مرضیه کیان
روزنامه‌نگار

ملال غربت محرم و واقعه عاشورا از آن لحظه‌‎ بیشتر بر دل‌ها چیره می‌شود که روز یازدهم محرم می‌رسد و آرام آرام سیاهی‌ها و کتیبه‌های محتشم از رخ کوچه و برزن‌های شهر رنگ می‌بازند. هرچه از دهه اول فاصله می‌گیریم، تعداد تکایا و پوسترهای برگزاری مراسم‌های سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) کمتر به چشم می‌خورد و این فضا تا روزهای نزدیک به اربعین که دوباره عزاداری‌ها شور می‌گیرد و دل‌ها برای رسیدن به حرم ارباب بی‌تاب می‌شود، ادامه دارد.رنگ‌باختگی حزن محرم در دهه‌های دوم و مخصوصاً سوم محرم، حس و حال همان خانواده داغدیده‌ای را دارد که بعد از هفتمین روز درگذشت عزیزشان و بعد از برگزاری مجلس ترحیم تنها می‌شوند و تازه آنجاست که تنهایی خودنمایی می‌کند. این حال و هوا در خیابان‌های مرکزی پایتخت که نقطه هیاهوی زیست اداری و سازمانی است، بیشتر به چشم می‌خورد. اما وقتی میان تمام بدوبدوهای شهری و امورات، چشم می‌‌چرخانی و دنبال آدرس می‌گردی و چشمت به بیلبورد شهری می‌خورد که رویش نوشته شده «رستخیز عام» و در گوشه آن «باز این چه شورش است» محتشم به چشم می‌خورد، دلت گرم می‌شود به عرض ارادت‌ها.

مکانی درست وسط ساختمان‌های اداری
در توضیحات بیلبورد نوشته شده:‌ «ادای دین هنرمندانه به اباعبدالله الحسین(ع)‌ و شهدای کربلا» و در ادامه هم آمده:‌ «با اجرای ویژه‌ برنامه‌های عاشورایی». زمان برگزاری مراسم از 20 تا 27 مرداد است. ساعت شروع برنامه هم 18 است، یعنی همان موقع که تیغ آفتاب کند شده و تحمل هوا دور از طاقت نیست.
محل برگزاری مراسم، حوزه هنری است؛‌ مکانی درست وسط ساختمان‌های اداری! وارد محوطه حوزه هنری که می‌شوی، ابهت سیاهی‌هایی که برای برگزاری مراسم در سر تا سر حیاط وجود دارد، بهت‌آور است. خیمه‌گاهی که در ورودی حوزه هنری علم شده، شکوه زیبایی دارد. برگه‌های راهنمای مراسم از جاگیری محل‌های مختلف خبر می‌دهد و عنوان بیش از 25 برنامه را در دل خود جا داده است.
تماشاگر برنامه «رستخیز عام» در بدو ورود با گالری عالی روبه‌رو می‌شود که نمایشگاهی از ادوات تعزیه از دوره صفویه تاکنون است. آثار این نمایشگاه شامل ادواتی از گروه تعزیه‌خوان خاندان دریایی که از پژوهشگران تعزیه هستند، می‌شود. در حیاط حوزه هنری آیین‌های عاشورایی از استان‌های ایلام، بوشهر، مازندران و هرمزگان ارائه می‌شود و پس از آن تماشاگران به سمت تماشاخانه مهر راهنمایی خواهند شد و بعد رادیو تئاتر را می‌بینند و می‌شنوند. بعد از اذان مغرب نمایش عروسکی «قهرمان کوچک» با موضوع حضرت علی‌اصغر(ع) به کارگردانی افشین ناصری طی ۲۰ شب (تا پیش از اربعین) در تماشاخانه اجرا خواهد شد.
