رؤیای دیرپای رژیم صهیونیستی محقق می‌شود؟
راه سنگلاخ عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض
حسین فاطمی
خبرنگار
با وجود آنکه طی روزهای اخیر اخبار متعددی دال بر عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده امریکا مخابره شده است، اما بی‌شک تمام تحلیلگران بر این گزاره متفق‌القول هستند که مسیر پیش رو، نه برای ریاض، نه برای تل‌آویو و نه برای واشنگتن مسیر چندان آسانی نخواهد بود و بن سلمان، بنیامین نتانیاهو و جو بایدن باید با مشکلات، چالش‌ها و موانع بسیاری دست و پنجه نرم کنند.
به گزارش فارن پالیسی، شالوم لیپنر، عضو ارشد پیشین برنامه خاورمیانه در شورای آتلانتیک طی تحلیلی برای این نشریه که ایسنا بخش‌هایی از آن را منتشر کرده، نوشته است: «توافق عربستان و رژیم صهیونیستی به عنوان جایزه بزرگی برای دیپلماسی خاورمیانه معاصر تلقی می‌شود، اما موانع زیادی بر سر راه آن وجود دارد. بایدن طی مناظره انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۹ وعده داده بود تسلیحات بیشتری به عربستان نمی‌فروشد و در عوض این کشور را وادار می‌کند تا بهایی را بپردازد. از طرف دیگر محمد بن سلمان باید اسرائیل را به رسمیت بشناسد؛ طرفی که حتی نامش در نقشه‌های رسمی عربستان سعودی به چشم نمی‌خورد. همچنین دولت جو بایدن صراحتاً اعلام کرده انتظارات این است که اسرائیل امتیازهای چشمگیری به فلسطینی‌ها اعطا کند. اما مشکلی که ریاض اخیراً متوجه آن شده این است که نتانیاهو «آزادی عمل» جهت اعطای حداقل امتیازات به فلسطینی‌ها را ندارد.»
این در حالی است که مقامات راست افراطی کابینه مانند ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی و بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی مخالف اعطای امتیازاتی به فلسطینی‌ها هستند و شخصی مثل اسموتریچ عملاً جلوی تعهدات این دولت را جهت کاهش محدودیت‌های اقتصادی علیه فلسطین گرفته است. نشریه امریکایی فارن پالیسی در پایان تأکید می‌کند: «ظاهراً کابینه فعلی نتانیاهو قادر نیست با همزیستی مسالمت‌آمیز به یک دستاورد تاریخی با عربستان سعودی دست پیدا کند. همچنین با نبودن داوطلبی برای جایگزینی اسموتریچ و متحدانش، ظاهراً بعید است نتانیاهو بتواند به این زودی به مقصودش برسد.»
صد البته که موانع بی‌شمار دیگری بر سر این عادی‌سازی وجود دارد که شالوم لیپنر در فارن پالیسی به آن توجه نکرده و در ادامه این گزارش موانع مذکور بررسی خواهد شد.
شرط و شروط ریاض و واشنگتن برای همدیگر
اگر بخواهیم به موانع بر سر راه عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده امریکا بپردازیم ابتدا باید نگاهی به شرط و شروط ریاض و واشنگتن برای همدیگر داشته باشیم. ریاض، قبل‌تر پیش‌شرط‌های مهمش برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو را روی میز گذاشته بود که اولین مورد به امضای یک معاهده امنیتی دوجانبه در سطح ناتو باز‌می‌گردد که ایالات متحده را موظف می‌کند در صورت حمله به عربستان سعودی از این کشور دفاع کند. ریاض به دنبال اجرای برنامه هسته‌ای غیرنظامی برای عربستان تحت نظارت ایالات متحده نیز هست. پیش‌شرط سوم شامل خرید تسلیحات پیشرفته‌تر امریکایی، مانند سامانه دفاع موشکی تاد است، با این هدف که برای سعودی‌ها در برابر زرادخانه موشک‌های میان‌برد و دوربرد دیگر کشورها مفید واقع شود. پیش‌شرط چهارم عربستان نیز بر به رسمیت شناختن یک کشور فلسطینی تأکید دارد.
