علی حیدری
کارشناس مسایل ترکیه

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در پایان اجلاس گروه 20 در هندوستان با اشاره به دیدار کوتاهش با بایدن و گفت‌و‌گو با او درباره خرید جنگنده‌های اف 16 گفت: «بایدن عضویت سوئد را بهانه می‌کند که این رویکرد، ما را ناراحت می‌کند. جواب من این است، شما همه چیز را به کنگره حواله کردید، من هم کنگره دارم. اگر پارلمانم، سوئد را رد کند من نمی‌توانم چیزی بگویم. منتظر تصمیم پارلمان هستم.»
این اظهارات نشان از ناراحتی شدید اردوغان از رفتار دولتمردان امریکا و به نوعی دلسردی از گرم شدن تنور روابط آنکارا-واشنگتن در دوره سوم ریاست جمهوری او دارد.
اردوغان طی 3 سال گذشته نتوانسته حتی به اندازه انگشتان یک دست، با بایدن دیدار داشته باشد، در حالیکه هر ماه یک یا دو گفت‌و‌گوی تلفنی و دیدار رودررو با پوتین را تجربه کرده است. همین موضوع باعث شده که او از توسعه و تعمیق روابط در دوره بایدن دلسرد شود.
اگرچه گفته می‌شود، امریکا تصمیم به فروش ۴۰ فروند جنگنده اف ۱۶ را منوط به عضویت سوئد در ناتو کرده اما به نظر می‌رسد اردوغان به موافقت با عضویت این کشور نیز نباید چندان دلخوش باشد، زیرا مقامات امریکایی از جمله جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا بارها تأکید کرده‌اند که پرونده سوئد ارتباطی به موضوع فروش جنگنده اف 16 ندارد.
در ساختار سیاست خارجی امریکا، ترکیه در دوره اردوغان به عنوان یک بازیگر یاغی شناخته شده است که روابط با او باید نه گرم باشد و نه چندان سرد و ناامید کننده و طوری که اردوغان را دلسرد کرده و عطای غرب را به لقای آن ببخشد.
اگرچه به نظر می‌رسید در دوره ترامپ که رفتاری شبیه اردوغان داشته و به شخصی‌سازی روابط معروف بود و روابط دو کشور گرمتر بود اما در همان دوره نیز این ساختار، با ابزار کنگره اجازه فروش جنگنده‌ها به ترکیه را نداد و حتی از آن فراتر، در دوره لشکرکشی ترکیه به شمال سوریه، تحریم‌هایی را علیه آنکارا وضع کرد.
اردوغان در دوره سوم ریاست جمهوری سرشار از انگیزه برای تغییر موضع سیاسی واشنگتن در قبال خود، گرم شدن روابط، افزایش سطح مناسبات اقتصادی به ۱۰۰ میلیارد دلار، جریان یافتن سرمایه‌گذاری از سوی امریکا به ترکیه و نیز خرید ۴۰ فروند جنگنده و به روز‌رسانی ۷۹ فروند دیگر بود اما اقدامات امریکا در تداوم تسلیح جزایر یونانی نزدیک به ترکیه، ابتکار کریدور جنوبی هند به اروپا که هیچ نشانی از ترکیه در آن دیده نمی‌شود، حواله فروش جنگنده‌ها به کنگره که چشم‌انداز روشنی ندارد و نیز توسعه روابط با یونان باعث شده که اردوغان هر چه بیشتر به این نتیجه برسد که واشنگتن تمایلی به او ندارد و همین موضوع باعث سرخوردگی و عصبانیت او شده است. تا آنجا که بگوید کریدور جنوبی بدون ترکیه معنا ندارد و معتقد باشد که دولتمردان امریکا با ابزار کنگره سر کارش گذاشته‌اند.
در مورد جنگنده‌ها نیز که این روزها تبدیل به نماد روابط دو کشور شده، می‌توان گفت، حتی در صورت تصویب فروش جنگنده، روند آماده‌سازی و ارسال آنها حداقل 2 تا 3 سال طول می‌کشد که احتمالاً به دوره اردوغان نخواهد رسید. باید دید که تهدید اردوغان درباره رأی مثبت به سوئد در پارلمان ترکیه کارگر خواهد افتاد و واشنگتن راضی به رسیدن ترکیه به خواسته‌اش می‌شود یا همچنان در واشنگتن بر همان پاشنه «حفظ فاصله با اردوغان» خواهد چرخید.