عبور از رویکرد «درمان‌محور» به رویکرد «سلامت‌محور» در سازمان تأمین اجتماعی
چشم‌اندازی سبز برای جمعیت خاکستری
محدثه جعفری
خبرنگار
جمعیت سالمند در اغلب کشورها رو به افزایش است. ایران نیز با سونامی سالمندی دست به گریبان است به طوری که طبق پیش‌بینی مسئولان سازمان تأمین اجتماعی در سال 1420 جمعیت سالمندان کشور به 25 میلیون نفر می‌رسد؛ جمعیتی که اکثرشان از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند. باتوجه به این شرایط و افزایش بیماری‌هایی همچون دیابت و فشارخون در این گروه، اجرای برنامه‌هایی برای پیشگیری از بیماری‌ها و سالم پیر شدن، از انتظارات جامعه است؛ موضوعی که مورد توجه دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گرفته هرچند به نظر می‌رسد در حال حاضر نسبت به روند پیری جمعیت، شتاب کمتری دارد. از جمله می‌توان به تغییر رویکرد مورد نظر سازمان تأمین اجتماعی اشاره کرد.
به گفته یکی از مسئولان سازمان تأمین اجتماعی، این سازمان سعی دارد با ایجاد ساختار جدید در تشکیلات در قالب ادارات طب سالمندی و پیشگیری از بیماری‌های مزمن، رویکرد درمان‌محوری را به سلامت‌محوری تغییر دهد و در همین ارتباط، نزدیک به سه میلیون پرونده برای سالمندان در مراکز درمانی ملکی تأمین اجتماعی ثبت شده است.
دکتر مهدی اسلامی، معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به حرکت این سازمان از رویکرد «درمان‌محور» به سمت «سلامت‌محور» به «ایران» می‌گوید: «اولین اقدام در این زمینه تشکیل دو اداره مدیریت بیماری‌های مزمن و سالمندی و اداره پیشگیری و غربالگری در زیرمجموعه تشکیلاتی حوزه درمان سازمان تأمین اجتماعی است. بدین منظور، با توجه به شیوع بالای آمار ابتلا به برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های پستان و روده بزرگ، معاونت درمان این سازمان با توجه ویژه به این موضوع، طرح غربالگری این بدخیمی‌ها را در مراکز درمانی ملکی مورد نظر مطابق با استانداردهای ملی اجرا کرده است.»
وی با اشاره به اقدامات این سازمان درخصوص طب سالمندی و بیماری‌های مزمن ادامه می‌دهد: «مهم‌ترین اقدام سازمان در این راستا، طراحی و اجرای طرح الگوی مراقبت و ارزیابی جامع سلامت سالمندان و تشکیل پرونده سلامت سالمندان با رویکرد اجرای ویزیت جامع سالمندی و پایش مستمر سطح سلامت سالمندان تحت پوشش در قالب سامانه ارزیابی جامع سلامت سالمندان در سیستم HIS است. این پرونده الکترونیک دربرگیرنده تمامی اطلاعات عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی است و می‌تواند به عنوان منبع بسیار ارزشمند و جامع برای شناسایی نیازهای سالمندان و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های سلامت سالمندان و بازنشستگان مطرح شود. تشکیل پرونده به منظور ارائه خدمات درمانی مطلوب و مناسب به سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی ملکی سازمان، اقدامی مهم است و مقرر شده به‌تدریج در همه مراکز درمانی ملکی سازمان عملیاتی شود.»
اسلامی با بیان اینکه از سال 95 به صورت الکترونیک تشکیل پرونده بیماری‌های مزمن در سازمان تأمین اجتماعی آغاز شده است، می‌گوید: «اخیراً شتاب تشکیل پرونده‌ها افزایش یافته است. مطابق آمار ارائه شده تا پایان سال گذشته 2 میلیون و 802 هزار و 777 پرونده در برنامه نرم‌افزاری HIS برای این بیماران در مراکز درمانی ملکی سازمان ثبت شده که نسبت به سال 1400 حدود 20.4 درصد رشد داشته است. در این پرونده‌ها، تعداد 3 میلیون و 272 هزار و 960 بیماری غیرواگیر مزمن شامل بیماری‌های دیابت، فشار خون، ایسکمی قلبی و عروقی، تعدادی از بیماری‌های اعصاب و روان، هیپوتیروئیدی و بیماری آسم و COPD در مراکز درمانی شناسایی شده که نسبت به سال 1400 به میزان 23.12 درصد رشد داشته است و به‌طور کلی پزشکان و کادر درمان هماهنگ با راهبردها و رویکردهای جدید سازمان، اهتمام ویژه‌ای به موضوع پیشگیری و درمان زودهنگام بیماری‌های مزمن دارند.»
