تلاش اهالی یک روستا برای رونق زادگاهشان
چراغ این روستا همیشه روشن است
هوای پاییزی به این برکه زیبا هم رسیده. شالیزارهای اطراف آب‌بندان کم‌کم به رنگ زرد درمی‌آیند و نسیم خنک پاییزی بر شالیزارها می‌وزد. کمی آن سوتر برکه‌ای زیبا می‌بینی که درست روبه‌روی برج مراقبت فرودگاه قرار دارد. چراغ‌های این برج می‌درخشند. دو کودک دور برکه می‌دوند و سر به سرهم می‌گذارند ناگهان یکی از آنها خطاب به دیگری می‌گوید: «نگاه کن یک هواپیما بلند شد.» دور تا دور برکه صندلی چیده‌اند و روبه‌روی برکه آب هم یک خانه روستایی گلی ساخته شده که پر از صندلی‌های لهستانی است. مردم در این کافه زیبای روستایی نشسته‌اند و چای و قهوه می‌نوشند و گپ می‌زنند. اینجا روستای محمدآباد گرگان است، روستایی در5 کیلومتری این شهر و در مسیرجاده آق‌قلا. این روستا همچنین از شمال با روستاهای قربان‌آباد، یامپی، ازغرب متصل به فرودگاه گرگان و از شرق با روستاهای فوجرد و کماسی و از جنوب با روستای امیرآباد همجوار است. اما این روستا فقط به خاطر زیبایی و جاذبه‌های توریستی‌اش مشهور نشده. این روستا با آب‌بندانش توانسته زندگی محلی‌ها را تغییر دهد، به همین خاطر در شهر گرگان نام این روستا را زیاد می‌شنوی، به عنوان یک روستای موفق. روستایی آباد که خیلی‌ها را دوباره به روستانشینی علاقه‌مند کرده. به قول اهالی، این روستا با همین آب‌بندان توانسته روند مهاجرت از روستا به شهر را معکوس کند و خیلی‌ها از شهر برای زندگی به این روستا بازگشته‌اند.
ترانه بنی یعقوب
خبرنگار
آب‌بندان نجاتبخش
محمدآباد هم مثل خیلی از روستاهای شهرهای شمالی مشکلاتی داشت، مسائلی مثل بیکاری، کم شدن آب و تغییر سبک زندگی که موجب مهاجرت وسیع شده بود و همه می‌ترسیدند این روستا هم روزی خالی از سکنه شود.
یک متخصص آب در این استان درباره اهمیت آب‌بندان محمدآباد در استان گلستان بیشتر توضیح می‌دهد: «در استان گلستان هزار روستا وجود دارد و نیمی از جمعیت گلستان در روستاها زندگی می‌کنند و تمام زندگی اهالی روستا مرتبط به کشاورزی و آب است. در 5 دهه اخیر وبویژه در سه دهه اخیر به خاطر سیاست‌های غلط آبی و توسعه متوازن شرایط به گونه‌ای شده که آب‌های زیرزمینی توسط چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و حتی مته‌ای بیرون کشیده شده و رگ‌های زمین دراستان گلستان از آب خالی شده و به همین دلیل استان گلستان در صدر لیست استان‌های فرونشست زمین قرار گرفته است. طبق آمار این استان ششمین استان خطرناک در این زمینه است. گفته می‌شود آب شیرین در استان گلستان تا 60متر پایین رفته. پس آنهایی که از چاه آب شالیکاری را تأمین می‌کردند بازده‌شان کم شد و حتی آب این مناطق شور شد. گلستان همچنین در معرض بیابانی شدن است و بحران ریزگرد دارد. همین چند عامل را اگر در کنار هم بگذارید به اهمیت آب‌های سطحی سرگردان که هیچ استحصالی از آنها نمی‌شود پی می‌برید، بنابراین آب‌بندان محمدآباد از این نظر بسیارمهم است و زمین‌های لم یزرع و شور بعد از احداث این آب‌بندان‌ها و این آب‌های هرز که هیچ جا استفاده‌‌ای نداشت به چرخه حیات برگشت و با یک تصفیه معمول استفاده از آن شروع شد. روی ده‌ها هکتارزمین ذیل همین آب‌بندان‌ها این روزها کشاورزی می‌شود و ده‌ها شغل در کنار آن به وجود آمده که باعث و بانی‌اش آب‌بندان‌هایی است که از آب‌های رها بهره‌وری شده. در کنار شالیزارها این آب‌بندان‌ها تولید ماهی دارند و منطقه گردشگری به وجود آورده‌اند وهمه اینها روی زندگی مردم تأثیر گذاشته. آب‌بندان محمدآباد می‌تواند الگویی برای سایر آب‌های هرز باشد ودر جاهای دیگر هم از آن استفاده و بهره وری شود.»
