کمک به دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار چگونه کاربردی می‌شود؟
و اما بعد از مهر
مریم طالشی
گزارش نویس
بچه‌ها عاشق بوی نویی وسایل تازه رسیده هستند. بوی چوب مدادهای تراشیده نشده که تیزی نوکشان یک جوری قشنگ است که بعد از آن هر چقدر هم که بتراشی و فوت کنی مثل روز اول نمی‌شود. بوی دفترهایی که هنوز جوهری نشده‌اند و گوشه صفحه‌هایشان در اثر ورق زدن تا نخورده است. بوی پاک‌کن‌های جورواجور که عملکردشان نسبت مستقیم با شکل و شمایلشان دارد؛ هر چقدر رنگی‌تر و قشنگ‌تر، ناکارآمدتر و هرچه ساده‌تر و بی‌رنگ و روتر، به دردبخورتر.
همه چیز یک جوری تازه است که آدم دلش نمی‌آید به آنها دست بزند اما به هر حال با شروع سال تحصیلی قرار است مدادها تراشیده شود و دفترها پر شوند و پاک‌کن‌ها حالا هر چقدر زشت و کارآمد یا قشنگ و بی‌خاصیت به‌کار گرفته شوند تا دانش‌آموز بخواند و بیاموزد و سال تحصیلی را سپری کند. اما یک دانش‌آموز برای سپری کردن یک سال تحصیلی به چه مقدار لوازم‌التحریر نیاز دارد؟ این سؤال مهمی است، اگر بخواهیم برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار لوازم ابتدایی و ضروری تحصیل را فراهم کنیم.
علی معینی که سال‌هاست در زمینه کمک به تحصیل دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار فعالیت می‌کند در این‌باره چنین می‌گوید: «هر سال با نزدیک شدن به مهرماه و زمان بازگشایی مدارس گروه‌های مختلف نیکوکار شروع به فعالیت می‌کنند و وسایل مورد نیاز دانش‌آموزان را بنا به بودجه و امکانات خود فراهم می‌آورند. گاهی این کمک‌ها توسط خود افراد هم به‌صورت شخصی انجام می‌شود یعنی ممکن است کسی به‌صورت خودجوش وسایلی را فراهم کند و حالا خودش شخصاً آنها را به برخی مناطق ببرد که بعداً به این نکته هم خواهم پرداخت. اما مسأله‌ای که وجود دارد و همیشه با آن مواجه هستیم این است که معمولاً نیازسنجی درستی از وسایل مورد نیاز دانش‌آموزان صورت نمی‌گیرد. در واقع یک نوع کلیشه وجود دارد و آن این است که برای شروع سال تحصیلی یک ست لوازم‌التحریر برای هر دانش‌آموز در نظر گرفته می‌شود این ست لوازم معمولاً شامل سه یا چهار عدد مداد و یا چند خودکارو یکی دو دفترچه و وسایلی از این دست است. وسایل به دست دانش‌آموزان می‌رسد و قطعاً در شروع سال تحصیلی کمک بزرگی به آنها می‌کند اما آیا این وسایل جوابگوی چه مدت است؟ یک دانش‌آموز پایه ابتدایی در طول یک ماه به طور متوسط ۳ تا ۴ مداد را استفاده می‌کند. برای دانش‌آموزانی که از خودکار استفاده می‌کنند به‌طور متوسط میزان مصرف خودکار آبی دو خودکار در ماه است. با این احوال با یک حساب ساده می‌توانیم متوجه شویم که پک لوازم‌التحریری که به دانش‌آموز داده می‌شود در همان ماه اول به اتمام می‌رسد. در واقع دانش‌آموز بعد از مهر ماه معمولاً لوازم جدیدی در اختیار نخواهد داشت و به دلیل این مسأله دچار مشکلات فراوانی می‌شود.»
