پس از آزادسازی 6 میلیارد دلار از دارایی ارزی بلوکه شده ایران در کره جنوبی به دنبال دیپلماسی فعال دولت سیزدهم، روز گذشته بانک مرکزی از آزاد شدن 1.7 میلیارد دلار دیگر که چندین سال در یکی از مؤسسات لوکزامبورگ بلوکه شده بود خبرداد. بدین ترتیب منابع ارزی که در دولت قبل بلوکه شده بود با اقدام دولت سیزدهم در حال آزادسازی است.
براساس اعلام بانک مرکزی، با صدور رأی دیوان عالی کشور لوکزامبورگ، موانع قضایی برای دسترسی به معادل یک میلیارد و ۷۰۰‌میلیون دلار از دارایی‌های ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در این کشور برطرف شد.
اموال و دارایی ارزی بانک مرکزی کشورمان نزد مؤسسه کلیراستریم لوکزامبورگ در سال ۲۰۲۰ با شکایت برخی اتباع امریکایی توقیف شده بود که با اعتراض و پیگیری‎های حقوقی کشورمان در نهایت، طی چند روز گذشته (۶ مهر ۱۴۰۲) دیوان عالی کشور لوکزامبورگ اعتراض و دلایل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را مورد پذیرش قرار داد و رأی قبلی دادگاه این کشور را نقض کرد.
شایان ذکر است با اقدامات و پیگیری‌های حقوقی بانک مرکزی، در مقطع کنونی موانع قضایی به منظور دسترسی به دارایی‌های ارزی این بانک در کشور اروپایی لوکزامبورگ به ارزش ۱,۷ میلیارد دلار برطرف شده و این منابع هم‌اکنون در دسترس بانک مرکزی ایران قرار گرفته است.
 
آزادسازی پس از 8 سال
در تاریخ 25 دی ماه سال 1394، دارایی‌های ایران نزد مؤسسه کلیراستریم لوکزامبورگ براساس ادعای گروهی از بازماندگان حادثه ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ و برای پرداخت غرامت به آنها در یک دعوای حقوقی بلوکه شده است. بدین ترتیب پس از حدود 8 سال که این دارایی مسدود شده بود، زمینه آزادسازی آن فراهم شد.
گفتنی است در دهه 1380 بانک مرکزی اقدام به خرید اوراق قرضه از این مؤسسه لوکزامبورگی کرده بود که پس از طرح ادعای امریکا این رقم مسدود شد. هرچند در دولت قبل این مؤسسه با درخواست امریکا برای انتقال این مبلغ به امریکا مخالفت کرده بود، اما همچنان نزد کلیراستریم باقی مانده بود تا اینکه دولت سیزدهم موفق شد با اقدامات حقوقی خود این مبلغ را آزاد کند، به طوری که هم‌اکنون این مبلغ تحت کلید بانک مرکزی کشورمان قراردارد.
 
