محدثه جعفری
خبرنگار

رشد و گسترش جمعیت سالمندان و افزایش بیماری‌های غیرواگیر لزوم ایجاد مراکز «هومکر» یا «خدمات پرستاری در منزل» را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تا سال 1430، 30 میلیون نفر از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهد و باید به فکر راهی برای درمان و مراقبت در منزل این جمعیت بود.
وزارت بهداشت در سال 1378 چراغ تأسیس مراکز خدمات پرستاری در کشور را روشن کرد و اکنون یکهزار و 434 مجوز برای این مراکز صادر شده، اما این تعداد نمی‌تواند جوابگوی نیاز مراقبتی مردم با وجود شیب تند سالمندی باشد که همین امر راه را برای جولان افراد سودجو و غیرمتخصص باز گذاشته است. از سوی دیگر، با توجه به اینکه خدمات پرستاری در منزل تحت پوشش بیمه نیست و هزینه آن بالاست، همه اقشار جامعه نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

ارائه خدمات پرستاری در منزل منوط به دریافت مجوز است
دکتر مریم رسولی، مدیرکل دفتر ارتقای سلامت و خدمات پرستاری معاونت پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در گفت‌وگو با «ایران» درباره شرح وظایف پرستاران در مراکز خدمات پرستاری در منزل می‌گوید: «خدمات پرستاری در منزل شامل تمامی خدماتی است که در کتاب شرح وظایف پرستاران قید شده است. طبق آن کتاب، یکسری خدمات برای ارائه در منزل توسط پرستاران مجاز است و افرادی که برای ارائه خدمات به منزل بیماران مراجعه می‌کنند، نمی‌توانند خارج از ضوابط تعیین شده عمل کنند. به‌عنوان مثال برخی خدمات بیمارستانی فقط باید در بیمارستان‌ها برای بیماران انجام شود و نباید در منزل حتی توسط پرستاران صورت گیرد. به علاوه از سال 1399 بسته‌های استاندارد خدمات پرستاری در منزل نیز تدوین شده که متناسب با نوع بیماری مشخص کرده که چه خدماتی لازم است در منزل، برای بیماری که مثلاً دچار نارسایی قلبی است یا‌ ام اس دارد، ارائه شود.»
دکتر رسولی با بیان اینکه ارائه خدمات پرستاری در منزل، منوط به داشتن مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، تأکید می‌کند: «در حال حاضر افرادی که می‌خواهند مرکز مشاوره و ارائه خدمات پرستاری در منزل تأسیس کنند، باید در سایت صدور پروانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی مربوطه درخواست خود را ثبت کنند. ابتدا این درخواست در کمیسیون 20 مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از موافقت اصولی، پروانه صادر می‌شود. ناگفته نماند هیچ پرستاری اجازه ندارد بدون داشتن مجوز به افراد ارائه خدمت کند.»
وی می‌افزاید: «طبق آیین‌نامه‌ای که سال 1395 بازنگری شد، پرستاران باید بیمه مسئولیت هم داشته باشند. یعنی مراکز مراقبتی در منزل باید پرسنل پرستاری را بیمه مسئولیت کنند تا اگر اتفاقی رخ داد از بیمه استفاده شود.»
این مقام مسئول با اشاره به اینکه از ابتدای سال 1378 تا ابتدای مرداد سال‌جاری یکهزار و 434 مجوز برای مراکز مشاوره و ارائه مراقبت‌های پرستاری در منزل صادر شده‌، عنوان می‌کند: «از این تعداد یکهزار و 188 مرکز در حال حاضر به‌صورت فعال در حال ارائه خدمت هستند.»

