سیدمازیار شریف‌کیان
خبرنگار

اگر درگذشته موقتی‏بودن کار و پایین‏بودن درآمد به عنوان دو شاخصه مهم در ریزش و عدم تداوم مشاغل بخش خدمات عنوان می‏شد، اما در این دو سال اخیر، اشتغال بخش خدمات قابلیت ماندگاری بیشتری پیدا کرده و تداوم مشاغل در این بخش افزایش یافته است. به عبارتی می‏توان گفت که بخش خدمات به عنوان بخشی که بیشترین ارزش افزوده را می‏تواند خلق کرده، با افزایش ماندگاری بیش از 80 درصدی نیروی کار مواجه شده و سهم اشتغال آن در بهار امسال به بالای 53.98 درصد رسید.

ارزش افزوده بخش خدمات در کشورهای پیشرفته؛ 70 درصد
بررسی ها نشان می‏دهد که در کشورهای توسعه‏یافته و به اصطلاح پیشرفته اقتصادی، بیش از 70 درصد ارزش افزوده اقتصاد کشور ناشی از فعالیت‏های بخش خدمات بوده است. این موضوع در حالی مطرح است که در سه دهه گذشته در ایران، این بخش یک بخش دم‏دستی بوده و هیچگاه به عنوان یک بخش مولد و پشتیبان تولید از آن یاد نشده بود.
نشان به آن نشان که در سه دهه منتهی به سال 1401، میانگین ماندگاری اشتغال در بخش خدمات کمتر از 10 سال بوده و حتی در مواقع حاکم شدن رکود تورمی در اقتصاد این میانگین به زیر 5 سال کاهش یافته است.
در دوسال فعالیت دولت سیزدهم، کیفیت مشاغل بخش خدمات افزایش یافته و اشتغال جدیدی که در این بخش ایجاد شده، مشاغلی با کیفیت بالا و به‏صورت هدفمند است. محض نمونه، در حال حاضر در اغلب کشورهای صنعتی جهان، رشته فعالیت‏های گردشگری، حمل و نقل، فناوری اطلاعات و کسب و کارهای اینترنتی به عنوان عوامل تأثیر‏گذار در افزایش اشتغال پایدار و خلق ارزش افزوده در اقتصاد توصیف شده‏اند.
مشاغل خدماتی، مشاغلی کم‏هزینه هستند و اگر هدفمند ایجاد شوند می‏توانند پشتوانه‏ای برای سایر بخش‏های اقتصادی و مولد باشند.
به همین دلیل است که دولت سیزدهم، در این دو سال با اتکا بر این موضوع، دانش‏بنیان‏ها را توسعه داده و اغلب مشاغل این بخش را به لحاظ تعریف بین‏المللی از کار شایسته، ارتقا داده است.

رسیدن تعداد شاغلان خدمات به 12.5 میلیون نفر
با استناد به آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی می‏توان ردپای اقدامات دولت را مشاهده کرد. آنجا که بخش خدمات در بهار امسال بیشترین رشد را در طی 12 سال اخیر به خود اختصاص داده و میانگین رشد آن در تولید ناخالص داخلی، سالانه به 2.55 درصد رسیده است.
در بهار امسال از مجموع 728 هزار اشتغال خالصی که ایجاد شد، 393 هزار شغل در بخش خدمات ایجاد شد که نسبت به سایر بخش‏ها بیشتر بود، به‏طوری‏که حدود 53.98 درصد از اشتغال بهار سال 1402 مربوط به بخش خدمات بود و تعداد شاغلان این بخش نیز به مرز 12.5 نفر رسید. این موضوع بیانگر تغییر تدریجی در ساختار اشتغال براساس شغل‏های ایجاد شده بخش‏های اقتصادی است و تداوم آن در سال‏های آتی می‏تواند ترکیب ساختار شغل‏های ایجاد شده را به کلی متحول کند. در بهار امسال بیش از 333 هزار شغل در بخش صنعت ایجاد شد و تعداد شاغلان این بخش از مرز 8 میلیون نفر عبور کرد.

221.4 همت تولید ناخالص داخلی بخش خدمات
تولید ناخالص داخلی در بخش خدمات در بهار 1402، به 221٫4 همت به سال پایه 95 رسیده که میزان تولید بیشترین میزان در فصول بهاری 12 سال گذشته بوده است. همین اتفاق برای بخش کشاورزی، صنعت و نفت نیز رخ داده است. بخش‏های صنعت 85.3 همت، نفت 38.7 همت و کشاورزی نیز 34.7 همت را از آن خود کرده‏اند.
این موضوع نشان می‏دهد که بخش خدمات در صورتی‏که هدفمند مدیریت شود، می‏تواند در توسعه اقتصادی کشور مطلوب باشد تا دیگر از اشتغال‏های غیرمولد و موقتی در این بخش خبری نباشد؛ روندی که در دو سال اخیر ادامه داشته است. همپای رشد سهم بخش خدمات در اقتصاد کشور و افزایش تعداد شاغلان آن، بخش‏های صنعت و کشاورزی نیز با رشد مواجه شده‏اند.
به معنای دیگر، سیاستگـــــــذاران دولت سیزدهم در حوزه اشتغال، با آسیب‏شناسی از دلایل ناپایداری بسترهای اشتغال، توانسته‏اند از ریزش نیروی کار در دوسال اخیر بکاهند و این موضوع در بخش خدمات بیشتر مشاهده می‏شود.

برش

استفاده از ظرفیت نیروی انسانی تحصیلکرده در بخش خدمات
کارشناسان اقتصادی از گردشگری، هتلداری، حمل و نقل، فناوری اطلاعات و کسب و کارهای اینترنتی به عنوان بخش‏های خدماتی زودبازده و تأثیرگذار در اقتصاد نام می‏برند که ضمن اشتغالزایی، درآمدزایی قابل توجهی هم دارند و با توجه به جذابیتی که کسب و کارهای خدماتی برای جویندگان کار دارد، هدایت فارغ‏التحصیلان به این دسته شغل‏ها را توصیه می‏کنند. به همین دلیل از دولت می‏خواهند سرمایه‏گذاری‏ها را به این سمت سرازیر کند و فرصت‏های شغلی این بخش‏ها را به تناسب نیاز بازار کار در اختیار کارجویان و دانش‏آموختگان قرار دهد و از ظرفیت نیروهای انسانی تحصیلکرده در این زمینه استفاده کند.