در مقابل جو بایدن هم مشخصاً سه خواسته دارد؛ عربستان هرچه سریع‌تر نسبت به پایان‌دادن جنگ در یمن اقدام کند که البته درگیری‌ها در سال گذشته کاهش یافته است و هفته گذشته اولین سفر هیأت انصارالله یمن به عربستان و گفت‌و‌گوهای صنعا – ریاض صورت گرفت. واشنگتن از طریق عربستان در صدد شکل‌دهی به یک بسته کمکی بزرگ و بی‌سابقه از جانب ریاض به مؤسسات فلسطینی در کرانه باختری است و از همه مهم‌تر، کاخ سفید سعی در کاهش چشمگیر روابط عربستان و چین دارد. این پیش‌شرط‌های عربستان سعودی و ایالات متحده امریکا برای همدیگر با هدف عادی‌سازی روابط ریاض - تل‌آویو به این معناست که هم بن‌سلمان و هم جو بایدن برنامه‌های جدی را در سایه منافع ملی خود طراحی کرده‌اند.
با وجود این، ولیعهد سعودی در گفت‌و‌گویی با «بایت بایر» از شبکه فاکس نیوز که پنجشنبه گذشته به وقت محلی امریکا پخش شد، «هر گونه تعلیق مذاکرات درباره روابط با اسرائیل را رد کرد.» در این مصاحبه فاکس نیوز با محمد بن‌سلمان که در شهر جدید نیوم عربستان انجام شد، ولیعهد سعودی رسماً اذعان داشت که «هر روز به عادی‌سازی نزدیک‌تر می‌شویم.»
خاورمیانه جدید، توهم جدید
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که از زمان روی کار آمدن با بحران‌های بی‌شمار داخلی روبه‌رو است، بار دیگر برای منحرف کردن افکار صهیونیست‌ها از اوضاع ناگوار داخلی این رژیم، در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با مانور روی عادی‌سازی روابط با عربستان، از نقشه خاورمیانه جدید در سایه این عادی‌سازی پرده برداشت.
به گزارش ایرنا، بی‌بی بار دیگر در ادامه تقلاهای اخیرش برای نزدیک نشان دادن امضای توافقی برای عادی‌سازی روابط میان تل‌آویو و ریاض نیز مدعی شد که درحال نزدیک شدن به امضای توافق با عربستان سعودی هستیم. توافق با عربستان راه را برای صلح در سراسر منطقه باز خواهد کرد.
نتانیاهو که به دلیل اقدامات جنجالی کابینه‌اش مغضوب جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا است در تلاش برای کمرنگ جلوه دادن اختلافات تل‌آویو و واشنگتن گفت: «می‌توانیم تحت رهبری بایدن با عربستان به توافق برسیم.» او در این سخنرانی همچنین از نقشه موهوم خاورمیانه جدید رونمایی کرد.
آنچه که دیده نمی‌شود
هر چند این روزها برخی‌ها عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده امریکا را قطعی می‌بینند، اما آنچه که در این بین گویا به عمد نادیده گرفته می‌شود اختلافات و موانع بر سر این راه است.
روزنامه ایران در گزارش پیشین، اخباری دال بر همکاری چراغ خاموش تل‌آویو و واشنگتن برای غنی‌سازی در خاک عربستان را بررسی کرده بود، اما شمار مخالفان با هسته‌ای شدن عربستان، ولو به صورت صلح‌آمیز هم در حال افزایش است. در این باره تارنمای خبری آکسیوس نوشت که ۲۷ نفر از کارشناسان هسته‌ای و امور خاورمیانه در خطاب به رئیس‌جمهور امریکا از وی خواستند تا اجازه ندهد عربستان سعودی برنامه بومی غنی‌سازی اورانیوم داشته باشد.
این کارشناسان تأکید کردند که غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان سعودی می‌تواند این کشور را در آستانه دستیابی به تسلیحات هسته‌ای قرار داده و واشنگتن باید از وقوع این امر جلوگیری کند. مرکز آموزش سیاست عدم اشاعه و اندیشکده هوادار اسرائیل بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها متولیان تهیه این نامه بودند.
همزمان خبرگزاری فلسطینی «سما» به نقل از شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی روز شنبه در گزارشی اعلام کرد، لاپید که هم‌اکنون در واشنگتن به سر می‌برد، پیشنهاد برای موافقت با عربستان هسته‌ای را از مسئولان بلندپایه امریکایی دریافت کرده است.
وی در پاسخ به آنها گفته است که چنین چیزی غیرممکن است. لاپید به امریکایی‌ها اعلام کرده است که با هرگونه عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان در مقابل دادن اجازه غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان مخالف است. شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی اضافه کرد، این پیشنهاد امریکایی‌ها به خاطر این است که آنها می‌دانند احزاب تندرو موجود در کابینه نتانیاهو اجازه امتیاز دادن او به فلسطینیان در مقابل عادی‌سازی روابط با عربستان را نمی‌دهند به همین خاطر به رئیس مخالفان چنین پیشنهادی داده‌اند.