فهرست مراکز مجاز را در سایت معاونت پرستاری ببینید
دکتر رسولی خاطرنشان می‌کند: «فردی که وارد منزل مردم می‌شود، باید مجوز انجام کار پرستاری از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی داشته باشد. افرادی که به‌عنوان پرستار به منزلی مراجعه می‌کنند حتماً باید مدرک لیسانس پرستاری داشته باشند. ناگفته نماند بهیارها و کمک پرستاران هم مجاز به ارائه خدمت در این مراکز هستند اما خدمات قابل ارائه برای آنها، خدماتی تعریف شده و مصوب است. به‌عنوان مثال این افراد فقط مجاز به ارائه مراقبت‌های اولیه هستند.»
وی با اشاره به اینکه اسامی مراکز مراقبت و پرستاری در منزل، در سایت معاونت پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار داده شده است، می‌گوید: «گیرندگان خدمت با مراجعه به سایت معاونت پرستاری به نشانی https://dn.behdasht.gov.ir/ به قسمت مراکز مشاوره و مراقبت در منزل مراجعه و فهرست مراکز مجوزدار از سوی وزارت بهداشت را مشاهده کنند تا در دام افراد سودجو نیفتند.»

اول، کارت شناسایی فردی را که از سوی مرکز مراجعه کرده‌ است، ببینید
این مقام مسئول با بیان اینکه برخی مراکز مراقبتی و نظافتی که مجوزشان را از وزارت کشور دریافت کرده‌اند هم خدمات درمانی ارائه می‌کنند، عنوان می‌کند: «برخی از این افراد برای درآمدزایی و کامل کردن بسته خدمتی‌شان برخی خدمات درمانی را هم انجام می‌دهند که کاملاً غیرقانونی است.»
مدیرکل دفتر ارتقای سلامت و خدمات پرستاری معاونت پرستاری وزارت بهداشت می‌گوید: «درآیین‌نامه اجرایی مراکز خدمات درمانی در منزل، آمده است که همه کارکنان مراکز خدمات پرستاری درمنزل باید کارت شناسایی داشته باشند که این کارت شامل نام، نام خانوادگی، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و عکس فرد است. هنگامی که کادر درمان برای ارائه خدمت به در منزل افراد مراجعه می‌کنند این دیگر وظیفه مردم است که مشخصات فرد را با اسمی که مرکز به آنها اعلام کرده، مطابقت دهند و درصورت صحت اطلاعات به پرستار اجازه ورود به خانه بدهند. متأسفانه برخی از مردم با سهل‌انگاری و شاید شرایط بدی که در آن لحظه گریبانگیرشان شده است، این دقت نظر را فراموش کرده و تازه بعد از اینکه به مشکل برمی‌خورند یاد مجوز و مدارک شناسایی فرد می‌افتند.»

تعیین تعرفه‌های سلیقه‌ای تخلف است
دکتر رسولی درباره تعرفه خدمات پرستاری در منزل می‌گوید: «هر سال تعرفه خدمات از سوی وزارت بهداشت به دبیرخانه شورای عالی بیمه پیشنهاد می‌شود که بعد از جلسات کارشناسی مختلف تعرفه نهایی به هیأت دولت ارسال شده و بعد از تأیید به دبیرخانه شورای عالی بیمه ابلاغ می‌شود. در نهایت این تعرفه‌ها به همه دانشگاه‌های علوم پزشکی برای اجرا ابلاغ می‌شود. لازم به تأکید است هیچ مرکزی نمی‌تواند سلیقه‌ای برای خدمات خود هزینه‌ای را از مردم دریافت کند.»  وی با اعلام اینکه همه تعرفه‌های خدمات پرستاری در منزل در سایت معاونت پرستاری وجود دارد، تأکید می‌کند: «اگر هزینه‌ای خارج از تعرفه تعیین شده از مردم دریافت شود، افراد می‌توانند از مراکز خدمات دهنده به اداره نظارت بر درمانی که مجوز برایشان صادر کرده، شکایت کنند. این طور نیست که هر مرکز، تعرفه خاص خودش را داشته باشد. همه مراکز باید از یک دستورالعمل واحد پیروی کنند.»

