رضا بحری
مدیرگروه پژوهشی ارتباطات رادیویی ثابت و سیار پژوهشگاه ارتباطات

صنعت مخابرات، به عنوان یک زیرساخت عام، در فاصله 100 ساله 1870 تا 1970 به عنوان یکی از چهار زیرساخت تحول‌آفرین که بیشترین نقش را در توسعه اقتصادی داشته، محسوب می‌شود. این صنعت به عنوان یکی از پنج صنعت زیرساختی مهم در عصر تحول دیجیتال شناسایی شده و تأثیرات اقتصادی قابل توجهی برای آن متصور است.
 طبعاً زیرساختی که در زمره اصلی‌ترین زیرساخت‌های 150 ساله اخیر شناسایی شده، نقشی بنیادی در تمامی صنایع (تولید صنعتی، کشاورزی و خدماتی) دارد و هرگونه تغییر در آن از جمله تحول صنعت ارتباطات سیار، سبب تغییر در خروجی کل اقتصاد جهانی خواهد شد. از بین نسل‌های مختلف ارتباطات سلولی نسل پنجم به عنوان یک فناوری تحول آفرین در عرصه‌های مختلف فنی، اقتصادی و اجتماعی مطرح شده است.
راه‌اندازی نسل پنجم ارتباطی 5G تأثیر بالایی در اقتصاد دیجیتال دارد. در حال حاضر کشور چین پیشرو در زمینه راه‌اندازی ایستگاه‌های 5G است بطوری که با تعداد ۲.۲۵ میلیون ایستگاه، گوی سبقت را از سایر رقبا ربوده است. تاکنون امریکا 100 هزار، ژاپن 50 هزار و اتحادیه اروپا 310 هزار ایستگاه نصب کرده‌اند.
از نظر تعداد شهرهای پوشش داده شده امریکا با 503 شهر و چین با 356 شهر بیشترین آمار پوشش شهری را دارند. برای راه‌اندازی نسل پنجم ارتباطی در کشورمان با تأکید برنامه ششم توسعه به این فناوری نوین ارتباطی، تحقیق برای شناسایی رویکردهای فناورانه و سناریوهای راه‌اندازی نسل پنجم ارتباطی از سال 93 در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) همزمان با سایر کشورهای دنیا، در زمره کشورهای بهره‌مند از این فناوری، آغاز شد. در مرداد ماه سال 99 اولین پایلوت نسل پنجم ارتباطی در محل پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد. پس از راه‌اندازی موفقیت‌آمیز پایلوت، در گام بعد اپراتورها  به طراحی و راه‌اندازی سایت‌های نسل پنجم در قالب طرح‌های توسعه‌ای خود در کلانشهرها اقدام کرده و با وجود تحریم‌های موجود، شهرهای بزرگ مجهز به ایستگاه‌های نسل پنجم ارتباطی شدند (بیش از ۸۰۰ سایت در کشور راه‌اندازی شده است.)
روند توسعه نسل پنجم ارتباطی در کشور ما با وجود اینکه هنوز تخصیص طیف فرکانسی بطور سراسری انجام نشده، قابل قبول است اما کشور ما هم به دنبال توسعه نسل پنجم ارتباطی و پوشش حداکثری است و مهمترین اقدامی که دولت در دستور کار خود دارد موضوع واگذاری فرکانس برای نسل پنجم ارتباطی است. همزمان با این موضوع تأکید اسناد بالادستی نظیر شورایعالی و مرکز ملی فضای مجازی بر بکارگیری فناوری‌های نوین ارتباطی مانند نسل پنجم در شبکه موجود و برنامه‌ریزی و حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شخص وزیر از این موضوع باعث شد در راه‌اندازی ایستگاه‌های نسل پنجم در کشور تسریع شود.
 آخرین اقدام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موضوع تخصیص باند طلایی 3600 تا 3800 مگاهرتز طیف فرکانسی به این فناوری نوین است که کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات اخیراً این مصوبه را تصویب کرد و بزودی فرایند اجرایی آن انجام خواهد شد، چرا که توسعه و گسترش نسل پنجم بدون موضوع تخصیص طیف فرکانسی عملاً غیرممکن است چون از جمله مهمترین زیرساخت‌های اصلی در ارتباطات سلولی موضوع تخصیص طیف فرکانسی و پهنای باند مناسب برای راه‌اندازی و توسعه نسل‌های نوین ارتباطی است و با تخصیص آنها فرایند اجرایی آن عملیاتی خواهد شد. راه‌اندازی نسل پنجم ارتباطی بدون کاربردی کردن آن اهمیت چندانی ندارد بنابراین باید با کاربردی کردن و بازارسازی از این زیرساخت استفاده کرد.