آزادسازی منابع بلوکه شده یکی پس از دیگری
درحالی که میلیاردها دلار از منابع ارزی ایران به دلیل تحریم‌ها و اقدامات دولت امریکا، سال‌ها بلوکه و از دسترس بانک مرکزی ایران خارج شده بود، دولت سیزدهم با یک برنامه مشخص و اقدامات حقوقی و سیاسی موفق شد بخش اعظم این دارایی‌ها را آزاد کند و دراختیار بانک مرکزی قراردهد. 27 شهریور ماه امسال بود که ۵.۵ میلیارد یورو مربوط به منابع ارزی مسدود شده ایران نزد بانک‌های کره‌جنوبی به حساب ۶ بانک ایرانی واریز شد.
دراین تاریخ رئیس کل بانک مرکزی از واریز ۵ میلیارد و ۵۷۳ میلیون یورو از منابع بلوکه شده ایران به حساب ۶ بانک ایرانی در دو بانک الاهلی و الدخان در قطر خبر داد و اعلام کرد: دسترسی به منابع ارزی در چند کشور در حال انجام است.
۱۹ مرداد ماه سال‌جاری، تمام منابع غیرقابل دسترس ایران که در بانک‌های کره‌جنوبی و شعبه سئول بانک ملت نگهداری می‌شد به حساب بانک مرکزی سوئیس برای تبدیل به یورو منتقل شد. طی این مدت بانک‌های کشاورزی، سامان، پاسارگارد، گردشگری، شهر و کارآفرین در ۲ بانک قطری الدوخان و الاهلی حساب باز کردند، طبق توافقات انجام تمام پرداخت‌ها توسط کارگزاران بانک‌های قطری و همچنین سوئیفت صورت گرفت. تمام منابع حاصله ذخایر ارزی بانک مرکزی و پشتوانه ریال هستند و بنا به مصالح ملی و در جهت تقویت ریال استفاده می‌شود.
پس از آن در تاریخ پنجم مهرماه جاری، در دیدار مشترک رئیس‌کل بانک مرکزی ایران و رئیس بانک مرکزی قطر، توافقات لازم در خصوص شروع عملیات بانکی به منظور استفاده از منابع ارزی منتقل شده به ۶ بانک ایرانی در قطر به عمل آمد.
در دیدار «محمدرضا فرزین» رئیس کل بانک مرکزی کشورمان با شیخ «بندر بن محمد آل‌ثانی» رئیس‌کل بانک مرکزی قطر، همچنین راهکارهای توسعه روابط مالی و بانکی دو کشور، مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.
نزدیک به ۷ میلیارد دلار از منابع ارزی کشورمان طی سال‌های پایانی دهه ۹۰ به‌صورت وون (واحد پول ملی کره‌جنوبی) به بانک‌های کره‌جنوبی واریز شده بود و به آن هیچ سودی تعلق نمی‌گرفت. حتی در این سال‌ها به دلیل کاهش برابری وون به دلار، نزدیک به یک میلیارد دلار آن با کاهش ارزش برابری مواجه شد؛ اما با پیگیری‌های فنی و دیپلماسی موفق دولت سیزدهم، تمام منابع ارزی توقیف شده ایران در کره‌جنوبی آزاد و هزینه‌های تبدیل ارز آن از وون به یورو نیز توسط کشور ثالث پذیرفته شد.
حالا این پنج میلیارد و ۵۷۳ میلیون و ۴۹۲ هزار یورو (معادل ۶ میلیارد دلار) که با معافیت از تحریم‌های سوئیفت به حساب ۶ بانک ایرانی واریز شده کاملاً در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته و به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، تمام منابع حاصله، ذخایر بانک مرکزی و پشتوانه ریال هستند که در جهت تقویت ریال استفاده خواهند شد.
این ۵.۵ میلیارد یورو تنها منابع ارزی مسدود شده ایران نیست و بررسی‌ها نشان می‌دهد مذاکرات برای آزادسازی سایر منابع کشور از جمله منابعی که در بانک TBI عراق وجود دارد، در حال پیگیری است.
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در این زمینه گفته است که از ۲۳ میلیارد دلار ذخیره شده در خارج از کشور، حدود ۶ میلیارد دلار آن از کره‌‌جنوبی وصول شده و همچنین از فراهم شدن مقدمات انتقال ۱۰ میلیارد دلار دیگر هم خبر داده است.
رئیس‌کل بانک مرکزی علاوه بر اینکه تا کنون چندین سفر به پایتخت‌های منطقه داشته، از سایر ظرفیت‌های پیش روی کشور غافل نبوده است. فرزین نهم خرداد امسال هم با هدف دیدار و گفت‌و‌گو با مقامات صندوق بین‌المللی پول، به امریکا سفر کرد. در سفر رئیس‌کل بانک مرکزی به واشنگتن و دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول که پس از سال‌ها انجام شد، امکان استفاده از معادل ۶,۷ میلیارد دلار حق برداشت ویژه (SDR) کشورمان نزد صندوق فراهم شد.
 
دست بازارساز پرتر از همیشه
با وجود نوسانات مقطعی و اندکی که در بازارغیررسمی دیده می‌شود، سیاست‌های بهینه ارزی و همچنین پربودن دست بازارساز به واسطه آزادسازی منابع ارزی ایران باعث شده تحرکات دلالان برای سوار شدن روی موج‌های روانی بازار خنثی شود. برهمین اساس طی ماه‌های اخیر حتی در بازار غیررسمی دلار در کانال 49 هزارتومان محبوس مانده و با انتشار اخبار امیدوارکننده و تداوم آزادسازی منابع ارزی انتظار می‌رود شاهد کاهش بیشتر نرخ ارز باشیم. با این حال بررسی نرخ رسمی ارز نه تنها نشان‌دهنده افزایش نیست، بلکه نرخ دلار از زمان آغاز به کار مرکز مبادله ارز و طلای کشور در دوم اسفندماه سال گذشته تاکنون باثبات و رو به کاهش بوده است. درواقع هم‌اکنون نرخ ارزی که تأمین کننده بیش از 90 درصد از نیازهای واقعی کشور از جمله واردات کالاهای اساسی و دارو و برخی از نیازهای خدماتی است، نوسان نداشته و بازارساز موفق شده ثبات ارزی را حفظ کند.