گزارش «ایران» از طرح آموزش چند زبان خارجی در مدارس
آموزش زبان‌های خارجی در مدرسه با منوی باز
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
قرار است علاوه بر زبان انگلیسی، 6 زبان دیگر نیز به صورت انتخابی در مدارس آموزش داده شود. درصورت اجرای این طرح، دانش‌آموزان می‌توانند یکی از این زبان‌ها را برای یادگیری انتخاب کنند. موضوع آموزش زبان‌های خارجی در بسیاری از کشورها مورد توجه است. بعضی از کشورها ۱۵ تا ۲۰ زبان خارجی انتخابی و اختیاری دارند و دانش‌آموزان می‌توانند بر اساس علاقه‌شان این زبان‌ها را انتخاب کنند. بحث افزایش زبان‌های متعدد خارجی در مدارس کشور در حالی اتفاق می‌افتد که چندان رضایتی از خروجی آموزش زبان انگلیسی و عربی وجود ندارد. همچنین، اگرچه یادگیری زبان‌های مختلف در مدارس، قرار است کاملاً انتخابی باشد ولی همین موضوع اگر با مدیریت درست همراه نباشد، می‌تواند یکی از عوامل افزایش بی‌عدالتی آموزشی شود. به گفته رئیس سازمان پژوهش، قرار است آموزش زبان‌های خارجی به آموزشگاه‌های خارج از مدرسه سپرده شود. طبیعتاً در قبال آن هم شهریه قابل توجهی پرداخت خواهد شد. بنابراین، این طرح به نفع دانش‌آموزان طبقه متوسط و بالای جامعه است که می‌توانند در ازای یادگیری زبان در خارج از مدرسه شهریه پرداخت کنند. در حالی که این امکان برای دانش‌آموزان طبقه متوسط رو به پایین و پایین‌تر وجود ندارد.
باید امکان آموزش زبان برای همه دانش‌آموزان فراهم شود
درباره جزئیات آموزش زبان‌های خارجی در مدارس، با رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت‌و‌گو کردیم. حجت‌الاسلام والمسلمین علی لطیفی در این‌باره به «ایران» گفت: اصل این مسأله، طبق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش است. پیشنهاد اضافه شدن برخی از دروس از جانب ما بود ولی مصوبه از سوی شورای‌عالی آموزش و پرورش بود.
به گفته لطیفی، ذهنیت کلی‌ای که بر اجرا حاکم است این است که سازمان پژوهش، تولیدکننده بسته‌های آموزشی و کتاب‌های درسی این زبان‌هاست؛ یعنی سازمان استانداردها را مشخص می‌کند و مجموعه‌هایی که توان تولید دارند باید به میدان بیایند و کار تولید را انجام دهند. سپس، سازمان بررسی و نظارت می‌کند و تأییدیه ارائه می‌دهد. این فرایندی است که برای برنامه‌ریزی و تولید محتوا، فارغ از اجرا در نظر گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: نگاه کلی این است که با این چهارچوب و روش بتوانیم به آموزش زبان‌های خارجی تنوع دهیم.
در بخش آموزش زبان‌های گوناگون در مدارس، طبیعتاً محدودیت‌ها و مشکلاتی وجود دارد. معاون وزیر آموزش و پرورش در این زمینه گفت: ذهنیت و پیش‌بینی کلی‌ای که حاکم بر اجراست، این است که آموزش و پرورش شرایطی را فراهم سازد تا حتی کسانی که امکان استفاده از مؤسسه‌های آموزشی غیر از زبان انگلیسی را ندارند، زبان مورد علاقه‌شان را آموزش ببینند. فعلاً امکان آموزش خارج از مدرسه را برای غیر از زبان انگلیسی داریم و برای زبان انگلیسی این‌طور نیست؛ یعنی مدرسه‌ها کماکان کلاس زبان انگلیسی را ارائه خواهند داد. اما برای زبان‌های غیرانگلیسی پیش‌بینی اجرای کلی این است که بسته‌هایی در زمینه آموزش فراهم شود تا دانش‌آموز بتواند با در نظر گرفتن مدرسانی برای رفع اشکال، به صورت غیرحضوری آنها را فرا بگیرد.
لطیفی با اشاره به اینکه استفاده از ظرفیت آموزشگاه‌های بیرونی در این طرح مورد تأکید است، توضیح داد: استفاده از ظرفیت آموزشگاه‌های بیرونی در نظر گرفته شده، اما استفاده از این ظرفیت‌ها به این معنا نیست که دانش‌آموزان بخواهند کل کلاس‌ها را در آموزشگاه بگذرانند یا مجبور شوند هزینه‌هایش را بپردازند. بلکه این به مثابه یک امکان و فرصت است که بشود از آن استفاده کرد. در زمینه اجرا هنوز تدابیر جدی و کامل اندیشیده نشده و چهارچوب‌های کلی در حد سیاست مشخص شده است. بایستی به عرصه اجرا برود و در عرصه اجرا یک‌سری از اشکالات مشخص شود تا بتوانیم برای بخش‌های بعدی آن برنامه‌ریزی کنیم. رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پاسخ به این سؤال که برای اجرای این طرح به تجربه آموزش زبان انگلیسی که هیچ خروجی‌ای هم نداشته، توجه شده است یا خیر، گفت: ناظر به زبان انگلیسی، قرار شد یکی از جلسات شورای‌عالی آموزش و پرورش به بررسی تجارب آموزش زبان انگلیسی در مدارس اختصاص پیدا کند. در حال حاضر نسبت به زبان انگلیسی این پیشنهاد مطرح است که از ظرفیت آموزشگاه‌های بیرون استفاده شود؛ ولی با چند چالش مواجه است، مثل همین مورد که در بحث عدالت آموزشی شما به آن اشاره کردید؛ اگر قرار باشد این‌طور شود قطعاً تفاوتی بین کسانی که توان پرداخت مالی دارند و کسانی که این امکان را ندارند پیش خواهد آمد. تصمیم‌گیری درباره آن به جلسات دیگری موکول شد تا بیشتر بررسی شود.
