فاطمه ترکاشوند
روزنامه‌نگار

امسال، هفتمین سالی است که رادیو محرم و در ادامه آن رادیو اربعین، روزهای سوگ حسینی را در کنار مردم هستند و حماسه سیدالشهدا(ع) را از زبان مردم برای خود آنها روایت می‌کند. رادیو همیشه مخاطبان ثابت و وفادار خود را داشته است اما ردیف ۹۵.۵ موج اف.ام در این سال‌ها نشان داده که رادیو قابلیت همراه کردن مخاطبان میلیونی را با خود دارد و این اشتیاق و عشق حضرت اباعبدالله(ع) است که می‌تواند چنین تلاطم قدرتمندی را بر امواج صدا بنشاند. اما این روزها که کار این شبکه رادیویی رو به اتمام است بازخوانی محورهای مورد توجه این شبکه پرمخاطب در بازتاب حال و هوای مناسک حسینی، می‌تواند رویکردی مهم در بررسی روایت رسانه ملی از این مسأله باشد.
رویکرد فرامرزی و فرازبانی در تعامل با مخاطبان
شنوندگان رادیو اربعین امسال بسادگی دریافتند که رویکرد رادیو نسبت به بازتاب گسترده سوگواران حسینی بسیار بازتر و وسیع‌تر از قبل شده است. تلاش برای پخش نوحه‌ها و مداحی‌های به‌روز از سراسر کشور یکی از محورهای رویکرد این شبکه رادیویی بوده که امسال با مشارکت دادن و همراه کردن نوحه‌هایی از سایر نقاط جهان به زبان‌های مختلف، گستره وسیع‌تری را هم در شمار آورده و همان طور که اقتضای فرهنگ عاشورایی است، چتر این گفتمان را فراتر از مرزهای جغرافیایی و زبانی تعریف کرده است.
مسعود کاویانی، مدیر رادیو معارف که به روال هر سال در این روزها هم مدیریت رادیو محرم (اربعین) را برعهده داشته، درباره این رویکرد توضیح داده بود: «امسال آرشیو رادیو محرم فراتر از سال‌های گذشته در زمینه‌های مختلف فعالیت داشت؛ یکی از کارهای برجسته در رادیو محرم رصد و دریافت مداحی از 8 مداح و هیأت‌های مشهور کشوری در دهه اول محرم بود. همکاران ما در آرشیو رادیو محرم بعد از دریافت مراسم عزاداری روز قبل هیأت‌ها در تهران، مازندران، اصفهان، زنجان و... به پالایش، نظارت و تقطیع آن می‌پرداختند و روز بعد از رادیو محرم تقدیم عزاداران حسینی شده و همچنین به همه شبکه‌های معاونت صدا برای پخش ارسال می‌شد.»

آرشیوی از قطعات روز بیش از
 20 گویش و زبان مختلف
شنوندگان این شبکه امسال نوحه‌هایی به زبان پاکستانی، افغانستانی و عربی را هم شنیده‌اند و ارقام آرشیو رادیو اربعین نشان می‌دهد برای تحقق این رویکرد فرامرزی، تلاش زیادی شده است.
به گفته مدیر این شبکه، همه قطعات و مداحی‌های موجود در آرشیو رادیو محرم بالغ بر ۵ هزار و ۷۵۴ قطعه است و بر اساس نوع اجرا (آنونس، شعرخوانی، مقتل خوانی، کلام، روضه خوانی ،
سینه زنی و...) در ۲۰ گویش و زبان مختلف در اختیار برنامه‌سازان رادیو محرم قرار گرفت. در رادیو محرم از ۵۰ مداح معروف کشوری، ۱۰۰ مداح محلی و ۴۸ خطیب نامی کشور بهره برده شد.
همچنین توجه به اقشار و رده‌های سنی مختلف در تولید برنامه‌های این شبکه رادیویی، نشان می‌دهد باز هم رویکردی باز در تعامل با مخاطبان در نظر گرفته شده است. یکی از ویژه‌برنامه‌های این شبکه به نام «من زینبم» ویژه‌برنامه‌ای درباره بانوان و مخصوص بانوان است که در این ایام روی آنتن رادیو اربعین می‌رود.

سهم ویژه زنان از رادیو اربعین
فاطمه نیرومند یکی از گوینده‌های این برنامه و دوبلور باسابقه که دوبلور شخصیت واکی بایاشی در کارتون «فوتبالیست‌ها» نیز بوده‌است، درباره وسعت مخاطبان این شبکه می‌گوید: «مخاطبان چنین برنامه‌هایی از طیف خاص یا سن خاص  یا قشر صرفاً مذهبی نیستند بلکه امام حسین (ع) در قلب و جان همه انسان‌های آزاده جهان زندگی می‌کند.» و همچنین می‌افزاید: «وحدت و یکدلی و همایش شیعیان از هر‌نژاد و ملیتی حجت را برهمگان تمام می‌کند که تا دنیا دنیاست ما شیعیان منتقم خون حسین(ع) هستیم. خدا را شکر می‌کنم که شرایط سخت سفر را با پای پیاده تجربه کردم و برایم مثل یک خواب بود، خوشحالم که رفتم.»
او با اشاره به حال و هوای این ماه و بازتاب آن در این موج رادیویی نیز توضیح می‌دهد: «امسال پنجمین سال اجرای من برای مرور معرفت حسینی است که با اذن پروردگار، لحظه به لحظه در رادیو اربعین تجربه کردم. البته در کنار مخاطبانی که نفس گرم و دعای خیرشان همیشه به ما انگیزه اجرا داده است؛ مخاطبانی که اعتقادات ناب و
خالص شان چراغ راه ما بوده و شجاعتِ اجرا برای از امام حسین(ع) گفتن را به ما بخشیده است.»

راه‌اندازی کاملاً قانونی فرستنده‌های رادیو اربعین در عراق
این تعریف گسترده از مخاطبان رادیو محرم (اربعین) البته اقتضائات فنی خود را هم می‌طلبد. هرچند استقرار واحدهای سیار تلویزیونی ایران در عراق و پخش برنامه‌های زنده موضوعی آشنا برای مردم به نظر می‌رسد اما حضور فرستنده‌های رادیویی این شبکه، نشان از همتی بالاتر برای برآوردن انتظارات مخاطبان گسترده این رادیو دارد. پیش از این، مدیر کل تولید و فنی معاونت صدا از راه‌اندازی فرستنده رادیو اربعین در شهر کربلا و نجف خبر داده و گفته بود: «به صورت کاملاً قانونی، فرستنده رادیو اربعین در شهر کربلا و نجف(ابتدای مسیر پیاده روی)
راه‌اندازی شد. اداره کل تولید و فنی معاونت صدا جهت پوشش رسانه‌ای راهپیمایی پرشکوه اربعین حسینی تلاش‌های شبانه‌روزی بی‌وقفه‌ای انجام داده است.
الحمدلله برای اولین بار به صورت کاملاً قانونی، فرستنده رادیو اربعین در شهر کربلا و نجف(ابتدای مسیر پیاده روی) راه‌اندازی شد و مشغول پخش برنامه‌های این رادیو است.»