فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

با گذشت دو روز از سانحه هوایی که منجر به کشته شدن یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر شد، همچنان ابهام‌ها درباره این سانحه ادامه دارد. این در حالی است که هرچند رسانه‌های غربی به نوعی مسکو را مسئول این رویداد معرفی کرده‌اند، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه این واقعه را تسلیت گفت.
تاس در نخستین ساعاتِ سقوط هواپیمای امبرائر در روز چهارشنبه خبر داده بود که این هواپیما در حال حرکت از مسکو به سن پترزبورگ بوده است، روز پنجشنبه نیز گزارش داد، ولادیمیر پوتین در دیدار با دنیس پوشیلین، رئیس جمهوری خلق دونتسک خطاب به خانواده‌های قربانیان سقوط هواپیمای امبرائر گفت: «در رابطه با سقوط هواپیما، ابتدا می‌خواهم صمیمانه تسلیت خود را به خانواده‌های همه قربانیان اعلام کنم. این همیشه یک تراژدی است.» او سپس از شروع بررسی‌ها توسط کمیته تحقیقات روسیه در مورد این حادثه خبر داد و افزود: «رئیس کمیته تحقیق صبح امروز (پنجشنبه) به من گزارش داده است و در روزهای آینده شاهد گزارش کامل بازپرسان خواهیم بود.»
 او در ادامه سخنانش در مورد شخص پریگوژین گفت: «من از دهه ۹۰ میلادی او را می‌شناختم. او فردی با استعداد بود‌ اما سرنوشتی پیچیده داشت و مرتکب اشتباهات جدی در زندگی‌اش شده بود. اما به چیزهایی که می‌خواست، رسید. او نه تنها در کشور ما با موفقیت کار کرد، بلکه در خارج از کشور، بویژه در آفریقا نیز در حوزه نفت، گاز، فلزات گرانبها و سنگ‌ها تجارت‌های مفیدی انجام داد.» رئیس جمهور روسیه در بخش دیگری از سخنانش اقدامات گروه واگنر در جنگ اوکراین را ستود و گفت: «این افراد سهم معناداری در آرمان مشترک ما برای مبارزه با رژیم نئونازی در اوکراین داشتند. ما این را به یاد داریم، این را می‌دانیم و هرگز فراموش نمی‌کنیم.»
در حادثه سقوط، ‌علاوه بر پریگوژین، «دیمیتری آتکین»، بنیانگذار گروه واگنر نیز به همراه 5 سرنشین دیگر و سه خدمه جان باخته‌اند. منابع روسی گزارش دادند پرونده جنایی به اتهام نقض قوانین ایمنی حمل و نقل هوایی تشکیل شده است.
 
تداوم اخبار ضد و نقیض
هرچند سقوط هواپیمای پریگوژین چهارشنبه شب رخ داد اما تا دیروز نیز خبرهای ضد و نقیض و فرضیه‌های مختلفی در مورد این حادثه منتشر شد. در همین رابطه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه تأکید کرد، به اظهارات رسانه‌های غربی در مورد موضوع سقوط هواپیمای متعلق به یوگنی پریگوژین توجهی نکنند.
فایننشال تایمز به نقل از کانال تلگرامی وابسته به واگنر گزارش داد که اطلاعات اولیه حاکی از آن است که پدافند هوایی، هواپیما را در شمال مسکو سرنگون کرده است. این در حالی است که چندی بعد نیویورک‌تایمز از قول یک منبع اطلاعاتی امریکایی که نامش فاش نشده ادعا کرد که بررسی‌های ماهواره‌های امریکایی نشان می‌دهد، هیچ پرتاب موشکی از داخل روسیه مشاهده نشده و از این جهت هیچ مدرکی دال بر هدف قرار گرفتن هواپیمای پریگوژین توسط موشک‌های ضد‌هوایی زمین به هوای روسیه وجود ندارد. بر همین اساس انفجار در داخل هواپیمای پریگوژین توسط یک بمب از فرضیه‌های اصلی می‌تواند باشد.
به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در پی این حادثه ادعاهایی مبنی بر اینکه مسکو در مرگ یوگنی پریگوژین، رئیس واگنر دخالت داشته را دروغ محض نامید. به گفته وی، هنوز حقایق کمی در مورد سقوط هواپیما وجود دارد، تحقیقات باید علل این فاجعه را کشف کند. جدا از این سرنوشت گروه واگنر نیز پس ازمرگ پریگوژین در هاله‌ای از ابهام واقع شده است. بنا بر این گزارش، پسکوف با تأکید بر اینکه شرکت نظامی واگنر ثبت قانونی ندارد، اعلام کرد: «اما «گروه» واگنر وجود دارد و در جنگ اوکراین کمک‌های شایانی کرده است. با این حال درباره آینده گروه واگنر، هنوز نمی‌توانم چیزی بگویم و اطلاعی ندارم.»
 
