محدثه جعفری
روزنامه‌نگار

 100 هزار پرستار کم داریم، ۳۰ هزار پرستار بیکارند
«با شروع پاندمی کرونا در ایران موج عظیمی از بیماران به بیمارستان‌های کشور مراجعه کردند و این امر سبب شد دولت در آن زمان فراخوان دهد تا همه پرستاران به میدان بیایند و به کادر درمان بپیوندند. در ایام کرونا پرستاران جوان با تمدید طرح و آغاز داوطلبانه طرح خود، به کمک نظام سلامت آمدند و به آنها وعده استخدام داده شد. اما بالغ بر ۱۷ هزار نفر از کادر سلامت فعال در روزهای شیوع کرونا که ۱۲ هزار نفر آنها پرستار بودند، پس از فروکش آمار بیماران مبتلا به کرونا نه‌تنها به‌کارگیری نشدند بلکه همگی از کار بیکار شدند. این در حالی بود که بر استخدام این پرستاران تأکید شده بود.» اینها بخش‌هایی از صحبت‌های رئیس کل سازمان نظام پرستاری است. محمد میرزابیگی چندی پیش در گفت‌و‌گو با ایسنا درباره وجود حدود 20 تا 30 هزار پرستار بیکار در کشور گفت: «در حال حاضر با کمبود بیش از ۱۰۰ هزار پرستار در مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور مواجه هستیم. سالانه حدود ۱۲ تا ۱۳ هزار نفر از دانشکده‌های پرستاری فارغ‌التحصیل می‌شوند و اگر جذابیت‌های شغلی و جذب نیروهای پرستاری افزایش یابد، مشکلات کمبود پرستار و مهاجرت نیروها به خارج از کشور، حل می‌شود.»
یک پرستار و سی بیمار
دکتروحید زمان زاده، رئیس بورد پرستاری کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصوص مشکلات پرستاران می‌گوید: «مقام معظم رهبری در یکی از بیاناتشان گفتند: «بی اعتنایی به پرستاری بی‌اعتنایی به سلامت جامعه است.» حال باید این سؤال را پرسید که مسئولان نظام سلامت چقدر به نیازها و مطالبات برحق جامعه پرستاری توجه کردند و پرستاران را مورد احترام قرار دادند؟! در دوران شیوع پاندمی کرونا پرستاران رسمی، طرحی و... چه جانفشانی‌هایی که نکردند اما اکنون جامعه پرستاری ناامید شده است. در راستای عمل به بیانات رهبری، دولت سیزدهم فعالیت بسیار خوبی در زمینه قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری که اجرای آن نزدیک به 16 سال روی زمین مانده بود، آغاز کرد که این امر مصداق توجه به زحمات جامعه پرستاری است اما این درحالی است که این اقدام در روش اجرا با مشکلاتی روبه رو شد و نارضایتی برخی از همکاران را رقم زد. اکنون وزارت بهداشت در تلاش است با تغییر فرمول‌ها به رضایتمندی جامعه پرستاری دست پیدا کند.»
دکتر زمان‌زاده با اشاره به کمبود نیرو و افزایش فشارکاری روی پرستاران شاغل می‌گوید: «چندی پیش طی بازدید از یکی از بیمارستان‌ها متوجه شدم یک پرستار را برای 30 بیمار در نظر گرفته‌اند! یک نفر چطور می‌تواند پاسخگوی نیازهای مراقبتی این تعداد بیمار باشد؟ مشکل کجاست که نمی‌توانیم به تعداد کافی پرستار جذب مراکز درمانی کنیم تا این حجم از مسئولیت بر دوش یک نفر نباشد؟ از آن پرستار نمی‌توان انتظار داشت با این حجم از کار، مراقبت اصولی از بیمار انجام دهد. در حال حاضر به‌ رغم تلاشی که پرستاران انجام می‌دهند آن پرستاری علمی و اصولی که در دنیا مرسوم است با توجه به کمبود نیروی انسانی، در بیمارستان‌ها انجام نمی‌شود. پرستاران فرصت ندارند و نمی‌توانند برای مراقبت از مریض برنامه‌ریزی کرده و نیازهای واقعی بیمار را شناسایی کنند.»
دکترزمان‌زاده خاطرنشان می‌کند: «استاندارد مراقبتی در بخش جنرال نسبت یک به سه است یعنی یک پرستار برای سه بیمار. در بخش ویژه این نسبت یک به یک است. اکنون این استاندارد را با بخش‌های ما مقایسه کنید؛ در بخشی‌هایی این نسبت یک به هشت یا یک به دوازده است یعنی دوازده بیمار و یک پرستار.»
وی به این نکته هم اشاره می‌کند: «حال با توجه به این حجم از مریض، پرستاران مجبورند کارهای دیگری هم غیر از مراقبت از بیماران انجام دهند که اصلاً به وظایفشان ربطی ندارد. به‌عنوان مثال گزارش‌نویسی‌ها و بارکد زدن به سرم آیا همه اینها وظیفه پرستاران است؟! البته برای رفع این مشکل معاونت پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طرحی را در برخی از بیمارستان‌ها با نام «بیمارستان الگو» شروع کرده است که فرایندهای غیرمرتبط و زائد را از دوش پرستاران برداشته‌اند. این طرح هنوز به‌صورت فراگیر اجرا نشده و فقط به شکل آزمایشی در چند بیمارستان در حال اجراست.»
به گفته رئیس بورد پرستاری کشور، سازمان برنامه و بودجه باید برای استخدام نیروی جدید به تعداد مورد نیاز کشور و تخت‌های موجود هزینه کرده و ردیف بودجه در نظر بگیرد. همچنین مجلس شورای اسلامی هم باید نگاه ویژه‌ای به مصوبات درخصوص اضافه کاری پرستاران داشته باشد. شاید بهتر است بگویم موضوع سلامت کشور و کادر درمان فقط بر دوش وزارت بهداشت نیست و باید همه ارکان نظام به موضوع ورود کنند و تن خسته و نیمه جان پرستاران را حیات دوباره ببخشند.»
وی با اشاره به مهاجرت پرستاران می‌گوید:«چندی پیش با رئیس یک بیمارستان صحبت می‌کردم که می‌گفت تعداد زیادی  پرستاری‌اش در حال مهاجرت هستند. برای جلوگیری از این مهاجرت‌ها باید میان کادر درمان عدالت ایجاد شود. سقف کارانه را برای عده‌ای برداشته‌اند. ما مخالف این اقدام نیستیم اما این تبعیض‌هاست که پرستاران را ناامیدتر کرده است. وقتی جامعه پرستاری در بحث اضافه کاری و کارانه مشکل دارد چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم با این حجم از کار رسیدگی درستی به بیماران داشته باشند. حال آسیب این کمبودها و مشکلات به مردمی بازمی‌گردد که در بیمارستان‌های ما نیاز به مراقبت ویژه دارند.»او تأکید می‌کند: «البته ناگفته نماند برای تمام این مسائل نسخه و راهکار داریم ولی باید دستمان را بگیرند تا این اقدامات مثبت صورت گیرد.»
زمان‌زاده با اشاره به آغاز اجرای تعرفه‌های خدمات پرستاری در دولت سیزدهم خاطرنشان می‌کند: «دولت مردمی بحث اعتماد‌سازی را کلید زده است و امیدواریم به سمتی حرکت کنیم تا نیرو‌های پرستاری با رضایت کامل در این حرفه خدمت‌رسان مردم باشند.»
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر ناچیز بودن مبالغ ساعات اضافه کاری پرستاران می‌گوید: «مبلغ اضافه کاری پرستاران در دست تغییر است اما با این فرمول‌ها و بودجه‌ای که وجود دارد تفاوت چشمگیری اتفاق نمی‌افتد. خدمات پرستاری را در هر ساعت اضافه کاری از 14 هزار تومان به ساعتی 20 هزارتومان رساندن مشکلی را حل نمی‌کند چرا که اصلاً پرستاران طالب این اضافه کاری‌های اجباری نیستند. مشکلات بسیاری وجود دارد و باید تغییر اساسی در مبلغ پایه روی دهد و با تغییر ضرایب دردی از جامعه پرستاری دوا نمی‌شود.»
وی به ضریب K هم اشاره می‌کند و می‌گوید: « اگر بحث پرستاری که محدود به بسته خدمتی است K بر اساس بسته خدمتی نباشد و به ازای تک تک خدماتی که به بیمار از سوی پرستار ارائه می‌شود، محاسبه شود سبب رضایت خاطر جامعه پرستاری می‌شود اما گاهی برخی از تبعیض‌ها در دل بیمارستان و میان پرسنل اداری و پرستاری رخ می‌دهد و نارضایتی را برای کادر درمان برجای می‌گذارد. به‌عنوان مثال کارانه باید برای کسی باشد که مراقبت مستقیم از بیمار دارد و با بیمار درگیر است، اما دیده می‌شود گاهی کارانه‌ای که به پرسنل اداری بیمارستان تعلق می‌گیرد از پرستاران بیشتر است.»

