نیمه اول سال 1400، فعالان اقتصادی میل و اشتیاق خود را برای تولید از دست داده بودند. اکثر تولیدکنندگان با ظرفیت کمتر از 40 درصد مشغول به کار بودند و برخی دیگر هم به جهت آنکه نمی‌توانستند واحد صنعتی خود را سرپا نگه دارند، از فضای تولید خارج شدند. پیش‌بینی کارشناسان این بود که ادامه فضای به‌وجود آمده، ‌چالش‌های جدی را برای تولید کشور ایجاد خواهد کرد و سرمایه‌گذاری جدید به صفر می‌رسد. البته کاهش روند سرمایه‌گذاری از مدت‌ها قبل یعنی از نیمه دوم سال 1397 و با تشدید تحریم‌ها شروع شده بود و دولت وقت نتوانست این امر را احیا کند. دیپلماسی اقتصادی که دولت گذشته در پیش گرفته بود، موانع جدی بر سر راه تولید و تولیدکنندگان ایجاد کرد. تولیدکنندگانی که توانایی افزایش تولید را داشتند و با تعدد بخشنامه‌های دولت کنار آمده بودند، امکان واردات مواد اولیه را نداشتند؛ چرا که تأمین نیازهای وارداتی به اروپا گره خورده بود و دولت به کشورهای منهای اروپا توجهی نمی‌کرد.
تعداد زیادی از واحدهای صنعتی و بخصوص مجموعه‌هایی که حجم فعالیت‌هایشان محدود بود، در دولت گذشته بشدت صدمه دیدند. در وخامت اوضاع آن زمان باید عنوان کرد که در نیمه دوم سال 1400 دو هزار و 67 واحد صنعتی احیا شد و سال گذشته نیز ۵۴۰۰ واحد تولیدی و صنعتی به چرخه تولید بازگشت و در این میان قرار است امسال هشت هزار واحد راکد، فعال شوند.
این آمار نشان می‌دهد بخش صنعت، برخلاف رویکرد دولت گذشته، برای دولت سیزدهم اهمیت مضاعفی پیدا کرده است. تولیدکنندگان از وضعیت موجود راضی‌تر هستند و در قیاس با سال‌های گذشته شرایط تولید بهتر هم شده است. سال‌های گذشته تولیدکنندگان تحت فشار بودند و از مهم‌ترین مشکلات آنها تعدد قوانین و بخشنامه‌ها، ‌نوسان نرخ ارز و بی‌توجهی به تأمین مواد اولیه بود. این امر در دولت سیزدهم (وزارت صمت) بشدت کنترل شد تا جایی که دولت از صدور بخشنامه جدید پرهیز و سعی کرد که بخشنامه‌های گذشته را اصلاح کند.

بحران خودرویی در دولت گذشته
فعالان اقتصادی در گفت‌و‌گو با «ایران» عنوان کردند که طی سال‌های گذشته، ‌دولت وقت به صحبت‌های کارشناسی توجه نمی‌کرد و بر تصمیم‌هایی که می‌گرفت اصرار داشت. آنها عنوان کردند که از اواخر سال 1400 و با دیپلماسی که دولت سیزدهم در پیش گرفت بخشی از مشکلات حوزه تولید حل شد. اعداد و ارقام تولید نیز نشان می‌دهد تولید کشور روند افزایشی به خود گرفته است. یکی از صنایعی که در دولت روحانی بشدت آسیب دید، صنعت خودرو بود. تولید خودرو در دولت گذشته بیش از 60 درصد کاهش یافت و خودروهایی که تولید می‌شد نقص قطعه داشت. بر اساس آمارها، زمانی که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرد ضمن وجود تعهدات معوق، حدود 200 هزار خودرو با نقص قطعه در پارکینگ خودروسازان بود. بر اساس آمار وزارت صمت در سال 1401 بیش از یک میلیون و 242 هزار دستگاه خودرو سواری تولید و حدود 105هزار خودرو ناقص تکمیل شده که در مقایسه با مدت مشابه سال 1400، 39 درصد رشد را نشان می‌دهد. بر این اساس در مجموع دستاورد دو سال ابتدایی دولت سیزدهم در تولید خودرو سواری رقمی بالغ بر یک میلیون و 944 هزار و 148 دستگاه بوده است.
بیشترین رشد تولید خودرو در 12سال اخیر مربوط به سال‌های 1393 و 1401 بوده است. با این تفاوت که بخشی از تولیدات دو خودروساز بزرگ کشور در سال 1393 مربوط به مونتاژ محصولات CKD بوده اما در دولت سیزدهم عدد کسب شده مربوط به تولید داخل بوده است.
به رغم وجود تحریم‌های ظالمانه، ایران رتبه 14 تولید خودرو در دنیا را در سال 2022 میلادی کسب کرده و در بین 20 کشور برتر تولید کننده خودرو در جهان، بیشترین رشد تولید را نسبت به سال 2021 داشته است.در این میان باید عنوان کرد که با شروع تحریم‌های سال 97، بیشترین آمار تولید ماهانه خودرو در بهمن ماه سال 1401 با بیش از 133 هزار دستگاه بوده و این در حالی است که دولت گذشته نتوانست چنین رکوردهایی را ثبت کند.

جهش فولادی
از دیگر دستاوردهایی که دولت سیزدهم داشته افزایش تولید در فولاد خام و محصولات فولادی است. تولید 30 میلیون تن فولاد خام در سال 1401 با رشد بیش از 7 درصد نسبت به سال 1400 و تولید 22 میلیون تن محصولات فولادی در سال 1401 با رشد بیش از 12 درصد نسبت به سال 1400 در کارنامه دولت سیزدهم ثبت شده است. تولید 632 هزار تن آلومینیوم در سال 1401 با رشد بیش از 12 درصد نسبت به سال 1400 هم از دیگر موضوعاتی است دولت سیزدهم کمک به ارتقای آن کرده است.

