تقابل اربعین با جهانی‌سازی سکولار
جمعیت ۲۰ میلیونی مسلمانان و غیرمسلمانان که هر ساله در مسیر پیاده‌روی اربعین حضور می‌یابند، تحلیل‌های جامعه‌شناسانه جهانی را گرفتار چالش‌هایی درباره اجتماعات مردمی کرده است.
دکتر علی انتظاری
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی
«جهانی‌سازی» با وجود اینکه با تمام قوت در راستای گسترش التذاذ‌های جسمانی در برابر معنویت و گسترش زهدگرایی و مقابله با باطن‌گرایی اهتمام داشته است، اما در چند دهه اخیر شاهد شکل‌گیری مقاومت‌هایی در باطن‌گرایی هستیم که عشق و مهر دینی را گسترش می‌دهد و یکی از تجلیات آن در اربعین و محرم بروز می‌یابد. عظمت اربعین آنجا جلوه‌گری می‌کند که مردم با وجود سختی‌های فراوان خود را به مسیر پیاده‌روی می‌رسانند. در فرهنگ جهانی‌سازی چنین اجتماعاتی برای گردشگری شکل می‌گیرد، اما آنچه در اربعین رخ می‌دهد هیچ شباهتی به آن ندارد، بلکه یک مسیر مهرورزی و عشق‌ورزی است که برای جهانیان تازگی دارد و در جهان امروز نمونه آن را نمی‌توان یافت.
مراسم اربعین می‌تواند دوگانگی فرد و جمع را به چالش بکشد. یعنی افراد، مستقل از دیگران ولی در یک مسیر قرار دارند و هر کس با سلیقه و ذائقه خود با جمع ارتباط برقرار می‌کند. در واقع در «کل» هماهنگی ولی در «جزء» استقلال دیده می‌شود.
پیاده‌روی اربعین در تقابل با جهان سکولاریزه کنونی هم قرار می‌گیرد. زیارت اربعین حرکت فعال ایمانی مسلمانان در مقابل جهانی است که همه را به زمینی بودن، ناسوتی شدن و دوری از دینداری باطنی دعوت می‌کند. بنابراین مناسک اربعین یک حرکت انقلابی و مبتنی بر مقاومت در مقابل جهان سکولاریزه کنونی است که فقط به ایرانیان اختصاص ندارد. اگرچه اگر روزی هیچ ایرانی در این مناسک شرکت نکند پیاده‌روی اربعین همچنان برقرار است، با این حال می‌توان گفت اگر انقلاب اسلامی اتفاق نیفتاده بود چه بسا این حرکت بزرگ مردمی به فراموشی سپرده می‌شد.
