شاید هنگامی که دولت سیزدهم در اواسط بهار سال 1401، به افزایش یارانه نقدی در قالب طرح مردمی‏سازی اقتصاد اقدام کرد، هیچ‏کس فکر نمی‏کرد این سیاست اقتصادی بتواند، قدرت خرید مردم را به بیش از 90 درصد ارزش یارانه در سال 1389 برساند. حالا دولت در اقدامی تازه با اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، به‏دنبال محو کامل فقرغذایی در دهک‏های درآمدی است که نشانی آن افزایش اعتبار یارانه نقدی سه دهک اول درآمدی در این طرح برای خرید 11 قلم کالای غذایی است.
زمانی که دولت سیزدهم، زمام اجرایی کشور را در مرداد ماه سال 1400 برعهده گرفته بود، بسیاری از شاخص‏های اقتصادی منفی شده بودند. کرونا مثل خوره اقتصاد رکودزده دهه 90 را بلعیده بود. وضع بازار کار بحرانی و شاخص فلاکت به نقطه جوش رسیده بود. در این میان تورم؛ مثل طوفان سفره خانوارها بخصوص خانوارهای کم درآمد و مزدبگیر را خالی کرده بود. طبق گزارش فائو، ایران در سال‏های 2018 تا 2020 میلادی برابر با سال‏های 1397 تا سال 1399، از بین 167 کشور دنیا به لحاظ سوءتغذیه در رتبه 102 جای گرفته بود.

دلایل افزایش شکاف طبقاتی و کاهش قدرت خرید مردم در یک دهه گذشته
جهش‏های متوالی نرخ تورم در یک دهه گذشته، باعث شده بود عملاً طرح هدفمندسازی یارانه‏ها که در اواخر سال 1389 اجرایی شد، ناکارآمد شود و ارزش 45 هزار و 500 تومان یارانه نقدی که به مردم داده می‏شد به شدت کاهش یابد، به‏طوری‏که هنگامی که دولت سیزدهم روی کار آمد، قدرت خرید این مقدار یارانه به کمتر از 20 درصد رسیده بود. داده‏های مرکز آمار نشان می‏دهند که برای اینکه ارزش یارانه 45 هزار و 500 تومانی در سال 1392 یعنی اولین سال دولت روحانی همان قدرت خرید سال 1389 را داشته باشد باید 52 هزار تومان به آن اضافه می‏شد. در سال 1393 این رقم باید به 112 هزار تومان افزایش می‏یافت و در سال 1394 یعنی در دومین سال دولت اول روحانی این رقم باید به 124 هزار تومان می‏رسید. اما در دهه 90 نه تنها دولت دهم اقدام به افزایش یارانه نقدی نکرد، بلکه در دولت‏های یازدهم و دوازدهم نیز این موضوع نادیده گرفته شد.

افزایش یارانه نقدی، ضربه‏گیر کاهش قدرت خرید در دولت سیزدهم
با وجود این دولت سیزدهم سال گذشته، با افزایش یارانه نقدی توانست بیش از 90 درصد از سبد خانوارها را از تیررس تورم مصون دارد. به طوری که اکنون فائو در تازه‏ترین گزارش خود از بهبود رتبه غذایی ایران خبر داده و از رتبه 102 به 90 رسیده است.
بر این اساس، دولت سیزدهم برای افزایش رفاه اجتماعی، کاهش و در ادامه مهار فقرغذایی و افزایش سلامتی مردم، طرح مردمی‏سازی اقتصاد را در اواسط بهار سال گذشته به اجرا گذاشت که در پی آن ارز ترجیحی حذف شد و یارانه‏ها به‏صورت واقعی در اختیار مردم قرار گرفت. دولت در این مرحله برای افزایش قدرت خرید و مقابله با تورم انباشته شده از سال‏های گذشته، یارانه نقدی سه دهک اول درآمدی که آسیب‏پذیرترین اقشار جامعه بودند را به 400 هزار تومان رساند و یارانه دهک‏های دیگر نیز به 300 هزار تومان رسید.
به عبارتی دولت سیزدهم با افزایش بیش از 6 برابری یارانه نقدی دهک‏های سه تا 9 و 8 برابری یارانه دهک‏های یک تا سه نسبت به سال 89، گام اساسی در راستای افزایش قدرت خرید مردم برداشت. بنابراین دولت، هم تبعیض در پرداخت یارانه‏ها را به حداقل رساند و هم با افزایش یارانه نقدی سفره‏های خانوارها بخصوص خانوارهای کم درآمد را از تیررس تورم نجات داد.
نشان به آن نشان که بر اساس گزارش جدید محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، ضریب جینی در سال 1401 به میزان 0.2 واحد درصد کاهش یافت. به عبارتی یکی از شاخص‏های مهم اقتصادی برای سنجش نابرابری درآمدی، ضریب جینی است. این ضریب عددی بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیک‏تر باشد، نشانگر اختلاف طبقاتی بیشتر و هرچه به صفر نزدیک‏تر باشد به معنی نابرابری کمتر است.