آب‌بندان محمدآباد و تغییرات مهم
چهار آب‌بندان در روستای محمدآباد در مساحت ۶۳ هزار هکتار احداث شده. در این روستا کشت شالی به خاطر وجود این آب‌بندان از 60 هکتار به بیش از 200هکتار رسیده و به خاطر آب مناسبی که این آب‌بندان برای کشاورزی تأمین کرده کشاورزی روستا رونق گرفته.
عیسی اترچالی، یکی از اهالی این روستا و معتمد محلی است که برای توسعه روستا تلاش زیادی کرده است. او می‌گوید: «روستای ما بیش از 3 هزار نفر جمعیت دارد. آب‌بندان محمدآباد درواقع در سال ۶۳ در زمینی که مردم اهدا کردند، احداث شده. در سال ۸۹ آب‌بندان دوم روستا از محل درآمد آب‌بندان شماره یک به مساحت ۱۰ هکتار احداث شد و در سال ۹۵ آب‌بندان شماره سه را از محل درآمد آب‌بندان یک و دو احداث کردیم و در همین سال بحث یکپارچه‌سازی آن مطرح شد و با توجه به شعار رهبر انقلاب مبنی بر اقتصاد مقاومتی این مجموعه گسترش یافت. ما مردم روستا در همان سال قول دادیم تا سال 1400 روستا را متحول کنیم و در سال 97 یعنی کمتر از سه سال پروژه 5 ساله را اجرا کردیم البته که همیشه مسئولان محلی هم یاری‌مان کردند واستقبال مردم هم بی‌نظیر بود و همه مردم با هم همدل و همفکر بودند و توانستند پروژه آب‌بندان را در چهار فاز اجرایی کنند. بنابراین با استفاده از یک سوم آب این آب‌بندان، پرورش ماهی حدود ۱۰۰ تن را راه‌اندازی کردیم.»
در واقع آب‌بندان این روستا توانست چهار حوزه کشاورزی، پرورش ماهی، گردشگری و ورزش را در این روستا فعال کند. آب این آب‌بندان از رودخانه‌های بالادستی تأمین می‌شود.
زمین‌های زیر کشت این روستا با رونق آب‌بندان از 60 هکتار به 220 هکتار رسید و به گفته اهالی در این پروسه 30 چاه عمیق منطقه خاموش شد.
اترچالی می‌گوید: «چاه‌های آبی دلیل اصلی خشکسالی منطقه بودند که اکنون با وجود این آب‌بندان از هیچ آب زیرزمینی استفاده نمی‌شود. با وجود این آب‌بندان در آینده هم هیچ چاهی زده نخواهد شد و به اندازه 300 هکتار زمین هم با همین آب‌بندان قابل کشت است. همچنین باورنکردنی است که بعد از رونق گرفتن آب‌بندان‌ها، مهاجرت معکوس به روستا داریم و خیلی‌ها از شهر به این روستا می‌آیند چرا که در آمد روستا افزایش قابل توجهی یافته.»