رشد مطلوب لوازم خانگی
در حوزه لوازم خانگی هم اعداد خوبی ثبت شده و این در حالی است که پیش‌بینی‌ها از کاهش تولید بوده است. افزایش تولید در دولت سیزدهم در حالی اتفاق افتاده که قیمت‌ها کنترل شده و دیگر بازار با جهش قیمت‌ها روبه‌رو نیست.
تولید انواع تلویزیون بیش از 1.98 میلیون دستگاه در سال 1401 بوده که در قیاس با سال 1400 رشد 32 درصدی داشته است. تولید یخچال فریزر بیش از 2.7 میلیون دستگاه در سال 1401 بوده که در مقایسه با سال قبل از آن با رشد حدود 8 درصدی ثبت شده است. در سال 1401 میزان تولید ماشین لباسشویی 1.66 میلیون دستگاه بوده که در همسنجی با سال 1400، رشد حدود 4‌درصدی در این بخش حاصل شده است.

رونق نساجی
در تولید انواع منسوجات منتخب نیز رکوردهای خوبی حاصل شده است. به عنوان مثال میزان تولید الیاف اکریلیک در سال 1401 بیش از 8.1 هزار تن بوده؛‌ در قیاس با سال 1400 رشد حدود 500 درصد به دست آمده است.
سال گذشته میزان تولید نخ فیلامنت پلی‌استر 299 هزار تن بوده و در مقایسه با مدت مشابه سال 1400، ‌رشد حدود 5.3 درصدی حاصل شده است. در مدت عنوان شده تولید الیاف پلی‌استر (213 هزار تن در سال گذشته) 4 درصد رشد داشته است. همچنین میزان تولید نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی در سال 1401 بیش از 285 هزار تن بوده و عدد حاصله در قیاس با سال 1400، رشد 4 درصدی داشته است. در این میان باید تأکید کرد که سال گذشته بیش از 805 هزار تن انواع منسوجات تولید شده است.
احیای واحدهای راکد
یکی از اتفاق‌های مهمی که دولت سیزدهم پیگیری کرد، فعال‌سازی واحدهای معدنی است. چند سالی بود که از فعال‌سازی معادن کوچک صحبت می‌شد و اینکه ضرورت دارد معادن غیرفعال و راکد احیا شوند. بر اساس آخرین آمارها، در سال‌های 1400 و 1401 حدود 1000 فقره از معادن به چرخه تولید بازگشتند و همچنین معادن کوچک پس از احداث کارخانه 130 هزار تنی کنسانتره مس در استان کرمان فعال‌ شدند.
موضوع دیگری که دولت سیزدهم پیگیری کرد و نتیجه آن در اقتصاد کشور مشهود است کاهش بنگاه‌های اقتصادی مشکل دار از 994 بنگاه به 809 بنگاه در دو سال 1400 و 1401 است و در این میان حمایت از بنگاه‌های اقتصادی در قیاس با گذشته بسیار بهبود یافت. برای اینکه وضعیت صنعت کشور در قیاس با گذشته بهبود پیدا کند و تولیدکنندگان دغدغه کمتری داشته باشند، دولت سیزدهم تصمیم گرفت به روش‌های تأمین مالی تولید، توسعه و تنوع بدهد. از همین رو طراحی و اجرای تأمین مالی تولید در قالب هدایت منابع تبصره 18 قانون بودجه 1400 و 1401، توسعه دامنه شمول وثایق بانکی، طراحی و انتشار اوراق سپرده نفتی، ‌طراحی و راه‌اندازی شرکت پروژه سهامی عام و همچنین پرداخت تعداد 1.7 میلیون فقره به مبلغ 63همت تسهیلات خرد بر مبنای اعتبارسنجی و بدون وثایق به تولیدکنندگان، از اقدامات صورت گرفته در جهت حمایت از تولیدکنندگان بوده است.
اعداد و ارقام عنوان شده نشان می‌دهد که تولید کشور در دولت سیزدهم احیا شده است. تعداد کثیری از واحدهای صنعتی تعطیل شده در حال بازگشت به چرخه صنعت هستند و با توجه به دیپلماسی قوی که دولت سیزدهم دارد، تولیدکنندگان ضمن تأمین مواد اولیه و افزایش تولید توانستند صادرات هم داشته باشند.

برش

توجه ویژه به سرمایه‌گذاری خارجی
کاظم مرتاض، عضو اتاق بازرگانی: خوشبختانه طی چند ماه گذشته شاهد اتفاقات بسیار خوبی در عرصه دیپلماسی و ایجاد روابط با کشورهای منطقه بودیم که این موضوع می‌تواند تأثیر فراوانی بر مراودات تولید، ‌اقتصادی و تجاری ما با کشورهای مختلف داشته باشد. معتقدم این روند در صورت تداوم و استمرار می‌تواند تأثیرات مثبت بیشتری بر اقتصاد و تجارت کشور داشته باشد.
همچنین از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم، شاهد توجه ویژه به بحث سرمایه‌گذاری خارجی از سوی دستگاه‌های اقتصادی و دیپلماسی بودیم که همین روند منجر به رشد قابل توجه سرمایه‌گذاری در کشور شد. در نتیجه باید زمینه حضور بیشتر این سرمایه‌گذاران با بسترسازی مناسب و سهولت در رفت و آمد به کشورمان فراهم شود. قطعاً مراودات این چنینی حتی از طریق توریسم نیز می‌تواند به جذب بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی کمک کند و ما باید بیش از پیش، شرایط را برای صدور ویزا و سهولت رفت و آمد سرمایه‌گذاران به کشورمان فراهم کنیم.