر ناشی می‌شود؛ به طوری که شخص دید عادی خود را از دست می‌دهد و دچار دوبینی می‌شود. اما میزان جراحت در این زمینه بسیار متفاوت است. در صورتی که به سر و کاسه چشم ضربه بخورد، احتمال خونریزی داخل چشم بسیار زیاد است و شخص بینایی خود را از دست می‌دهد و احتمال اینکه عصب چشم از دست برود، وجود دارد.
«افسانه» دختر ۱۲ ساله‌ای است که ۸ ماه قبل، گلوله تفنگ بادی به چشم راستش برخورد کرد و دچار کاهش دید تا حد شمارش انگشتان از فاصله یک متری شد؛ هرچند در معاینه ظاهری پزشک متخصص، همه چیز طبیعی و سالم به‌نظر می‌رسد اما سی‌تی‌اسکن، قطع عصب بینایی را به وسیله گلوله تفنگ بادی نشان می‌دهد.
او قادر به دیدن نیست...
این زن میانسال هم با چشمانی گیرا دچار عوارض چشمی دیابت و تأثیر آن بر بینایی‌اش شده است. «تهمینه» در اثر افزایش سطح قند خون، شبکیه چشمش آسیب دید و به مرحله‌ای رسیده که بینایی را تهدید کند. هر دو چشم تحت تأثیر قرار گرفته‌اند به طوری که باعث خونریزی قابل توجه و جدا شدن شبکیه شده است و بازیابی بینایی از دست رفته امکان‌پذیر نیست.
او در پی قند خون بالا، دچار نابینایی شد...
دکتر حمید درفشی متخصص بیماری‌های چشم از این بیماران می‌گوید که می‌توانستند بینا باشند و بر اثر سهل‌انگاری و بی‌توجهی، بینایی خود را از دست داده‌اند. او موارد زیادی را می‌شمرد و توصیه‌های پزشکی در مورد حفظ این عضو مهم دارد. این چشم‌پزشک تأکید می‌کند مدیریت و کنترل دیابت بسیار مهم است و در مراحل اولیه می‌تواند به جلوگیری از ایجاد مشکلات بینایی کمک کند. در مراحل پیشرفته‌تر، زمانی که بینایی تحت تأثیر قرار گرفته یا در معرض خطر است، هم می‌تواند به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کمک کند.
فوق تخصص قرنیه توصیه می‌کند: در برخی از ورزش‌ها به طور معمول از وسایل محافظ چشم استفاده می‌شود اما در ورزش‌هایی همچون فوتبال و بسکتبال عینک محافظ رایج نبوده و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در ورزش‌هایی که از توپ‌های کوچک یا وسایل تیز استفاده می‌شود، حتماً باید از عینک محافظ استفاده کرد. در ورزش اسکی روی آب هم مانند اسکی روی برف، استفاده از عینک محافظ در برابر اشعه ماوراء بنفش ضروری است. عینک‌های محافظ چشمی از جنس پلی کربنات هستند که نوعی پلاستیک نشکن است. یک نکته را همیشه به خاطر بسپارید، گاهی ضربه وارد شده به چشم به ظاهر هیچ صدمه‌ای ایجاد نکرده، اما ممکن است بعدها عوارض و اثرات خود را نشان دهد. پس لازم است هنگام بروز ضربات شدید به چشم یا به سر، توسط چشم پزشک معاینه شوید.
یک موضوع مهم این است که معمولاً اقدامات درمانی در زمینه چشم‌ها کمک می‌کند تا شخص بتواند از نظر سلامت در امان باشد. شما باید در سریع‌ترین زمان ممکن خود را به پزشک برسانید و موقعیت آسیب خود را مشخص کنید. هرچه تعلل کنید، مشکلات‌تان جدی‌تر می‌شود و دردسرهای زیادی ایجاد می‌شود. برای سلامتی خودتان ارزش قائل باشید.
بــــرش
در صورتی که به سر و کاسه چشم ضربه بخورد، احتمال خونریزی داخل چشم بسیار زیاد است و شخص بینایی خود را از دست می‌دهد و احتمال اینکه عصب چشم از دست برود، وجود دارد.