وی درباره اینکه زبان عربی در مدارس به عنوان درس ضروری آموزش داده می‌شود، اما در لیست زبان‌های خارجی برای دانش‌آموزان نیز وجود دارد، گفت: زبان عربی دو وجه دارد؛ یک‌وجه آن عربی به عنوان زبان قرآن و دین ماست. درواقع مأموریت درس عربی عمومی این است که دانش‌آموزان با زبان دین خود و در حد آیات و احادیث ساده ارتباط برقرار کنند. اما مأموریت دیگر زبان عربی به عنوان زبان خارجی که مورد تأیید مصوبه ماست، به عرصه ارتباطی معطوف می‌شود و برای مثال به منظور برقراری روابط تجاری به زبان عربی مورد نیاز است.
بــــرش
آموزش زبان‌های خارجی به شکل غیرحضوری و مجازی
دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش پیش‌تر در نشست خبری خود با بیان اینکه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به‌عنوان متولی طرح آموزش زبان خارجی پیشنهاد اولیه را ارائه کرده است، اظهار داشت: در این راستا آموزش زبان خارج از مدرسه هم باید در دستور کار باشد یعنی دانش‌آموزان به صورت مجازی یا در مؤسسات مجاز، زبان خارجی آموزش ببینند. یکی از سؤال‌های رایج درباره آموزش زبان‌های خارجی، هزینه آن است، امانی طهرانی درباره هزینه آن گفت: اگر دانش‌آموزان برای آموزش زبان خارجی به مؤسسات آموزشی مراجعه کنند، رایگان نیست و باید بر‌اساس شرایط مؤسسه عمل شود اما اگر آموزش و پرورش بتواند این کلاس‌های آموزشی را برای دانش‌آموزان ارائه کند، هزینه‌ای دریافت نمی‌شود. البته در شرایطی که دانش‌آموزان به مؤسسه بروند در زمینه ارزشیابی، نمره مؤسسه ملاک قرار می‌گیرد.
بــــرش
برای عملیاتی کردن راهکار ۵۱ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنی بر «ارائه آموزش زبان خارجی در چهارچوب بخش انتخابی برنامه درسی، با رعایت اصل تثبیت و تقویت هویت اسلامی ایرانی» و اصلاح مصوبه جلسه ۶۷۸ شورای‌عالی آموزش و پرورش در تاریخ 2/8/1381، به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده شده است حسب نیازها و تقاضای اجتماعی جدید و با رعایت اصل تنوع‌بخشی به زبان‌های خارجی، علاوه بر زبان انگلیسی، به آموزش زبان‌های عربی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، روسی، اسپانیایی و چینی اقدام کند. پیش از این زبان‌های آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیولی و روسی به عنوان زبان‌های خارجی مجاز برای آموزش در مدارس از سوی شورای‌عالی آموزش و پرورش انتخاب شده بود و به این ترتیب علاوه بر زبان انگلیسی، مدارس می‌توانند به‌صورت انتخابی ۶ زبان دیگر را نیز به دانش‌آموزان آموزش دهند. طبق اصل پانزدهم قانون اساسی، زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. همچنین طبق اصل ۱۶ قانون اساسی، از آنجا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی عربی است و ادبیات فارسی کاملاً با آن آمیخته است، این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس‌ها و در همه رشته‌ها تدریس شود.
بر‌اساس مصوبه اخیر، وزارت آموزش و پرورش موظف است برنامه درسی زبان‌های خارجی را به تصویب شورای‌عالی آموزش و پرورش برساند و مواد و منابع آموزشی تربیتی مبتنی بر برنامه درسی زبان‌های خارجی مصوب شورای‌عالی آموزش و پرورش را با مشارکت سایر بخش‌های دولتی و غیردولتی تألیف، تدوین، متناسب‌سازی یا معرفی کند. همچنین وزارت آموزش و پرورش موظف شده است با اولویت برگزاری کلاس‌های حضوری و در مناطقی که امکان ارائه حضوری زبان‌های غیرانگلیسی وجود ندارد، از طریق آموزش‌های حضوری یا ترکیبی، سازکارهای لازم را برای دانش‌آموزان متقاضی یادگیری و ارزشیابی زبان‌های خارجی غیرانگلیسی، در مؤسسات تربیتی – تخصصی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش فراهم کند. بر‌اساس یکی از بندهای این مصوبه وزارت آموزش و پرورش ملزم شده است که بررسی جامع و کاملی از وضعیت آموزش زبان انگلیسی، همراه با پیشنهادهای بهبود کیفی آموزش زبان ظرف مدت شش ماه به شورای‌عالی آموزش و پرورش ارائه دهد. بر‌اساس تبصره‌های این مصوبه دستورالعمل اجرایی این ماده واحده توسط وزارت آموزش و پرورش تهیه و با امضای وزیر آموزش و پرورش ابلاغ خواهد شد. ضمن اینکه با ابلاغ این مصوبه، مصوبات مغایر در آموزش زبان‌های خارجی لغو می‌شود.