از ۴.۵ تا ۵
موضوع عربستان هسته‌ای تنها یکی از موانع بر سر عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده امریکا است. نیمی دیگر از موانع به درخواست ریاض از واشنگتن برای امضای یک معاهده امنیتی دوجانبه در سطح ناتو باز‌می‌گردد که ایالات متحده را موظف می‌کند در صورت حمله به عربستان سعودی از این کشور دفاع کند. با توجه به این پیش‌شرط‌های ریاض برای واشنگتن، آکسیوس در تشریح جزئیات این خواسته‌های سعودی‌ها، طی گزارشی به نقل از مقامات صهیونیستی و امریکایی عنوان کرد: «ریاض خواهان توافقی بود که شامل تعهد «ماده ۵» به سبک ناتو باشد که در آن ایالات متحده با هرگونه حمله علیه عربستان سعودی مانند حمله به ایالات متحده برخورد می‌کند.»
با وجود این، یک مقام امریکایی گفته، دولت بایدن این درخواست را نپذیرفته اما موافقت کرده درباره آنچه برخی از مقامات امریکایی آن را تعهد «ماده ۴.۵» می‌خوانند، بحث کند؛ ماده‌ای که یک تضمین امنیتی کمتر از انتظارات عربستان است، ولی همچنان درخور توجه خواهد بود. اما به باور ناظران عربستان در این شرایط به توافقی مشابه با تعهد «ماده ۴.۵» تن نمی‌دهد. ضمن آنکه ریاض با پیش‌شرط بایدن در خصوص محدود شدن روابط چین و عربستان هم مخالفت جدی دارد.
آرمان فلسطین، مهم‌ترین مانع
در کنار موانع ریز و درشتی که جای پرداختن مفصل به آنها وجود دارد، بی‌شک نمی‌توان اختلافات جدی صهیونیست‌ها با مقامات سعودی بر سر آرمان فلسطین را نادیده گرفت تا جایی که ضمن گسل در خوانش دو طرف، حتی انتقادات وزرای تندرو کابینه رژیم صهیونیستی از دادن هرگونه امتیاز به فلسطینی‌ها در چهارچوب هرگونه توافق احتمالی با عربستان سعودی، منجر به شکل‌گیری اختلافاتی میان آنها و نخست‌وزیر این رژیم شده است.
ایسنا به نقل از خبرگزاری «سما» گزارش داد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در اظهار نظری در این باره تأکید کرد که تصمیم‌گیرنده در داخل کابینه شخص وی است و کابینه تصمیم به جلوگیری از فروپاشی تشکیلات خودگردان فلسطین به‌‌رغم مخالفت اسموتریچ و ایتامار بن گویر گرفت. نتانیاهو درباره واکنش این دو به دادن هرگونه امتیاز به فلسطینی‌ها در چهارچوب توافق با عربستان سعودی گفت: «آنها حرف می‌زنند و در نهایت صرفاً یک سیاستمدار هستند. مردم نمی‌دانند ائتلاف فعلی کابینه چگونه عمل می‌کند؛ آنها (وزرای تندرو) هستند که در ائتلاف به من ملحق شده‌اند نه من به آنها.»این اظهارات پس از آن بیان شده است که هم‌پیمانان تندرو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به رهبری بن گویر و اسموتریچ اخیراً تأکید کردند، از امتیازدهی‌های این رژیم به فلسطینی‌ها که عاملی تعیین‌کننده در توافق عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی تلقی می‌شود، هرگز حمایت نخواهند کرد. ایتامار بن گویر در این باره تأکید کرده بود، اگر امتیازهایی که به شکلی گسترده عاملی تعیین‌کننده در توافق عادی‌سازی روابط با عربستان تلقی می‌شود، به فلسطینی‌ها داده شود، حزبش به همراه حزب اسموتریچ از ائتلاف حاکم عقب‌نشینی خواهد کرد.
وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی در ادامه گفت: نتانیاهو تنها همراه با بنی گانتس، رئیس حزب مخالف اردوگاه ملی که احتمال پیوستن به کابینه نتانیاهو جهت تضمین قرارداد عادی‌سازی روابط با عربستان را بعید دانست، می‌تواند چنین قراردادی را امضا کند. دو حزب «عوتسما یهودیت» و «صهیونیسم دینی» به ترتیب به رهبری بن گویر و اسموتریچ در مجموع ۱۴ کرسی کنست (پارلمان رژیم صهیونیستی) را در اختیار دارند و بدون آنها ائتلاف نتانیاهو اکثریت خود را از دست خواهد داد.