توزیع ماهی بین روستایی‌ها
اما در همین برکه یا آب‌بندان حدود 100 تن آبزی هم تولید می‌شود که از این مقدار به گفته اترچالی حدود 10 تن بین اهالی روستا توزیع می‌شود: «مردم روستای ما بیشترین مصرف ماهی را در سطح کشور دارند ما به هر خانواده سالانه 10 کیلو ماهی می‌دهیم یعنی در خانه مردم را می‌زنیم و ماهی‌ها را بین آنها پخش می‌کنیم. چون مردم برای آب‌بندان خیلی زحمت کشیده‌اند. ماهی به مستأجران و مهاجران هم داده می‌شود. دو نفر 5 کیلو و دو نفر به بالا 10 کیلوماهی می‌گیرند. این روزها و به برکت آب‌بندان در تولید برنج هم رشد داشته‌ایم. مردم قبلاً یک کشت انجام می‌دادند اما الان دو کشت هم انجام می‌شود البته مردم جو و گندم هم می‌کارند.»
اما اترچالی از اینکه اهالی روستا هنوز موفق نشده‌اند مجوزهای حوزه گردشگری داخل آب را بگیرند گلایه‌مند است و در این خصوص می‌گوید: «چند شرکت آمدند و حاضر به سرمایه‌گذاری شدند که رستوران‌های داخل آب احداث کنند اما متأسفانه هنوز مجوزها در حوزه گردشگری صادر نشده و در این باره تعلل زیادی شده.»
او مطمئن است با رونق بیشتر گردشگری تعداد بیشتری هم برای زندگی به این روستا خواهند آمد، همان طور که در این مدت هم تعدادی از شهر برای زندگی به روستا آمده‌اند. اترچالی ادامه می‌دهد: «فکر کن یک روستا هم دشت دارد، هم کوه و هم شالیزار به علاوه در نزدیکی فرودگاه هم قرار دارد. الان آب اضافه یعنی حدود یک میلیون مترمکعب وجود دارد که می‌تواند به کشت بیشتر برسد. مردم این روزها با دوچرخه به زمین‌هایشان سر می‌زنند و دیگر کسی به فکر فروش زمینش نیست و دوباره می‌توانی علاقه‌مندی به زندگی روستایی را ببینی.»
یکی دیگر از اهالی روستای محمدآباد می‌گوید: «الان حدود 650 خانوار از آب‌بندان نان می‌خورند و کلی هم در مصرف آب صرفه‌جویی کرده‌ایم فکرکنید همه سیلاب‌ها به آق‌قلا می‌رفت و الان همه به آب‌بندان می‌رسد. ببینید چه منظره قشنگی هم دارد.»
خورشید تقریباً غروب کرده و نور زرد رنگش روی آب تلألویی زیبا ساخته تا همین چند وقت پیش مردم روی آب قایق سواری هم می‌کردند اما مدت کوتاهی است پروژه‌های گردشگری این منطقه به تعویق افتاده. یک زن که کنار برکه نشسته چراغ‌های فرودگاه را نشانم می‌دهد و می‌گوید: «اینکه کنار فرودگاه شالیزار و برکه ببینی حس خوبی می‌دهد. من خودم اهل این روستا هستم هر چند در گرگان زندگی می‌کنم اما از وقتی آب‌بندان زده‌اند چند باری به اینجا آمده‌ام و خوشحالم می‌بینم این روستا اینقدر رونق گرفته. این آبادی می‌تواند به بقیه روستاها و پیشرفت‌شان کمک کند.»
بــــرش
آب بندان محمد آباد توانست زمین های لم یزرع و شور را نجات دهد.بعد از احداث این آب بندان ها آب های هرز که هیچ جا استفاده ای نداشت به چرخه حیات برگشت و با یک تصفیه معمول استفاده از آن شروع شد.ده ها هکتارزمین ذیل همین آب بندان ها این روزها کشاورزی می شود و ده ها شغل در کنار آن به وجود آمد که باعث و بانی اش آب بندان هایی است که از آب‌های رها بهره وری شده.