تناقض‌گویی رسانه‌های بیگانه بر سر دارایی‌های آزادشده ایران

 
آغاز روند آزادسازی دارایی‌های ایران در کره جنوبی و همچنین مسأله مبادله پنج زندانی امریکایی در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان مورد توجه ویژه قرار گرفته است. این رسانه‌ها، ناخشنود از توافق اخیر، تلاش می‌کنند دستاورد دستگاه دیپلماسی ایران در این زمینه را زیر سؤال ببرند.
 تأکید بر گزاره‌ای چون «اختلاف دو طرف بر سر نحوه استفاده از پول‌های آزاد شده» مستمسکی است تا بواسطه آن، رسانه‌های یادشده نهایی شدن و به نتیجه رسیدن توافق را مورد تردید قرار ‌دهند. همچنین فضاسازی درباره مقاصد مصرفی این پول از سوی ایران و ایجاد بدبینی در این زمینه در دستور کار این رسانه‌ها است.
 زیر سؤال بردن ارزش اقدام دستگاه دیپلماسی کشورمان در زمینه آزادسازی پول‌ها و بی‌مقدار دانستن ۶ میلیارد دلار، از دیگر محورهای خبری-تحلیلی برای کمرنگ کردن اهمیت این رویداد است.  این گزارش محورهای برجسته رسانه‌های بیگانه در مورد توافق اخیر ایران و امریکا را مورد بررسی قرار داده است.

 اختلاف تهران و واشنگتن در توافق اخیر کجاست؟
 نحوه دسترسی و استفاده ایران از پول‌های آزاد شده به ادعای این رسانه‌ها به «محل اختلاف» ایران و امریکا بدل شده است؛ اختلافی که «نگرانی‌ها از نهایی نشدن فرایند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن» را افزایش داده است. وزیرخارجه ایران گفته نحوه استفاده از این پول با «صلاحدید» تهران خواهد بود. با این حال مقام‌های ارشد کاخ‌سفید می‌گویند این پول‌ها تحت نظارت دقیق خزانه‌داری امریکا از حساب خارج خواهند شد و تنها برای مصارفی انسان‌دوستانه و در چهارچوب تحریم‌ها قابل استفاده‌اند.
 به نوشته بی‌بی‌سی فارسی به نظر می‌رسد بخش مهمی از اظهارات هر دو طرف با هدف راضی کردن افکارعمومی داخلی عنوان شده است، اما با این حال، تضاد در این اظهارات نگرانی‌ها از نهایی نشدن فرایند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن را افزایش داده است.
 تحلیلگر دویچه‌وله فارسی هم نحوه دسترسی ایران به مبالغ آزادشده را کماکان موضوعی چالشی دانست و اضافه کرد: تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود نشان می‌دهد، موضع‌گیری جمهوری اسلامی بخصوص با توجه به مواضع دولت رئیسی در اهمیت‌زدایی از مذاکرات با کشورهای غربی و گرفتن ژست اقتدار، جنبه تبلیغاتی دارد.

 پول‌های آزادشده کجا می‌رود؟
 با اینکه امریکا اعلام کرده بر موارد استفاده از پول نظارت دارد، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان همصدا با برخی جمهوری‌خواهان در ایالات متحده ادعا می‌کنند این پول صرف «سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه» خواهد شد یا بر اثر «فساد» به دست مردم نخواهد رسید.
فردی با نام «مجید محمدی» در گفت‌و‌گو با ایران اینترنشنال مدعی شد: این پول صرف «فساد، گسترش‌طلبی در منطقه و کمک به سازمان سرکوب» در ایران می‌شود! شخص دیگری به نام «شاهین مدرس» هم در گفت‌وگو با صدای امریکا همین ادعا را مطرح کرد.
 در عین‌حال برخی دیگر از رسانه‌ها تلاش می‌کنند این گونه نشان دهند که این پول اصلاً در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد که بخواهد به میل خود آن را خرج کند. دویچه‌وله فارسی در این باره نوشت: «مبالغ آزادشده کره جنوبی مشابه مبالغی که در عراق مسدود شده بودند، در کنترل مستقیم جمهوری اسلامی نیست تا هر طور بخواهد هزینه کند.»
 این رسانه آلمانی یک گام پیشتر گذاشت و ادعا کرد حتی این پول مشکلی از ایران حل نمی‌کند. به ادعای دویچه‌وله، موضوع مهم‌تر آن است که معادل ریالی این شش میلیارد دلار در گذشته در دولت روحانی یا دولت رئیسی مورد استفاده قرار گرفته و در واقع پیش‌خور شده است.
 