واکنش ها
مرگ پریگوژین با واکنش‌های بسیاری مواجه شد. به گزارش رسانه‌های امریکایی، جو بایدن، رئیس جمهور امریکا طی واکنشی که اتهام زنی علیه پوتین به طور ضمنی در آن مشاهده می‌شد، مدعی شد: «من نمی‌دانم حقیقتاً چه اتفاقی افتاده است اما غافلگیر نشدم. کمتر اتفاقی در روسیه بدون آنکه ولادیمیر پوتین پشت آن بوده باشد، می‌افتد. اما اطلاعات کافی برای آنکه جواب را بدانم، ندارم.» ولودمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین این حادثه را با پرسش‌هایی جدی همراه دانست و گفت: «کشورم هیچ دخالتی در این حادثه نداشته است.»
از آنجا که روسیه به واسطه گروه واگنر در قاره آفریقا نفوذ ویژه‌ای دارد، برخی مقامات آفریقایی نیز نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. رئیس‌جمهوری آفریقای مرکزی این واقعه را دردناک توصیف کرد و گفت: «این اتفاق هیچ‌چیزی را برای ما تغییر نمی‌دهد. ما به لطف قراردادهایی که با کرملین داریم، به همکاری با گروه پیمانکار نظامی واگنر ادامه می‌دهیم.»
در همین رابطه، سخنگوی پنتاگون گفت: «با وجود آنکه واگنر در جنگ اوکراین حضور معناداری ندارد و در تحولات آفریقا متمرکز شده، به نظارت دقیق نیروهای واگنر ادامه خواهیم داد و هیچ کس توانایی‌های نظامی آنها را دست کم نمی‌گیرد.»
پریگوژین در تیرماه سال‌جاری در بیانیه‌ای ارتش روسیه را به حمله علیه مواضع این گروه به جای حمله به مواضع نیروهای اوکراینی متهم کرد. وی همچنین مدعی تصرف پایگاه‌های نظامی شهر روستوف شد. در همین راستا او نیروهای خود را به سمت مسکو روانه کرد. وزارت دفاع روسیه و شخص پوتین، پریگوژین را به خیانت متهم و اقدام او را به خنجری از پشت تشبیه کردند.
در آن زمان، بلوک غرب و ناتو تلاش می‌کردند که شورش واگنر را نقطه عطفی در بی‌ثباتی داخلی روسیه و همچنین تضعیف خطوط رزمی تفسیر کنند، از این رو اهتمام ویژه‌ای برای جنگ روانی علیه کرملین به راه انداختند. اما نتایج به دست آمده در جنگ با وجود ادامه داشتن عملیات ضد حمله که با تبلیغات زیادی از سوی ناتو و کی یف همراه بود، این ادعاها را باطل کرد. اکنون نیز در همان مسیر تلاش می‌شود که با ارائه گمانه زنی‌هایی جهت دار علیه مسکو، از این حادثه آورده‌ای برای تشنج داخلی در روسیه فراهم کنند. در همین رابطه رویترز خبر داد که گروه‌های موافق اوکراین در روسیه از گروه واگنر خواسته‌اند تا انتقام مرگ پریگوژین را بگیرند و به صفوف ضد روسی بپیوندند. این در حالی است که گروه واگنر حتی بعد از شورش از موضع سابق خود علیه کی یف دفاع کرده است.