 
برنامه‌‌های هنری برای مخاطب عام
«مخاطب این اتفاق مردم هستند.» این را علی فروزانفر معاون هنری حوزه هنری می‌گوید: درهای حوزه هنری در طول برگزاری «رستخیز عام» باز می‌شود و در محوطه و حول تالارهای ساختمان اندیشه و گالری‌ها و سالن‌های آن برنامه اجرا می‌شود. در این رویداد مواجهه مستقیم هنرمندان و آثار هنری با مخاطب را شاهد هستیم و این اتفاق را فرصتی می‌دانیم برای سنجش میزان اثربخشی هنر آیینی و انقلاب اسلامی و بدنه مردم. ما در این سوگواره، استودیو عکس عاشورایی کودک را برگزار می‌کنیم به همراه ارائه مجموعه آثار «سوگواره عاشورایی ده» که مربوط به مجموعه باشگاه ادبی بانوی فرهنگ است و داستانک‌های کوتاه عاشورایی را که در سال‌های مختلف تولید شده، شامل می‌شود و همچنین اعلام فراخوان «سوگواره عاشورایی ده» را نیز خواهیم داشت. همچنین تلاشمان این است که این نمایشگاه مقدمه‌ای برای ترویج و آماده‌سازی افکار و روحیه زوار اربعین امسال باشد. سعی داریم هماهنگی‌های اولیه با اداره گذرنامه انجام دهیم که تمدید گذرنامه برای علاقه‌مندان به پیاده‌روی امسال تسهیل در سوگواره «رستخیز عام» تسهیل شود. رویداد رستخیز عام یک ادای دین هنرمندانه اصحاب هنر به آستان سیدالشهدا است و هنرمندان انقلابی یک‌بار دیگر عرض ارادت خودشان را به حماسه عاشورا و سیدالشهدا به زبان هنر ابراز می‌کنند و امیدواریم که مورد قبول حضرت واقع شود و در مقام اجرا هم به نحو احسن و آبرومند آن را اجرا کنیم.

از هنرهای نمایشی تا هنرهای تجسمی و ادبیات
از جمله برنامه‌هایی که در این رویداد در حال برگزاری است را با شرحی کوتاه مرور کنیم؛‌
ـ«رندان تشنه‌لب» با اجرای سعید بیابانکی و حضور شاعرانی چون:‌ حاج علی انسانی، ناصر فیض، امید مهدی‌نژاد، محمدرضا طهماسبی، عباس صادقی، سید حسن صفاری و میثم یوسفی
 - کنسرت روایت «وداع»؛ این کنسرت روایی با موضوع واقعه عاشورا در سبک موسیقی تلفیقی با همراهی ارکستر 30 نفره مجلسی که اکثر آن را سازهای زهی تشکیل می‌دهند، برگزار می‌‎شود. کنسرت «وداع»، روایتی از وداع 5 شخصیت بارز واقعه عاشورا با امام حسین(ع) است.
ـ نمایش «علیا مخدره» (نمایشی ویژه بانوان) کاری از گروه «هنر مقدس» به کارگردانی مریم شعبانی است که 26 و 27 مردادماه ساعت 20 در تالار سوره اکران می‌شود. این نمایش شرح احوال سه تن از زنان کاخ ناصرالدین شاه قاجار که در جریان کتابت داستان امیرارسلان نامدار، با قصه دلیرمردی آشنا می‌شوند و این آشنایی، با وجود مشکلات در قصر، موجب برپایی تعزیه می‌شود. ـ نمایش عروسکی «قهرمان کوچک»؛ اجرای تئاترعروسکی با جذابیت‌های مخصوص به این شیوه نمایشی است که شهادت کودک شیرخواره کربلا را با ویژگی‌های زبانی و اقتضائات سنی کودکان روایت می‌کند.ـ تئاتر رادیویی «بازگشت»؛ این تئاتر به سرپرستی شیرین سپهراد رأس ساعت 30/18 در تماشاخانه مهر اجرا می‌شود.ـ محفل ادبی «گنجشک و جبرئیل»؛ محفلی جهت شعرخوانی و خاطره‌گویی است که هرشب تعدادی از شاعران تازه‌ترین اشعار عاشورایی خود را می‌خوانند و یکی از رزمندگان دوران دفاع مقدس خاطره‌ای را با موضوع محرم و تأثیر فرهنگ عاشورا در سال‌های دفاع مقدس بازگو می‌کند.
