اتصال ریلی ایران به عراق از چند مسیر
با اتصال شبکه سراسری ریلی به سنندج و از آنجا به مرز باشماق، ریل ایران از سومین نقطه به عراق متصل می‌شود
توسعه شبکه ریلی داخلی زمینه‌ساز اتصال کریدورهای ترانزیتی به کشورهای دیگر است، در منطقه تحرک کشورها به سمت گسترش کریدورهای ترانزیتی از مسیرهای مختلف با هدف کاهش زمان و هزینه حمل بار، افزایش یافته است و ایران نیز به عنوان کشوری با یکی از بهترین موقعیت‌های ژئوپولیتیکی، نباید و نمی‌خواهد از این قافله عقب بماند. از این رو سرعت بخشی به ساخت و تکمیل شبکه ریلی داخلی در دستور کار قرار گرفته است. یکی از استان‌هایی که هنوز به شبکه ریلی وصل نشده، استان کردستان است. اجرای ساخت ریل در این منطقه به 18 سال قبل بر می‌گردد اما پیشرفت آن به کندی بود و حتی قبل از دولت سیزدهم برای مدتی تکمیل ریل سنندج متوقف شد، اما با اعتباری که دولت به این پروژه اختصاص داد و پیشرفت پروژه از 63 درصد تا سال گذشته اکنون به 96 درصد رسیده و قرار است راه‌آهن سنندج تا کمتر از یک ماه آینده به بهره‌برداری برسد.
اهمیت این اتصال ریلی آن است که با ادامه ریل از سنندج تا مرز باشماق، شبکه ریلی کشور از سومین نقطه به عراق وصل خواهد شد. ریل ایران از شلمچه تا بصره، خسروی تا خانقین و اکنون از مرز باشماق به عراق متصل می‌شود. اتصال ریلی ایران به عراق علاوه بر اهمیت ترانزیتی، از نظر مسافری نیز با توجه به سفر سالانه میلیون‌ها زائر به این کشور، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.
تکمیل راه‌آهن سنندج
عملیات اجرایی راه‌آهن سنندج از سال 84 آغاز شد، طول این پروژه ریلی از همدان تا سنندج حدود 150 کیلومتر است و 7 ایستگاه شامل 3 ایستگاه ترافیکی و 4 ایستگاه مسافری دارد. قطعه اول این خط ریلی به طول 64.5 کیلومتر، قطعه دوم به طول 56 کیلومتر و قطعه سوم هم 29 کیلومتر در حال اجراست.
بخش ریلی تهران - همدان در سال 1396 به بهره‌برداری رسید، اما مسیر همدان ـ سنندج پس از گذشت 19 سال هنوز به اتمام نرسیده است. این طرح که از سال 84 آغاز شده تا سال 1401 تنها 63 درصد پیشرفت و یک هزار میلیارد تومان هزینه داشت و به دلیل مشکلات اعتباری تعطیل شده بود که اکنون به 96 درصد پیشرفت رسیده است و طبق گفته مسئولان تا یک ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
این خط راه‌آهن برای نخستین بار استان کردستان را به شبکه ریلی کشور متصل کرده و مصوب شده که در فاز‌های بعدی تا مرز باشماق و خاک عراق امتداد یابد.
اسماعیل زارعی‌کوشا، استاندار کردستان در بازدید از راه‌آهن همدان ـ سنندج با بیان اینکه چشم‌انتظاری بیش از 18 ساله کردستانی‌ها برای شنیدن سوت قطار به ایستگاه آخر رسیده است، اظهار کرد: این پروژه تا پایان مهرماه سال‌جاری با حضور رئیس‌جمهور افتتاح و با اعزام نخستین کاروان مسافر به مشهد مقدس، به خط سراسری راه‌آهن کشور متصل می‌شود.
وی از اختصاص 1400 میلیارد تومان از محل سفر سال گذشته رئیس‌جمهور به این پروژه معادل یک سوم پروژه خبر داد و افزود: این پروژه اکنون 96 درصد پیشرفت داشته و اقدامات لازم ریل‌گذاری و جوشکاری برای اتمام هرچه سریع‌تر و تحقق مطالبه مردمی در حال انجام است.
