بازنگری در مجوز تعدادی از طرح‌های غیرفعال صنعت پتروشیمی بازمانده از دولت قبل در دولت سیزدهم در فاصله دوسال گذشته، اقدامی مهم و اثرگذار با هدف تمرکز بیشتر برزنجیره ارزش در این صنعت است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، خبرداده است که مجوز حدود ۱۰ تا ۱۵ طرح غیرفعال صنعت پتروشیمی باطل شده و برخی از آنها نیز به طرح‌های زنجیره ارزش تغییر وضعیت داده‌اند.
مرتضی شاهمیرزایی، در توضیح بیشتر، هدف از توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی را پرهیز از خام ‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر دانسته که اقدامی بسیار مطلوب در توسعه صنعت پتروشیمی در دو سال اخیر بوده است.
صنعت پتروشیمی ایران، حدود یک میلیون بشکه معادل نفت خام در روز از منابع هیدروکربوری را به مواد ارزشمند پتروشیمی تبدیل می‌کند.
از صنعت پتروشیمی درایران به عنوان یکی از صنایع مهم و راهبردی کشور یاد می‌شودکه درحال حاضرظرفیت اسمی تولید در 70 مجتمع به مرز 92 میلیون تن در سال رسیده است.
واقعیت این است که با وجود همه تحریم‌ها و محدودیت‌ها ۱۰۰ طرح کوچک و بزرگ پتروشیمی درکشوردردست اجرا بوده که براین اساس، ظرفیت نصب‌ شده صنعت پتروشیمی تا پایان برنامه هفتم توسعه به حدود ۱۳۵ میلیون تن درسال می‌رسد.
ناگفته نماند که با اجرای برنامه‌های بلند پروازانه صنعت پتروشیمی درشرایط فعلی و به واسطه برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای افتتاح طرح‌ها در این صنعت، بناست به‌طورمیانگین هر ماه یک طرح به بهره‌برداری برسد.
در این صورت ظرفیت صنعت پتروشیمی در پایان سال به سالانه حدود ۹۵ میلیون تن می‌رسد. صنعت پتروشیمی را نمادی از تجلّی اقتصاد مقاومتی، نماد خودباوری و درون‌زایی اقتصادی و نیز شاهراه حیاتی کشور در عرصه صادرات غیرنفتی و صنعتی محسوب می‌کنند. این صنعت پویا و مولّد برای تداوم ارزش‌آفرینی و ارتقای بهره‌وری منابع، نیازمند توسعه ساختاری و پایداراست که تحقق چنین رویکردی بدون برنامه‌ریزی هوشمندانه و جامع نگر، امکان‌پذیر نیست.
شکی نیست که ارزش‌افزوده جدی صنعت پتروشیمی هنگامی به دست می‌آید که با تکمیل زنجیره ارزش محصولات پایین‌دستی که به بازار مصرف نهایی نزدیک هستند، تولید شوند.
ازراهبرد اجرای عرضه اعتباری محصولات پتروشیمی با هدف تأمین سرمایه در گردش واحدهای صنایع تکمیلی، احیای واحدهای تولیدی راکد و زیرظرفیت به‌دلیل کمبود نقدینگی و اشتغال‌زایی وحفظ اشتغال موجود به عنوان بخشی از سیاست‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دولت سیزدهم یاد می‌شود.
فقط در یک نمونه، عرضه اعتباری محصولات پتروشیمی از دی‌ماه پارسال آغاز شده و تاکنون روند رو به رشدی را رقم زده است، به‌طوری‌ که اسفندماه سال گذشته بیش از ۴ هزار میلیارد تومان عرضه اعتباری در بورس انجام شد. این رقم دی و بهمن سال ۱۴۰۱ به‌ترتیب ۴ و ۵.۷ همت بود.
اما چرا صنعت پتروشیمی در سال‌های قبل‌تر دچار عقب ماندگی شد؟
پیشتر مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیرنفت درامور پتروشیمی در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، یکی از دلایل عقب ماندگی صنعت پتروشیمی را عدم سرمایه‌گذاری دولت قبل در این صنعت دانسته بود.
براساس برنامه‌های توسعه‌ای قرار بوده که تا پایان سال 1400 میزان ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی به 100 میلیون تن درسال برسد.
هرچند که به دلیل تعلل دولت قبل و عقب‌ماندگی 5 میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری در این صنعت، این مهم محقق نشد، بنابراین صنعت پتروشیمی از برنامه از پیش تعیین شده به مراتب عقب ماند.
وجود برخی تأخیرها در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای در سال‌های گذشته، باعث شده تا برنامه‌های پنج ساله توسعه‌ای، گاهی با تأخیرهای یکساله هم مواجه شود. از جمله آنها می‌توان به برنامه ششم توسعه اشاره کرد که تا پایان 1401 هم تمدید شد.
شاهمیرزایی در توصیف چرایی ابطال برخی ازطرح‌های غیرفعال صنعت پتروشیمی دردو سال گذشته، با اشاره به بازنگری درکلیت این طرح‌ها، تصریح کردکه درسال‌های اخیر، برخی مجوزهای صادر شده بالفعل شده اما برخی از این مجوزها هم بالفعل نشدند و در حد مجوز وامور مقدماتی ماندند که با غربالگری که در این دولت انجام شد، بخشی از این مجوزها ابطال شده‌اند.
با این‌همه گزارش‌ها نشان می‌دهند که ۶۹ میلیون تن انواع محصول پتروشیمی درسال گذشته تولیدشده که در نتیجه درآمدی ۲۶ میلیارد دلاری را برای این صنعت به دنبال داشت.
همین امر نشان داد که صنعت پتروشیمی در مدت زمان حضور دولت سیزدهم رشدی قابل توجه داشت.
درکنار آن یکی ازاقدامات مهم اجرای برنامه‌های بلند پروازانه برای صنعت پتروشیمی بوده که به واسطه برنامه‌‌ریزی‌های صورت گرفته برای افتتاح طرح‌ها در این صنعت، بناست به‌طور میانگین هر ماه یک طرح به بهره‌برداری برسد. دراین صورت ظرفیت صنعت پتروشیمی در پایان سال به سالانه حدود ۹۵ میلیون تن هم می‌رسد.
گفته می‌شود که در سال گذشته در مجموع حدود ۲۷ میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی ایران صادر شد. شکی نیست که با این حساب این صنعت در سال 1402 رکوردهای جدیدی را به ثبت خواهد رساند.   بررسی‌ها نیز نشان می‌دهند که صنعت پتروشیمی در دوسال گذشته در بسیاری از شاخص‌ها رشد قابل توجهی داشته است.
در جدول زیر میزان رشد صنعت پتروشیمی درخلال دوسال قبل با مدت زمان دولت قبل مورد بررسی قرار گرفته است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اظهار کرد: ۲۱ طرح راهبردی صنعت پتروشیمی به هلدینگ‌ها ابلاغ شده و ۱۹ طرح نیز در منطقه پارسیان تعریف شده است و می‌توان زنجیره متانول را با هدف کاهش خام‌فروشی و تولید محصولات نهایی تکمیل کرد.
به گفته وی، سند توسعه و تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی به‌عنوان راهبرد اصلی توسعه این صنعت در اردیبهشت‌ماه رونمایی و به تمام هلدینگ‌های صنعت پتروشیمی ابلاغ شد که باید به سمت آن حرکت کنند و همه کاتالیست‌های صنعت پتروشیمی تا پایان دولت سیزدهم بومی خواهد شد.