دیابت و فشارخون، شایع‌ترین بیماری مزمن
این مقام مسئول درخصوص شایع‌ترین بیماری‌ها می‌گوید: «منظور ما از بیماری‌های مزمن در بخش درمان سازمان، شامل بیماری‌های فشار خون، دیابت، بیماری ایسکمی قلبی و عروقی، بعضی از بیماری‌های اعصاب و روان، بیماری هایپو تیروئیدی و بیماری آسم و COPD است که شایع‌ترین آنها بیماری دیابت و فشار خون است. برای کنترل و شناسایی بیماران جدید و پیشگیری از بیماری فشار خون و دیابت، 185 مرکز تحت عنوان کلینیک دیابت و فشار خون تا پایان سال 1401 در مراکز درمانی سرپایی فعال شده‌اند. برنامه آتی سازمان علاوه بر افزایش تعداد مراکز کلینیک دیابت و فشار خون در سطح کشور، افزایش روزهای فعال کلینیک برای ویزیت تخصصی بیماران دیابت و فشار خون است. همچنین ارائه آموزش‌های لازم در امر خودمراقبتی توسط پزشکان و پرستاران آموزش‌دیده معاونت درمان سازمان برای برخورداری حداکثری بیمه‌شدگان از خدمات درمانی تخصصی برای غربالگری بیماری‌های شایع سالمندی برنامه‌ریزی شده و اجرایی می‌شود.»به گفته معاون درمـــــــــان سازمان تأمین اجتمـــــــاعی، حدود 3 میلیون نفر از سالمندان، مستمری‌بگیر اصلی و تبعی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی هستند و پیش‌بینی می‌شود با توجه به شیب تند افزایش جمعیت سالمندی در کشور در سال 1420 جمعیت سالمندان کشور به 25 میلیون نفر و سالمندان تحت پوشش این سازمان حداقل به 10 میلیون نفر برسد.
وی با اشاره به شناسایی بیماری‌ها و سندروم‌های شایع سالمندی می‌گوید: «سند ملی سالمندان، چشم‌اندازهای کلی، وضعیت، نیازها و وظایف دستگاه‌ها را در این رابطه مشخص کرده است و کشور باید خود را برای شرایط جدید جمعیتی از هر لحاظ آماده کند. در حال حاضر در سازمان تأمین اجتماعی، علاوه بر امکان استخراج اطلاعات جمعیتی مذکور توسط مرکز آمار، اطلاعات و محاسبات، با عنایت به طراحی سامانه ارزیابی جامع سلامت سالمندان، مقرر است ابتدا جمعیت سالمند تحت پوشش سازمان در کل کشور در قالب سامانه مزبور ثبت و رجیستر شده و از این طریق بیماری‌ها و سندروم‌های شایع سالمندی شناسایی شود و پس از مشخص شدن میزان بروز و شیوع بیماری‌ها و سندروم‌های مذکور، آمار و اطلاعات و گزارش‌های مورد نیاز استخراج شده و سپس بتوان برنامه‌های مورد نیاز و نیز مداخلات مدنظر را با توجه به خروجی‌های موارد مزبور انجام داد.»
معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی درخصوص برنامه‌های این سازمان برای پیشگیری از افزایش بیماری‌های مزمن می‌گوید: «طی پژوهش انجام شده در معاونت درمان و بررسی شایع‌ترین علت منجر به ازکارافتادگی در کمیسیون‌های پزشکی مشخص شد، بیشترین موارد ازکارافتادگی عوارض دو بیماری دیابت و فشار خون بوده است. همچنین شایع‌ترین علت مراجعه به مراکز سرپایی و بیشترین هزینه دارویی مراکز و بیشترین علت بستری در مراکز ملکی ناشی از این دو بیماری و عوارض آنها بوده است.
