طلاق توافقی در گفت و گو با مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور
سامانه‌ای برای تصمیم و سازش
در سال ۹۵ طرح مداخله در طلاق با هدف کاهش طلاق‌های توافقی و آسیب‌های ناشی از طلاق بر بنیان خانواده‌ها با همکاری سازمان بهزیستی کشور و معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، در شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰هزار نفر به اجرا درآمد و سامانه «تصمیم» ایجاد شد. حالا بیش از ۷ سال از فعالیت این سامانه می‌گذرد. اما این سامانه تا چه حد در کاهش طلاق مؤثر بوده است و چه تعداد از زوجین با بهره‌مندی از خدمات این سامانه به زندگی برگشته‌اند؟
سمیه افشین‌فر
خبر نگار
سازش بیش از 20 درصد ثبت‌نام کنندگان
دکتر معصومه توکلی، مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، در گفت‌وگو با «ایران» با اشاره به اینکه طی سال گذشته حدود 820 هزار جلسه مشاوره برای 185 هزار زوجِ متقاضی طلاق ارائه شده است، می‌گوید: از این تعداد، 21، 7 درصد زوجینِ متقاضی طلاق به مرحله سازش رسیده و به زندگی زناشویی بازگشته‌اند.
وی می‌افزاید: «طی 6 ماهه اول سال‌جاری بیش از 100 هزار زوج در سامانه «تصمیم» ثبت نام کرده‌اند و تاکنون 330 هزار جلسه مشاوره و خدمات روانشناسی برای آنان برگزار شده است. با ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی در قالب سامانه تصمیم، 20.3 درصد از این افراد سازش کرده و براساس گزارش‌ها به زندگی مشترک بازگشته‌اند.»
ضرورت آموزش مهارت‌های زندگی به زوج‌های جوان
دکتر توکلی در پاسخ به این سؤال که عمده مشکلات زوجینِ متقاضی طلاق مربوط به چه موضوع‌هایی است، می‌گوید:«مهارت‌های ناکافی زوجین برای برقراری تعامل مناسب با همسر و نداشتن آگاهی از مهارت‌های حل تعارض، از عمده مشکلات زوجین محسوب می‌شود.»
اما آیا وقتی زوجی از طلاق منصرف می‌شوند و تصمیم می‌گیرند به زندگی برگردند، نیازی به دریافت خدمات روانشناسی ندارند و به حال خود رها می‌شوند؟ توکلی می‌گوید: «کسانی که از طلاق منصرف می‌شوند می‌توانند مجدداً از مشاوره بهره‌مند شوند ولی این مشاوره‌ها دیگر در قالب فرایندهای حتمی سامانه تصمیم نیست و خودشان در این رابطه تصمیم خواهند گرفت. توصیه ما این است که این زوجین حتماً جلسات مشاوره را ادامه دهند تا به سازش پایدار دست یابند.»
ارائه مشاوره رایگان
به زوجین بی‌بضاعت
شکی نیست که یکی از مهمترین دلایل انصراف زوج‌ها از ادامه مشاوره، هزینه‌های سنگین جلسات مشاوره است.
مدیر کل مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه حق‌الزحمه مشاوره تابع قیمت‌هایی است که هیأت وزیران هر سال اعلام می‌کند، می‌گوید: «بر این اساس هر جلسه مشاوره ۴۵ دقیقه‌ای برای مشاور دارای تحصیلات فوق لیسانس معادل ۲۳۰ هزار تومان و برای مشاور دارای تحصیلات دکتری ۲۷۰ هزار تومان است. البته سازمان بهزیستی برای بهره‌مندی افراد بی‌بضاعت از این خدمات، هزینه این جلسات را برای این افراد در قالب یاری برگ پرداخت می‌کند.»
توکلی خاطرنشان می‌کند: «جلسه اول خدمات مشاوره و روانشناسی در قالب سامانه تصمیم به صورت رایگان برای زوجین برگزار می‌شود. طی سال گذشته 185 هزار جلسه رایگانِ غربالگری زوجین ارائه شد. همچنین برای 10 درصد از مراجعان که بضاعت مالی برای پرداخت هزینه‌های جلسات مشاوره طلاق نداشتند، چهار جلسه مشاوره به صورت رایگان ارائه شد. این در حالی است که در سال گذشته 30 میلیارد تومان یارانه از سوی بهزیستی برای جلسات غربالگری و مشاوره زوجینِ نیازمند، هزینه شده است.»
آمادگی گسترش خدمات را داریم
این سامانه در شهرهایی با جمعیت بیش از 50 هزار نفر فعال است. توکلی درباره ارائه خدمات به مردم در شهرهایی با جمعیت کمتر از 50 هزار نفر می‌گوید: «سازمان بهزیستی آمادگی کامل برای توسعه خدمات به شرط فراهم آمدن منابع لازم را دارد. در حال حاضر نیز از ظرفیت‌های دیگر سازمان بهزیستی در این شهرستان‌ها برای ارائه خدمات استفاده می‌شود.»
خانواده‌های در شرایط طلاق باید مشاوره‌های تخصصی بگیرند
مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور تأکید می‌کند: «تصمیم‌هایی مثل طلاق، کیان خانواده را با تلاطم‌های عمیقی مواجه می‌کند که نحوه برخورد مناسب و کم خطر با آن، مستلزم بهره‌مندی از مشاوره‌های افراد متخصص و توانمند است.