طرح کالابرگ الکترونیک؛ اقدامی تازه برای افزایش سلامت تغذیه مردم
دولت سیزدهم در اقدامی تازه، برای اثرگذاری بیشتر یارانه‏ها در معیشت و سلامت تغذیه مردم و همچنین ثابت ماندن ارزش یارانه‏ها در طول زمان، در اقدامی طرح کالابرگ الکترونیک را در انتهای سال اجرایی کرد و حالا این طرح وارد مرحله تازه‏ای شده است. به گونه‏ای که بیشتر کارشناسان اقتصادی بر این باور هستند که این طرح می‏تواند فقر غذایی را در بین دهک‏های کم درآمد جامعه ریشه کن کند. از طرفی در یک دهه گذشته سرانه مصرف غذایی در دهک‏های درآمدی به‏دلیل توضیحات گفته شده با افت قابل توجهی مواجه شده است؛ موضوعی که فائو نیز در گزارش خود به آن اشاره کرده و اوج سوءتغذیه در بین خانوارهای ایران را بین سال‏های 1397 تا 1399 اعلام کرده است.
حالا دولت سیزدهم با رویکرد افزایش سلامت تغذیه‏ای و ریشه‏کن کردن سوءتغذیه در خانوارهای ایرانی، طرح کالابرگ الکترونیک را به‏صورت سراسری اجرایی کرده است. این طرح که در حال حاضر تنها سه دهک اول درآمدی را تحت پوشش خود قرار می‏دهد، دو هدف عمده را دنبال می‏کند؛ اول افزایش قدرت خرید مردم و تهیه اقلام اساسی تغذیه‏ای و دوم اینکه قیمت‏ها برای یک سال ثابت خواهند ماند و ارزش یارانه‏ها حفظ می‏شود.
نشانی این گزاره افزایش اعتبار یارانه نقدی سه دهک درآمدی از 400 هزار تومان به 520 هزار تومان در تازه‏ترین مرحله این طرح است.
دولت درصدد حفظ این سبد با نرخ سال گذشته و جبران افزایش قیمت‏هاست. با اجرای این طرح مواد مغذی مورد نیاز سلامتی مردم تأمین می‏شود که شامل پروتئین‏ها، ویتامین‏ها و ریزمغذی‏ها می‏شود و استاندارد شده توسط انستیتو تغذیه‏ای ایران است و هدف این است تا مردم تحت هر شرایطی برای استفاده از این سبد گرایش پیدا کنند.
دولت در این راستا مصمم است که در هر شرایط خاص تحریمی و تورمی نیازهای غذایی مردم را تأمین کند. به عبارتی گسترش طرح کالابرگ الکترونیک باعث افزایش قدرت خرید خانوارهای کم درآمد و کاهش خط فقر می‏شود؛ موضوعی که دولت سیزدهم به‏دنبال محو آن است.
بنابراین دولت سیزدهم، با این اقدام هم ارزش ریالی سبد غذایی را حفظ و ثابت نگه می‏دارد و هم باعث رشد سرانه تغذیه خانوارها خواهد شد. در سویی دیگر ارزش یارانه‏ها نیز حفظ خواهد شد. در نهایت آنچه مشخص است دولت سیزدهم برخلاف دولت‏های گذشته ارزش یارانه نقدی را به روز کرد و با این اقدام هم عدالت را افزایش داد و هم اینکه موجب افزایش قدرت خرید مردم شده است؛ موضوعی که در دولت‏های گذشته با وجود جهش‏های تورمی نادیده گرفته شد.

برش

جزئیات اهداف طرح کالابرگ الکترونیک
یکی از مهمترین اهداف این طرح تامین کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامین‏های مورد نیاز برای هر فرد است. مبنای قیمتی سبد کالایی در طرح کالابرگ الکترونیک شامل 11 قلم اعلامی بوده، ثابت و با قیمت سال 1401 محاسبه شود. مقرر شده تورم سفره مردم توسط دولت جبران شود و بر اساس آن 120 هزار تومان به یارانه سه دهک اول درآمدی اضافه می‏شود که البته فرصت‏هایی در این زمینه ایجاد شده است. همچنین بیش از 29 میلیون نفر در این طرح مشمول هستند و در آینده‏ای نزدیک این میزان با اضافه شدن دو دهک دیگر به 50 میلیون نفر خواهد رسید. خانوارهای مشمول طرح می‏توانند برای اطلاع از فروشگاه‏های متصل به سامانه و باقیمانده اعتبار خود، برنامه شبکه ملی اعتبار (شما) به نشانی http://shoma.sfara.ir را نصب و یا کد دستوری #1463*500*را شماره‏گیری کنند. در حال حاضر 10 فروشگاه زنجیره‏ای بزرگ مانند جانبو، افق کوروش، دیلی مارکت، مینو مارت، رفاه، هفت، گندم طلایی کوروش، هایپر فامیلی، اتکا، وال مارکت و بیش از بیش از 84 هزار فروشگاه خرد دیگر (در مجموع 93 هزار فروشگاه) در سراسر شهرها و روستاهای کشور به این سامانه متصل و در حال ارائه خدمت کالابرگ الکترونیک هستند.