پوشش بیمه‌ای خدمات هومکر، راهی برای برخورداری همه مردم از این خدمات
مدیرکل دفتر ارتقای سلامت و خدمات پرستاری معاونت پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با اشاره به اینکه خیلی از سالمندان با توجه به شرایطی که دارند نمی‌توانند به مراکز درمانی مراجعه کنند، می‌گوید: «اکنون جامعه به سمتی حرکت می‌کند که نیاز به ارائه خدمات درمانی و پرستاری در منزل بسیار احساس می‌شود و تمام مدیران نظام سلامت در سخنانشان به لزوم وجود این گونه مراکز تأکید می‌کنند، اما مشکلی که وجود دارد این است که خدمات این مراکز تحت پوشش بیمه نیست و هزینه‌ها به‌صورت آزاد محاسبه می‌شود که همین امر سبب شده بسیاری از افراد که تمکن مالی مناسبی ندارند از این خدمات محروم شوند. پوشش بیمه‌ای برای ارائه این گونه خدمات ضروری است تا همه مردم فارغ از میزان درآمد بتوانند از خدمات مراقبت در منزل استفاده کنند. با توجه به افزایش جمعیت سالمندی، نیاز به اینگونه مراکز بیش از پیش احساس می‌شود و ورود بیمه‌ها به این خدمت باید بجد پیگیری شود.»

ضرورت ایجاد سامانه برای ثبت مبالغ خدمات، رضایتمندی مردم و شکایات
دکتر رسولی با اشاره به لزوم وجود سامانه جامع برای هومکر یا همان خدمات پرستاری درمنزل می‌گوید: «حلقه مفقوده دیگر در «هومکر» نبود سامانه جامع است. اگر سامانه واحد ایجاد شود می‌توان تمام خدماتی را که در این مراکز به مردم ارائه می‌شود ثبت کرد، به طوری که مشخص شود چه خدمتی با چه مبلغی به فرد ارائه شده است. از آن سو مردم هم بتوانند از طریق همان سامانه اعلام رضایت با عدم رضایتشان را ثبت کنند و اعلام شکایت هم به راحتی در همین سامانه جامع امکانپذیر شود تا دریافت کنندگان خدمات پرستاری در منزل با شرایطی بهتر و اصولی و فارغ از هر نوع اعمال سلیقه از مراکز استفاده کنند.»

یک تجربه

تعرفه‌ای نامتعارف برای هفت بخیه

زیبا 45 ساله است. می‌گوید: پدرم که 90 سال دارد و به علت کهولت سن، راه رفتن برایش دشوار است، دوهفته پیش، نصف شب در منزل به علت نداشتن تعادل افتاد و زخمی شد. برای درمان باید به بیمارستان یا درمانگاه مراجعه می‌کردیم. اما من نمی‌توانستم به تنهایی پدر پیرم را با توجه به جراحتی که داشت به بیمارستان منتقل کنم. به همین علت تصمیم گرفتم از مراکز خدمات پرستاری در منزل کمک بگیرم. با جست‌و‌جو در اینترنت مرکزی را در نزدیکی محل زندگی‌مان یافتم. تماس که گرفتم، گفتند زخم نیاز به بخیه و پانسمان دارد و یک پرستار را برای درمان می‌فرستند. پرستاری که آمد، انگشت کوچک پای پدرم را که شکافته شده بود، 7 بخیه زد و پانسمان کرد. برای این کار یک میلیون و 900 هزار تومان گرفت. چند روز بعد هم که آن هفت بخیه را باز کرد، 700 هزار تومان دیگر گرفت. ناچار، با توجه به شرایط جسمی پدرم این هزینه بالا را پرداختم. اما واقعاً تعرفه‌های خدمات پرستاری درمنزل آنقدر گران است؟! به من گفتند که این رقم خیلی بالا بوده و می‌توانی شکایت کنی. اما واقعیت این است که شکایت کردن دوندگی می‌خواهد. شاید اگر امکان طرح شکایت و رسیدگی اینترنتی به آن با توجه به مدارک موجود وجود داشته باشد، کسانی که دچار چنین مشکلی شوند، خیلی راحت می‌توانند شکایتشان را مطرح کنند. وجود این مراکز ضروری است و از خدماتشان سپاسگزاریم اما در هر حال، نباید عده‌ای از شرایط سخت مردم، سوءاستفاده کنند.