ـ اجرای «تعزیه» به سرپرستی جواد فلاحتی که هر شب مقابل رواق شهادت برقرار است و هنرمندان آن از میان برجسته‌ترین افراد تعزیه‌خوان کشور انتخاب شده‌اند.
ـ اجرای «آیین‌های عاشورایی»؛ 4 گروه از 4 استان در این اجرا شرکت دارند که هر گروه دو شب در برنامه «رستخیز عام» به اجرای آیین‌های عاشورایی زیست بوم خود می‌پردازند. آیین عاشورایی چمر از استان ایلام، آیین عاشورایی سنج و دمام زنی از استان بوشهر، مراسم علم‌گردانی و گهواره‌خوانی از استان هرمزگان، آیین عاشورایی کرب زنی از استان مازندران و....
ـ آواها و نواهای عاشورایی: هرشب یک خواننده به همراه نوازندگی نی به اجرای قطعات عاشورایی می‌پردازد.ـ نمایش میدانی «عطش»؛ اجرای نمایش‌های مونولوگ با برداشتی از خاطرات رزمندگان دفاع مقدس حول موضوع تشنگی و عطش که با اجرای مالک سراج همراه است.
ـ «سینما محرم»؛‌ هر شب فیلم‌های مرکز مستند سوره و آثار تصویری کوتاه محصول مرکز تولیدات سوره و باشگاه فیلم سوره با موضوع محرم و عاشورا به نمایش گذاشته می‌شود. نمایشگاه «ادوات تعزیه» از دوره صفویه تا امروز؛ این نمایشگاه در گالری ابوالفضل عالی از ساعت 9 صبح تا 10 شب برقرار است. کارگاه هنر و معماری اسلامی؛‌ هر شب با برگزاری کارگاه‌های متنوع معماری از جمله آیینه‌کاری، مهرسازی و کاشی هفت رنگ مشغول به فعالیت است. نمایشگاه 30 اثر از «نقاشی‌های عاشورایی»؛ ‌نمایشگاهی که هر شب در گالری خانه با ترکیبی از آثار قهوه‌خانه‌ای و عاشورایی از هنرمندانی نظیر: حسن اسماعیل‌زاده، کاظم چلیپا، حبیب صادقی، ایرج اسکندری، مصطفی ندرلو، مرتضی اسدی، مرتضی گودرزی دیباج، حسین خسروجردی، علی شیخی، کامیار صادقی و صدیقه سلمان به معرض نمایش گذاشته می‌شود.
ـ کارگاه «خلق آثار تجسمی»
ـ استودیو عکس عاشورایی کودک
ـ عرضه محصولات فرهنگی
ـ عرضه کتیبه و پرچم
ـ مرکز هنری رسانه‌ای سلوک
ـ غرفه سوگواره عاشورایی «ده»
ـ خدمات گذرنامه
ـ نمایشگاه عکس پیاده‌روی اربعین
ـ غرفه استعدادیابی هنری
ـ نمایشگاه پرچم و کتیبه (موکب آرت)
و...
از همان عاشورای 61هجری
با دیدن این فضا و سیل جمعیتی که در دل‌شان ارادت به خاندان اهل بیت(ع) جاگیر شده و همراه خانواده به این موقعیت مکانی می‌آیند، موجی از حلاوت به مشام می‌رسد که جنسش از ذات ماندگاری است؛‌ حزن آن واقعه پرابهت که در دهم محرم الحرام سال 61هجری قلب تاریخ را به درد آورد، هر ساله در همان تاریخ دل بشریت را آکنده از غم می‌کند و پا به پای داغ بر سینه مانده کاروان اسرا، از عصر عاشورا تا اربعین برافروخته است.