 با راه‌اندازی این نسل ارتباطی سه دسته خدمات کاربردی می‌توان ارائه داد.  ارتباطات پهن‌باند بهبودیافته موبایل یکی از این خدمات است که با آن ویدیوی سه‌بعدی، هولوگرام یا تصویربرداری سه‌بعدی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده کاربردی می‌شوند. خدمات دیگر مربوط به ارتباطات با قابلیت اطمینان بسیار زیاد و تأخیر کم است که در جراحی از راه دور، خودکارسازی شبکه توزیع در یک شبکه هوشمند برق و حمل‌ونقل خودکار کاربرد دارد. سومین ارتباطات ماشینی انبوه یعنی اتصالات به شبکه از نوع ماشینی است. واقعیت امر این است که در دنیا فعلاً تمرکز روی خدمات ارتباطات پهن‌باند بهبودیافته موبایل است و هنوز دو دسته دیگر آنگونه که باید پیاده‌سازی نشده‌اند و یا اینکه در حالت آزمایشگاهی دارند.
در حوزه فناوری‌های ارتباطی، شبکه 5G یک دارایی مهم و اصلی برای پشتیبانی از این تحولات خواهد بود بنابراین در دهه‌ آینده انتظار می‌رود صنایع عمودی (قشر خاصی از مردم طالب محصولات آن بازار هستند) به سمت یک سازمان توزیع‌شده از تولیدات هوشمند، کالاهای متصل، فرایندهای کم‌مصرف، روبات‌های پیشرفته و فرایندهای حمل‌ونقل کاملاً یکپارچه تکامل یابند.
نسل پنجم شبکه ارتباطی اثرات اقتصادی فراوانی هم دارد و برای بررسی تأثیرات اقتصادی آن می‌توان با پنج معیار مشاغل، درآمد اشخاص (از جمله دستمزدها)، ارزش افزوده (یا تولید ناخالص)، خروجی (ستانده) کسب‌وکار (یا حجم فروش)، ثروت (ارزش دارایی‌­ها) سنجید.
از سوی دیگر 5G هم مانند سایر صنایع تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد دارد. تأثیرات مستقیم اقتصادی برای صنعت 5G تأثیراتی هستند که روی صنعت ارتباطات سیار
 گذاشته می‌شود. معیارهای مهمی که در این میان مورد نظر است، سرمایه‌گذاری، ارزش افزوده، درآمد اشخاص، اشتغال و خروجی صنعت ارتباطات سیار هستند. به واسطه تغییرات در صنعت ارتباطات سیار، سایر صنایع دچار تغییر می‌شوند. این تغییرات، تأثیر غیرمستقیم اقتصادی 5G است که خود شامل دو نوع تأثیر است. تغییراتی که به واسطه تأمین ورودی‌های صنعت 5G در همه صنایع روی می‌دهد و تغییراتی که بر اثر ورودی 5G به فرایند تولید صنایع دیگر در آنها رخ می‌دهد. با توسعه هر سه دسته خدمات متصور از نسل پنجم ارتباطی اثرات اقتصادی آن ملموس‌تر و از همه مهمتر روند توسعه اقتصاد دیجیتال سریع‌تر خواهد شد.
در لایه سیاست‌گذاری و مقررات گذاری،
باید توسعه بازار و خدمات حوزه فاوا شامل حمایت از ظرفیت فناوری 5G برای تحول دیجیتال و ایجاد زمینه‌های لازم برای اقتصاد دیجیتال مورد توجه قرار گیرد. از جمله موضوعات مهم دیگر تسهیل و توسعه همکاری‌های بین‌بخشی برای هم افزایی در ارتقا و توسعه صنایع عمودی است. با توجه به اقدامات ارزنده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری در دو سال گذشته و برنامه‌های آتی، زیرساخت‌های ارتباطی نسل پنجم مهیا خواهد شد. ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری و کاهش موانع ورود به بازار برای بازیگران اصلی این زیست بوم از جمله موضوعاتی است که فرایند توسعه نسل پنجم ارتباطی در کشور را تسریع
خواهد کرد.