شهلا منصوریه
خبرنگار

زباله‌های عفونی شهرستان تنکابن چند روز است که به سرنوشت قبلشان دچار شده‌اند. این زباله های خطرناک تا قبل از اینکه سایت زباله تنکابن دچار حریق شود و دستگاه زباله‌سوز عفونی از بین برود، در اینجا به خاکستر و کود تبدیل می‌شدند. اما اکنون انواع لوازم بیمارستانی آلوده و اقسام تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، سرنگ‌ها و سوزن‌های آلوده، چاقوها و اجسام برنده و... که احتمالاً در بیشترشان ردی از ویروس‌های خطرناک نیز هست، تک تک و بی‌کیفیت فقط آتش زده می‌شوند. رئیس اداره کل محیط زیست تنکابن معتقد است که مشکل خاصی برای زباله‌های عفونی شهرستان پیش نیامده است. رئیس شورای شهر تنکابن هم می‌گوید که فقط در سیستم سیم‌کشی مشکل پیش آمده و کوره سالم است. این در حالی است که فعالان محیط زیست معتقدند این موضوع، مسأله شخصی نیست، سلامت همه را تهدید می‌کند.
سونامی زباله عفونی
مازندران استانی گردشگرپذیر است و سایه سنگین پسماندها اعم از شهری و عفونی همواره یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های بهداشتی و محیط زیستی بوده و هست. این دغدغه در سال 1399 با راه‌اندازی خط امحای زباله‌های عفونی با استفاده از دستگاه زباله سوز توسط ورود بخش خصوصی به سرانجام رسید، اما چندی پیش عده‌ای افراد ناشناس به صورت مخفیانه وارد سایت زباله تنکابن شهسوار شده و دستگاه زباله‌سوز پسماندهای عفونی بیمارستانی را آتش زدند. آنها حتی به درختان جنگل هم رحم نکرده و تعدادی از درختان هیرکانی را آتش زده و گریختند.
رضا پورقاسم، با 25 سال سابقه فعالیت به عنوان کارشناس بهداشت محیط شبکه بهداشت و مسئول پسماند شهرستان تنکابن نیز فعالیت می‌کند. پورقاسم که از سال 88 در خصوص پسماند فعالیت خود را آغاز کرده به «ایران» می‌گوید که با دست خالی و حقوق کارمندی برای اولین بار در کشور، توانسته یک دستگاه زباله سوز در سایت زباله تنکابن در سال 1394 را راه‌اندازی کند. او می‌گوید: اما محیط‌ زیست با این شیوه مخالفت کرد و تأکید داشت باید از دستگاه بی‌خطرساز استفاده شود؛ بنابراین برای اولین بار در سال 1397 در استان مازندران دستگاه بی‌‌خطرساز با ظرفیت ۲ هزار لیتر با قیمت ۷۶ میلیارد ریال در سایت پرده ‌سر مستقر شد. این دستگاه از یک نمونه آلمانی بومی‌سازی شد و دارای سه مشعل زباله ‌سوز، دودسوز و بوسوز است که زباله‌های عفونی را به خاکستر تبدیل می‌کند و خروجی آن فقط گرماست.
به گفته پورقاسم، تمام پسماندهای دارویی و شیمیایی استان مازندران یعنی برون ریزهای 42 بیمارستان، مطب‌ها و مراکز درمانی نوشهر، چالوس، عباس‌آباد، تنکابن و رامسر هر روز بعدازظهر از مطب‌ها جمع‌آوری و در سایت پسماند، بدون دود و بو تبدیل به خاکستر می‌شد. او ادامه می‌دهد: این دستگاه دو نیسان زباله عفونی را در عرض دو ساعت و نیم، به حدود یک فرغون (سه سطل) به خاک تبدیل می‌کرد. قرار بود بیستم مهر با حضور استاندار، فرماندار و مسئولان استانی و شهرستانی افتتاح شود. متأسفانه روز -سه‌شنبه- 11 مهرماه ساعت 3:49 دقیقه صبح، عده‌ای مخفیانه وارد سایت شدند و کل دستگاه و هزینه‌هایی را که انجام داده بودم، با خاک یکسان کردند.
وی ادامه می‌دهد: از اداره آگاهی و پاسگاه آمدند و اینها را تأیید کردند. محلی‌ها و بومی‌های آنجا در سایت کار می‌کردند. به تازگی پیمانکار زباله‌های شهری سایت که سایت را از شهرداری اجاره کرده بود، عذر برخی کارگران بومی و محلی را خواسته بود، زیرا آنها از پیمانکار پورسانت می‌خواستند. پیمانکار نیز طی نامه‌ای به شهرداری این موضوع را اعلام کرده بود. اما بر سر لج و لجبازی قرعه به نام من افتاد و چون دستگاه من به جنگل چسبیده بود به من خسارت وارد کردند. همچنین سه درخت جنگل هیرکانی را آتش زدند که با ورود آتش‌نشانی از حریق بیشتر جنگل جلوگیری شد.