بنابراین خانواده‌هایی که در شرایط طلاق قرار می‌گیرند باید مشاوره‌های تخصصی دریافت کنند تا بحران‌های بعدی کمتری را تجربه کنند و بتوانند بعد از آن نیز تعادل لازم را در زندگی و روابط با فرزندان به‌دست آورند.»
توکلی در توضیح روند فعالیت سامانه تصمیم و نحوه ارجاع متقاضیان طلاق توافقی به این سامانه می‌گوید: «در حال حاضر سامانه اینترنتی تصمیم ارائه دهنده انواع خدمات ثبت نام طلاق توافقی برای مراجعه به مراکز ارزیابی روانی و سایر مراحل انجام طلاق توافقی است.
زوجین برای دریافت مشاوره در ابتدا باید به سایت زمان مراجعه کنند و بعد از انتخاب زمان مشاوره، واحد ارزیابی روانی و اجتماعی برای آنها مشخص می‌شود.
در نهایت یک جلسه غربالگری روانی و اجتماعی با حضور تیمی متشکل از روانشناس، مددکار، مشاوره حقوقی و مذهبی برگزار و ارزیابی لازم انجام می‌شود. پس از آن به مرکز مشاوره ارجاع داده می‌شوند. پس از ارزیابی روانی و اجتماعی، زوجین تصمیم می‌گیرند که ادامه فرایند تخصصی مشاوره را در کدام مرکز انجام دهند. لازم به ذکر است که زوجین حداقل از چهار جلسه مشاوره به مدت ۴۵ دقیقه بهره‌مند می‌شوند و درنهایت نتایج جلسات ثبت و به دفاتر پیشخوان ارسال می‌شود تا در اختیار قاضی پرونده قرار گیرد.»
بــــرش
سرنوشت‌تان را با پول تغییر ندهید
در فضای مجازی تبلیغات زیادی به چشم می‌خورد که در کمترین زمان ممکن و بدون حضور در جلسات مشاوره فقط با یک تلفن به فلان مؤسسه حقوقی می‌توانید به راحتی از یکدیگر جدا شوید. این در حالی است که مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور معتقد است: «جلسات مشاوره اجباری زوجین گاهی تا پنج جلسه هم ادامه پیدا می‌کند.»
اگر بنا به گفته‌های مدیر کل دفتر مشاوره سازمان بهزیستی کشور جلسات مشاوره اجباری است پس چطور برخی افراد و مؤسسات آن را به اصطلاح دور می‌زنند و تن به مشاوره نمی‌دهند؟ دکتر توکلی می‌گوید: «به هر حال این سامانه امکانی است که دولت فراهم کرده تا وقتی افراد می‌خواهند تصمیم سرنوشت‌سازی برای زندگی خود بگیرند حتماً با افراد متخصص مشورت کنند. این واقعاً شرایط ایده‌آلی است و لازمه اجرای درست آن هم ترغیب کردن مردم برای افتادن در این روند است. اینکه حالا برخی افراد از روی خشم یا ناآگاهی از این موضوع استقبال نمی‌کنند در واقع به خودشان آسیب می‌زنند و خودشان را از این امکان محروم می‌کنند. از نظر ما این موارد تخلف است و هر کسی با این موارد مواجه شد باید بلافاصله به بهزیستی اطلاع دهد تا ما با شدیدترین شکل با آن مرکز و کسی که این کار را انجام می‌دهد، برخورد کنیم. هرچند این تخلفات بسیار نادر است ولی اگر مردم اطلاع دهند قطعاً برخورد خواهیم کرد.»
ما مرجع قضایی نیستیم
مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی در پاسخ به این سؤال که «گاهی روابط زوجین آنقدر پر تنش است که بیم جان آنها یا فرزندان‌شان وجود دارد، تصور نمی‌کنید طی کردن روند جلسات مشاوره به آسیب بیشتری ختم شود،» می‌گوید: «خوشبختانه تعداد پرونده‌هایی که به مراکز ارجاع می‌شود، زیاد نیست.
بنابراین مواردی که روابط اینقدر پرتنش باشد خیلی محدود است ولی با این همه جلسه اول جلسه غربال است و همه این موارد به طور دقیق مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر بحث تهدید جانی باشد یا مدارک قوی و مستندی داشته باشیم که بیم جان زوجین می‌رود، مستقیم مرجع قضایی را در جریان قرار می‌دهیم و زوجین به آنها معرفی می‌شوند. تمام تلاش ما بر این است که افراد حتماً در جلسات مشاوره حضور پیدا کنند. وی با بیان اینکه هر کسی بخواهد برای طلاق اقدام کند باید از طریق سایت زمان وارد سامانه تصمیم شود، درباره عدم حضور یکی از زوجین می‌گوید: ما فقط مقام مشورتی داریم، ما مرجع قضایی نیستیم. موظفیم طبق شیوه‌نامه‌هایی که وجود دارد افراد را به حضور در جلسات مشاوره ترغیب کنیم. اگر فرد به هیچ عنوان حاضر نشود، در برگه نهایی که اعلام نظر است می‌نویسیم که زوج یا زوجه در جلسات حاضر نشده است و این را به دفتر پیشخوان قضایی اطلاع می‌دهیم و قاضی تصمیم نهایی را می‌گیرد.