اصرار بر «گروگانگیری»
 رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با تأکید بر کلیدواژه «گروگانگیری»، تلاش می‌کنند دستگیری دوتابعیتی‌ها در ایران را کنشی غیرمشروع و خارج از اصول قواعد بین‌المللی به تصویر کشیده و ادعا می‌کنند تبادل زندانیان با پول، سبب تداوم این سیاست از سوی ایران خواهد شد.
 «جلیل روشندل» که خود را کارشناس روابط بین‌الملل معرفی می کند در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال و صدای امریکا، مدعی شد که وقتی جمهوری‌اسلامی احساس کند که می‌تواند از طریق دریافت پول گروگانگیری کند، دیگر تمایلی ندارد که قوانین علیه گروگانگیری را امضا کند، این در حالی است که سیاست گروگانگیری با عرف و سنت بین‌الملل ناسازگار است.
شخص دیگری با نام «شایان سمیعی» نیز در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال، مدعی شد تن دادن دوباره غرب به سیاست گروگانگیری ایران این پیام را به نظام می‌دهد که اگر بتواند هر فرد دوتابعیتی را دستگیر کرده و به او ایراد نیم‌بندی وارد کند، می‌تواند در قبالش پولی به دست بیاورد!
 کارشناسی دیگر در این رسانه «پاداش دادن» به ایران را موجب بدعادت شدن ایران و تسری این رفتار به دیگر کشورها دانست و ادعایش را به اظهارات چند سال پیش «محسن رضایی» مستند کرد که از به اسارت گرفتن ۱۰۰۰ نفر از امریکایی‌ها و دریافت هزاران میلیارد غرامت برای حل مشکل اقتصادی کشور سخن گفته بود.
 «مهران براتی» در صدای امریکا مدعی شد «پاداش‌دهی» امریکا به ایران، تنها موجب تداوم سیاست‌های ایران در حوزه «گروگانگیری» می‌شود.
 در این ارتباط، همچنین واکنش جمهوری‌خواهان مخالف توافق با ایران در امریکا در این رسانه‌ها به‌صورت گسترده پوشش داده شد.
 
القای سرخوردگی و حقارت
به ایرانیان
 به گزارش ایرنا، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان آزادسازی ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران را نه تنها دستاوردی برای دستگاه دیپلماسی نمی‌دانند، بلکه آن را «حقارت‌آمیز» می‌خوانند. تداوم تحریم‌ها، دریافت «پول خودمان» و استفاده از آن تحت نظارت امریکا و مقایسه نحوه آزادسازی دارایی‌های ایران در ماجرای آزادی «جیسون رضائیان» و... مؤلفه‌هایی است که روی آن تأکید می‌شود.
 «امید معماریان» در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال، دریافت پول فروش نفت ایران از این طریق را که در بانکی در قطر ذخیره شود و در قالب کالاهایی محدود و تحت نظارت امریکا به مصرف برسد «تحقیرآمیز» خواند.
 «مهدی مهدوی آزاد» هم در ایران اینترنشنال ضمن «بسیار ناچیز» شمردن این رقم، دریافت آن از طریق «گروگانگیری» و از طریق سازکارهای نظارتی را نشان دهنده «فلاکت» ایران دانست که ناشی از سیاستی است که همه ابعاد کشور از جمله سیاست خارجی را «کوچک» و «حقیر» کرده است.
 «علی حسین قاضی‌زاده» هم در گفت‌و‌گو با این رسانه مدعی شد جمهوری اسلامی بعد از چند سال دیپلماسی و در نتیجه سیاست نادرست به چیزی تن داد که چیزی جز آزادسازی منابع خودش نیست در حالی که می‌توانست پیش از این با توافق با بایدن برجام را به امضا برساند و بسیار بیش از اینها به دست بیاورد.
وی مدعی شد: چیز قابل افتخاری در این توافق وجود ندارد. اینکه در عرصه بین‌المللی به‌عنوان یاغی شناخته شوی و در برابر آزادسازی اتباع خودت، پول خودت را آزاد کنی، اسمش نه توافق است و نه دستاورد.
 بالاخره ایران امتیاز گرفته
یا عقب‌نشینی کرده است؟
 رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با وجود اتفاق نظر نسبی روی محورهایی که در بالا به آن اشاره شد، در مورد موقعیت ایران در توافق اخیر هم‌نظر نیستند و بعضاً در مورد آن ضدونقیض‌گویی می‌کنند. در حالی که برخی معتقدند ایران موفق به امتیازگیری از غرب شده است، دسته‌ای دیگر می‌گویند ایران به خاطر حضور نیروهای نظامی امریکا در منطقه ناچار به عقب‌نشینی و تفاهم شده است.
 «حسین آقایی» در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال اعزام ادوات و تجهیزات نظامی امریکا به منطقه را دلیلی برای «عقب‌نشینی» ایران و تفاهم ناگزیر از سوی مقام‌های تهران دانست. او گفت در شرایط قدرت‌نمایی امریکا در منطقه، اگر ایران رویارویی می‌کرد، مضراتش به مراتب بیشتر می‌بود. بنابراین شرایط را مدیریت کرد و تصمیم گرفت امتیازاتی بدهد.
 مخالفان توافق ایران و امریکا، بایدن را به مماشات با ایران و باج دادن به جمهوری اسلامی برای آزادسازی زندانیان امریکایی و به اصطلاح دستاوردسازی در آستانه انتخابات امریکا متهم می‌کنند. «کامبیز غفوری» در گفت‌و‌گو با ایران اینترنشنال گفت: تبادل زندانیان می‌تواند برای بایدن در رقابت‌های پیشاانتخاباتی برگه تبلیغاتی خوبی باشد.
 «روح‌الله رحیم‌پور» هم در گفت‌وگو با این رسانه این پرسش را مطرح ساخت: «اگر امریکا می‌خواهد این پول را به ایران برگرداند، چرا این آزادسازی را در فرایندهای دیپلماتیک و توافق‌های دیگر انجام نمی‌دهد؟»
 کارشناسی دیگر در این رسانه گفت: «در دولت ترامپ هم زندانی آزاد شد ولی ترامپ به ایران پولی نداد. بایدن می‌توانست بدون اینکه کوچکترین امتیازی به ایران بدهد، با فشار آوردن به ایران زندانی‌ها را آزاد کند. بایدن سیاست مماشات را در قبال ایران در پیش گرفته است. حتی برخی معتقدند که بایدن با جمهوری اسلامی ایران سمپاتی دارد و این خطر بسیار بزرگی است.»