برش

 سختی پرستاری

 زهرا «مادر- پرستار» است؛ یعنی در محیط کار پرستار و در خانه مادر دو کودک خردسال است. با حجم بالایی از شیفت‌های کاری روبه رواست که دیگر توانی برای مادری کردن برای فرزندانش نمی‌ماند. او به «ایران» می‌گوید: «ساعات کاری زیاد با حجم بالایی از کار، کارکرد اصلی را از پرستاران گرفته به طوری که باید در هفته 34 ساعت را پر کنیم اما به خاطر کمبود نیرو مجبورم در هفته 44 ساعت کار کنم، آن هم در شرایطی که در محیط کار حتی فرصت خوردن یک استکان چای را هم ندارم. طی 12 سال کار به‌عنوان پرستار در هر شرایطی با حال خوب و بد به مراقبت از بیماران پرداخته‌ام. حتی زمانی که باردار بودم با سرم روی دستم از دیگران مراقبت می‌کردم.» این پرستار جوان ادامه می‌دهد: «اکنون در بخش NICU (مراقبت‌های ویژه نوزادان) کار می‌کنم که فشار کار در این بخش خیلی بالاست. به‌صورت نرمال برای هر دو مریض یک پرستار باید باشد اما با وجود کمبود نیرو در بخش پرستاری، هر شش بیمار برای یک پرستار است. گاهی در شیفت شب فقط مسئول شیفت است با 14 بیمار آن هم بیماری که مداوم نیاز به توجه دارد. نمی‌توان به نوزاد گفت گریه نکن، شیر نوزاد دیگر را بدهم نوبت به توهم می‌رسد. صدای مداوم گریه نوزادان و کار بی‌وقفه برای رسیدگی به آنان و آرام کردنشان، سخت است. در چنین شرایطی شیفت‌های پشت سرهم را هم در نظر بگیرید. وقتی به خانه می‌رسم دیگر تاب و توان برای بچه‌های خودم ندارم.»