قیمت دستگاه زباله‌سوز عفونی در حال حاضر 11 میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. پورقاسم می‌گوید که  دستگاه حدود 5 میلیارد تومان خسارت دیده است. چهار کارشناس برای تعمیر دستگاه آمده و سیستم مکانیکی را نقشه‌برداری کرده‌اند تا فردی که کار کامپیوتر انجام می‌دهد، برنامه‌ریزی کند و کامپیوتر دستگاه را فعال کند. اما پورقاسم می‌گوید، تا افراد خاطی پیدا نشوند به چه جرأتی می‌توان دوباره راه‌اندازی کرد.
خسارت جزئی از نظر مسئولان
هادی منصورکیایی، رئیس اداره کل محیط زیست تنکابن به «ایران» می‌گوید: زباله‌های بیمارستانی در بیمارستان‌های خصوصی و دولتی امحا می‌شوند و فقط زباله‌های عفونی مراکز درمانی و مطب‌های خصوصی وارد سایت می‌شوند. او معتقد است که مشکل خاصی برای زباله‌های عفونی شهرستان پیش نیامده است.
یاسر منتظری، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیرداری شهرستان تنکابن نیز از این موضوع آگاه است. اما او اظهار می‌کند که درخصوص آتش سوزی درختان چیزی نشنیده است. این درحالی است که حضور به‌موقع آتش‌نشانی مانع از حریق گسترده در منطقه شده و فقط سه درخت از درختان هیرکانی در آتش‌سوزی از بین رفته‌اند.
مرتضی فرجی، رئیس شورای شهر تنکابن هم به «ایران» می‌گوید: قبل از راه‌اندازی دستگاه جدید، دستگاه قدیمی هم برای امحای زباله‌های عفونی وجود داشت. به گفته او، دستگاه جدید نسبت به دستگاه قدیمی به روز و پیشرفته‌تر بود و سرعت عمل بیشتری در خصوص تبدیل زباله‌های عفونی به خاکستر و کود داشت. با اتفاق پیش آمده دستگاه قدیمی هر چند با تأخیر اما به کار خود ادامه می‌دهد. اقداماتی هم برای تعمیر دستگاه جدید صورت گرفته تا به‌زودی به چرخه بازیافت وارد شود. او در خصوص خسارت وارده اطلاعی نداشت اما فقط به این بسنده می‌کند که مشکلی در کوره به وجود نیامده و فقط در سیستم برق‌رسانی آن مشکل ایجاد شده است.
پسماند پشت دیوارهای سبز
سؤالی که مطرح می‌شود این است که چگونه در جنگل‌ها با سایت پسماند مواجه هستیم؟ آیا دفن زباله‌ها در دل جنگل‌ها کاری قانونی است؟ منصورکیایی می‌گوید: مشکل امروز نیست؛ از سال 78 براساس مصوبات و مجوزهای صادر شده از کارگروه استانی، این مکان برای سایت پسماند درنظر گرفته شد. مازندران به واسطه محصور بودن در دریا، جنگل و مزارع کشاورزی با ارزش، زمین خالی برای امحای زباله و پسماند ندارد و روستاها به هم متصل هستند. هیچ کس وجود سایت پسماند در عرصه‌های طبیعی را تأیید نمی‌کند و به اجبار این اتفاق افتاده است. به گفته این مسئول، در این زمینه چندین پرونده حقوقی تشکیل شده است اما به نتیجه مطلوب نمی‌توانیم برسیم، زیرا بستر اجرایی فراهم نیست.
آن‌گونه که رئیس اداره کل محیط زیست تنکابن می‌گوید: این شهرستان 160 هزار نفر جمعیت دارد و بیمارستان‌ها هم زباله‌های عفونی را امحا می‌کنند. به غیر از بیمارستان‌ها، زباله پزشکی زیادی وجود ندارد و به همین جهت همان یک دستگاه کافی است و همیشه همین یک دستگاه کار می‌کرد.
فعالان محیط زیست می‌گویند که  به نظر می رسد این مشکل برای هیچ یک از مسئولان منطقه -چنان که باید- مهم و حیاتی جلوه نکرده است. در حالی که این موضوع یک موضوع شخصی نیست و پای سلامت هموطنان درمیان است.
سونامی در کمین تنکابن!
استان‌های شمالی، همیشه با مشکل پسماند دست به گریبان بوده‌اند. بر اساس آمارهای ارائه‌ شده از سوی مراجع و فعالان محیط‌ زیست، سایت زباله تنکابن، بهترین سایت زباله در استان‌های شمالی است که بیش از دو دهه در زمینی جنگلی به وسعت 8 هکتار در محدوده روستای پرده‌‏سر منطقه دوهزار تنکابن قرار دارد. زباله‌های 4 شهرداری، 4 بخشداری و روستاهای اطراف از نشتارود تا شیرود را جمع‌آوری می‌کند.
حجم ورودی زباله شهری شهرستان تنکابن، روزانه حدود 150 تا 200 تن و حجم زباله‌های عفونی حدود 450 کیلوگرم است. در این سایت برای اولین بار از زباله، کود کمپوست تهیه می‌شود. دارای نوار نقاله برای تفکیک زباله‌هاست و ریجکتی‌ها به کود کمپوست تبدیل می‌شوند. همچنین دارای تصفیه‌خانه شیرآبه است. این سایت دارای نگهبان، فنس و 16 دوربین مداربسته است.