 توافق گسترده‌تری در راه است؟
 مخالفان تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن، نگرانی‌های رژیم صهیونیستی در مورد ابعاد احتمالی گسترده‌تر این توافق را هم پوشش دادند.
 به نوشته رادیو فردا، یک روز پس از اعلام معامله میان دولت امریکا و جمهوری اسلامی ایران بر سر مبادله زندانی میان دو کشور، مقام‌های ارشد اسرائیلی در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک تایمز خبر از این دادند که این معامله بخشی از «تفاهم‌های گسترده» است.
 برخی رسانه‌ها این توافق را بی‌ارتباط با برجام می‌دانند و دسته‌ای دیگر آن را زمینه‌ساز تسهیل توافق هسته‌ای می‌بینند.
 به نوشته دویچه‌وله، طبق این توافق که موازی برجام است، دو طرف با تنش‌زدایی از نقطه جوش درگیری دور می‌شوند. افزایش همکاری‌های کنترل‌شده جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جلب رضایت تلویحی آن و خودداری از تولید سوخت هسته‌ای با غنی‌سازی اورانیوم بیش از 60 درصد و تنش‌زدایی با دولت‌های عربستان سعودی و امارات هم قرینه‌های معناداری هستند.
 این رسانه افزود: البته کماکان جمهوری اسلامی در حفظ و تداوم راهبرد سیاست خارجی ستیزه‌جوی خود اصرار دارد، اما تنگناهای مختلف باعث شده که رویکرد تهاجمی مکث کرده و به‌دنبال تنش‌زدایی‌های مقطعی برای کاهش فشارها باشد. دولت‌های غربی نیز در مهار تهدیدات جمهوری اسلامی و شرایط ملتهب خاورمیانه کارت‌های بازی محدودی دارند. آنها در واقع گزینه مطلوب ندارند و باید از بین گزینه‌های بد کم دردسرترین را انتخاب کنند. این شرایط باعث می‌شود که اجرای کامل توافق مبادله زندانیان مشوق توافق‌های بزرگ‌تر و حتی بازسازی برجام شود. البته این روند پر از موانع و فراز و نشیب خواهد بود.

صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و دویست و پنجاه و شش
 - شماره هشت هزار و دویست و پنجاه و شش - ۲۴ مرداد ۱۴۰۲