استاندار کردستان با بیان اینکه رایزنی و کارهای مقدماتی برای تصویب تداوم این پروژه تا مرز باشماق در حال انجام است، گفت: ارزش فعلی راه‌آهن سنندج بیش از 15 تا 20 هزار میلیارد تومان است اما تاکنون 2 هزار و 200میلیارد تومان هزینه شده است.
در فاز نخست این پروژه امکان جابه‌جایی 300 هزار نفر مسافر و 600هزار تن بار در سال، پیش‌بینی شده است که این ظرفیت مهم در خط ریلی کردستان در افق بلندمدت تا 600 هزار نفر مسافر و جابه‌جایی 3 میلیون تن بار در سال مطالعه و برنامه‌ریزی شده است.
علاوه بر نقطه مرزی در کردستان، اتصال ریلی ایران به بصره از شلمچه آغاز شده است. راه‌آهن شلمچه- بصره نزدیک‌ترین مسیر اتصال شبکه خطوط ریلی دو کشور ایران و عراق است و از سال‌ها پیش مورد توجه بوده اما مانع اصلی آن لزوم احداث پل متحرک برای عبور از رودخانه شرق بصره بوده که پرهزینه و زمانبر است. با رفع این مشکلات، آغاز مطالعات نهایی و عملیات اجرایی پروژه ریلی شلمچه-بصره از هفته گذشته آغاز شد. راه‌اندازی خط ریلی شلمچه-بصره از ۲۰سال گذشته مطرح شده اما تاکنون مرحله اجرایی آن آغاز نشده بود.
مسیر دیگری که برای اتصال ریلی به عراق در حال ساخت است، راه‌آهن کرمانشاه-خسروی است که اگر مرز خسروی به شبکه ریلی متصل شود، از مرز خسروی تا نزدیک‌ترین ایستگاه راه‌آهن در عراق (خانقین) کمتر از ۲۰کیلومتر راه است.
برنامه دولت برای گسترش شبکه ریلی و ایجاد چندین پروژه ریلی بزرگ در راستای یکپارچه‌سازی منطقه‌ای و توسعه روابط منطقه‌ای است.
تکمیل خطوط راه‌آهن داخلی نقطه مرکزی حملونقل بین‌المللی شمال-جنوب است؛ پروژه‌ای که اتصال هند به آسیای مرکزی و روسیه را از طریق ایران برقرار می‌کند. البته برای این پروژه تکمیل ریل رشت- آستارا و چابهار-زاهدان هم نیاز است. اخیراً در نشست کشورهای گروه 20، تفاهمنامه‌ای برای راه‌اندازی کریدوری حمل و نقلی از هند به سمت کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپا امضا شد.
این کریدور، کشورهای خلیج‌فارس را از طریق شبکه راه‌آهن به هم متصل می‌کند. این طرح همچنین شامل اتصال هند به غرب آسیا از طریق خطوط کشتیرانی است. کشورهای ایران و روسیه، پیش‌تر با ایجاد کریدور شمال-جنوب موافقت کرده‌اند و اخیراً نیز نخستین محموله روسیه به مقصد عربستان از ریل شمال شرقی کشور وارد ایران و با رسیدن به بندرعباس عازم عربستان شد. انتقال بار از کشورهای مختلف، برای توسعه کریدور حملونقل بین‌المللی شمال-جنوب در راستای اتصال هند، ایران، روسیه، آذربایجان و سایر کشورها از طریق راه‌آهن و دریاست.
توسعه موفقیت‌آمیز کریدور شمال-جنوب باعث افزایش درآمد‌های ترانزیتی و در راستای تقویت روابط با کشورهای همسایه و کاهش اثر تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران است. کارشناسان حوزه حمل و نقل تأکید می‌کنند که ایران برای دستیابی به جایگاه مهم خود در ترانزیت منطقه‌ای، باید تکمیل و احداث کریدورها بویژه کریدورهای ریلی را با سرعت پیش ببرد.