معینی ادامه می‌دهد: «برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار این مسأله بسیار حیاتی است به دلیل اینکه در خیلی موارد دیده می‌شود که خانواده‌ها توان تأمین لوازم‌التحریر دانش‌آموزان را در طول سال ندارند و از آنجا که معمولاً چند دانش‌آموز در یک خانواده وجود دارند فشار زیادی از این لحاظ به خانواده‌ها وارد می‌شود. گاهی دانش‌آموزان به دلیل اینکه قادر به تأمین نیازهای تحصیلی نیستند اقدام به ترک تحصیل می‌کنند و این مسأله در برخی روستاهای سیستان و بلوچستان دیده می‌شود. ما با بچه‌هایی مواجه می‌شویم که چند تکه لوازم ضروری مدرسه را داخل پلاستیک می‌ریزند و به مدرسه می‌روند در این حالت حتی می‌گوییم داشتن کیف شاید برای دانش‌آموزان به اندازه داشتن دفتر و مداد و خودکار ضروری نباشد. در واقع سعی می‌کنیم ابتدا نیازهای ضروری دانش‌آموزان را با توجه به بودجه‌ای که در اختیار داریم فراهم کنیم و بعد به بقیه نیازها برسیم. مشکل اصلی این است که تمام کارهای خیرخواهانه برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار در آستانه سال تحصیلی انجام می‌شود و بعد از آن به گونه‌ای است که این دانش‌آموزان تقریباً رها می‌شوند و کسی دیگر به صرافت تهیه لوازم‌التحریر برای آنها نمی‌افتد. در حال حاضر هم با‌توجه به اینکه کمک‌های مالی برای انجام فعالیت‌های خیرخواهانه کاهش یافته است در این زمینه با مشکل بیشتری مواجه هستیم. درست است که کسی برای انجام کار خیر مجبور نمی‌شود و انتظاری هم از او وجود ندارد ولی اگر کسی تمایل به کمک به دانش‌آموزان این مناطق را دارد بهتر است با نیازسنجی اقدام به این کار کند. بهترین کار این است که این‌گونه کمک‌ها براساس نیازهای ضروری دانش‌آموزان صورت گیرد و در طول سال ادامه داشته باشد. نکته دیگر در مورد کمک‌های شخصی است که گرچه ارزشمند است اما وقتی افراد به صورت شخصی به دانش‌آموزان کمک می‌کنند و خودشان شخصاً به مناطق می‌روند، ممکن است نیازهای دانش‌آموزان را درست در نظر نگیرند و مسأله دیگری که در اینجا وجود دارد استفاده از تصویر دانش‌آموزان در شبکه‌های اجتماعی این افراد است که کار نادرستی است و باید حریم شخصی کودکان حفظ شود. اما متأسفانه گاهی این کمک‌ها برای خودنمایی در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد و به هیچ عنوان حقوق کودکان در نظر گرفته نمی‌شود.»
مهدیه گودرزی معلم شاغل در یکی از روستاهای استان لرستان هم در این‌باره می‌گوید: «معمولاً ابتدای سال تحصیلی لوازم‌التحریر برای بچه‌های مدرسه ما هم فرستاده می‌شود. اواسط آبان دیگر اثری از لوازم‌التحریر اهدایی دیده نمی‌شود و من می‌بینم که بچه‌ها چقدر برای تهیه لوازم تحصیل دچار مشکل هستند. خیلی وقت‌ها بچه‌ها از هم مداد و خودکار قرض می‌گیرند و در واقع از برخی وسایل به صورت اشتراکی استفاده می‌کنند که این مسأله باعث ایجاد اضطراب در آنها می‌شود و کیفیت تحصیل را هم پایین می‌آورد. هر دانش‌آموز باید لوازم شخصی خودش را داشته باشد تا با اطمینان و آرامش خاطر درس بخواند متأسفانه دانش‌آموزان ما در طول سال با مشکل کمبود لوازم‌التحریر مواجه هستند. اما چیزی که در منطقه ما شاید از این هم مهم‌تر باشد این است که بعضی کلاس‌ها وسایل گرمایشی ندارند و به دلیل خطرناک بودن بخاری نفتی از آن استفاده نمی‌شود و بچه‌ها با لباس‌های گرم سر کلاس می‌نشینند و به خاطر سرما گاهی نوشتن برایشان سخت می‌شود. در و پنجره کلاس‌ها هم طوری نیست که مانع جریان سرما به داخل کلاس شوند. من فکر می‌کنم حداقل با استانداردسازی کلاس‌های درس تا حدی می‌شود جلوی سرما را گرفت. در منطقه ما که سردسیر است از اواخر مهر سرما کم کم خودش را نشان می‌دهد و از این جهت دارای مشکل هستیم. در واقع فقط یک ماه مهر است که دانش‌آموزان ایام نسبتاً خوبی را سپری می‌کنند.»
آنچه دانش‌آموزان مناطق سردسیر را آزار می‌دهد برای دانش‌آموزان مناطق گرمسیر به شکل دیگری بروز می‌یابد و فراهم کردن وسایل سرمایشی و آب‌سردکن در این مناطق شرایط بهتری را برای تحصیل دانش‌آموزان مهیا می‌کند. مشکل کمبود لوازم‌التحریر هم که در تمام طول سال به قوت خود باقی است. با این احوال افرادی که دوست دارند در کنار دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار باشند و به تحصیل آنها کمک کنند شاید لازم است با نیازسنجی بهتر برای رفع نیازهای ضروری آنها تلاش کنند تا دانش‌آموزان بعد از مهر رها نشوند.
بــــرش
مشکل اصلی این است که تمام کارهای خیرخواهانه برای دانش آموزان مناطق کم برخوردار در آستانه سال تحصیلی انجام می‌شود و بعد از آن به گونه‌ای است که این دانش‌آموزان تقریباً رها می‌شوند و کسی دیگر به صرافت تهیه لوازم التحریر برای آنها نمی‌افتد.