برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران در حوزه زنجیره تأمین کالاهای شرکت ملی نفت ایران چیست؟
برنامه‌ریزی‌های ذیل با هدف پشتیبانی مؤثر از عملیات تولید ایمن و پایدار در صنعت نفت، تأمین بموقع اقلام باکیفیت و استاندارد، صرفه‌جویی و استفاده بهینه از منابع موجود با رویکرد استفاده حداکثری از توان تولیدی و خدماتی سازندگان داخلی، در دستور کار قرار گرفته است.
شناسایی، اولویت‌بندی کالاهای راهبردی مورد نیاز تولید ایمن و پایدار صنعت نفت با لحاظ شاخص‌های استراتژیک و پرمصرف بودن کالا، امکان تجمیع تقاضا، میزان ارز بری کالا، امکان‌سنجی ساخت داخل، فراهم بودن شرایط ایجاد، توسعه و یا انتقال تکنولوژی و همچنین افزایش عمق ساخت داخل و محدودیت‌های مالی بخشی از این موارد بوده است.
در این راستا، پیگیری ساخت داخل اقلام راهبردی منتخب به‌صورت یکپارچه، توسعه و بهبود وندور لیست منابع (تأمین‌کننده/سازنده) صلاحیت‌دار پیگیری ایجاد بانک اطلاعاتی و نمایشگاه مجازی کالاهای ساخت داخل، برنامه‌ریزی مدیریت مؤثر کالاهای پروژه و ساماندهی اقلام کالای مازاد، به روز‌رسانی دستورالعمل‌ها و روش‌های اجرایی بازرگانی، هماهنگی فعالیت‌های طبقه‌بندی و استانداردهای کالا و یکپارچه‌سازی کدهای طبقه‌بندی کالا در دستور کار بوده است.
در عین حال، برنامه‌ریزی و هماهنگی برای تهیه و استقرار، توسعه و بهبود سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین کالا و مواد شرکت ملی نفت ایران از دیگر مواردی بوده که دنبال شده است.
 برای توسعه فناوری و ساخت داخل اقلام راهبردی چه مواردی در دستور کار قرار گرفته است؟
با وجود برخی مشکلات از جمله قیمت، کیفیت، پیچیدگی تکنولوژیکی، انحصاری بودن دانش فنی ساخت، زمان تحویل و ریسک فراوان در حوزه بومی‌سازی تجهیزات و کالاهای استراتژیک مورد نیاز صنایع نفت وگاز، مجموعه مسئولان و کارشناسان شرکت ملی نفت ایران با اعتقاد راسخ به توان سازندگان داخلی و ضرورت حمایت حداکثری و هدفمند از آنها جهت نیل به خودکفایی، انتقال، توسعه و تعمیق فناوری در حوزه ساخت داخل تجهیزات راهبردی، همواره تلاش کرده‌اند کالاها و خدمات مورد نیاز خود را از تولیدکنندگان داخلی تأمین کنند.
در همین راستا و به‌منظور فراهم کردن بستر لازم برای شناسایی و به‌کارگیری حداکثری ظرفیت‌های موجود و افزایش توان آنها در تولید دانش‌بنیان تجهیزات مورد نیاز در داخل کشور، اقدامات ذیل با جدیت در دستور کار ارکان ذیربط قرار دارد:
ایجاد فهرست مشترک منابع تولید و ساخت کالا در وزارت نفت (وندور لیست واحد) با هدف شناسایی سازندگان داخلی معتبر و الزام کلیه شرکت‌های اصلی و زیرمجموعه آنها و پیمانکاران پروژه‌ها جهت استفاده بهینه و حداکثری از توان آنها.
برنامه‌ریزی برای شناسایی و ساخت داخل کردن و تأمین نیازهای کالایی با استراتژی «تجمیع نیازهای متقاضیان و استفاده بهینه از اهرم خرید با هدف اقتصادی کردن پروژه‌ها» در قالب پروژه‌های ساخت داخل اقلام راهبردی مورد نیاز صنعت نفت برای نیل به خودکفایی، انتقال، توسعه و تعمیق فناوری در حوزه ساخت داخل برنامه‌ریزی شده است.
 تبیین سازکارهای لازم (نقشه راه بومی‌سازی، تدوین دستور‌العمل مربوطه، ایجاد بسترهای نرم‌افزاری) برای شناسایی و توسعه ساخت داخل و تجاری‌سازی فناوری کالا و تجهیزات راهبردی مورد نیاز از طریق شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و برنامه‌ریزی جهت استفاده بهینه از ظرفیت ماده 10 قانون جهش تولید به منظور ساخت بار اول کالاهای راهبردی از موارد بسیار با اهمیت بوده است.

 در زمینه تولید بار اول تجهیزات راهبردی چه اقداماتی صورت پذیرفته است؟
264 پروژه تولید بار اول در شرکت ملی نفت ایران شناسایی شده که از این میان 17 قرارداد با استفاده از مصوبه تولید بار اول به مبلغ 000/000/044/435/2 ریال و 313/616/11 دلار با شرکت‌های دانش‌بنیان منعقد شده و در مرحله پیگیری قرار دارند.
ناگفته نماند که تعداد 168 شرکت سازنده داخلی شامل 25 شرکت دانش‌بنیان ارزیابی صلاحیت شده و به فهرست بلند دستگاه مرکزی وزارت نفت اضافه شده‌اند.

 چه تدابیری برای جلوگیری از واردات کالای دارای مشابه داخلی در شرکت ملی نفت ایران انجام پذیرفته است؟
با وجود تلاش برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های سازندگان داخلی و ساخت داخل، به‌دلیل انحصاری بودن دانش ساخت برخی از تجهیزات مرتبط با عملیات اکتشاف، تولید و بهره‌برداری در صنعت نفت، برخی کالاها که امکان تولید آنها بنا به شرایط تکنولوژیکی و صرفه و صلاح اقتصادی وجود نداشته پس از حصول اطمینان از عدم وجود مشابه ساخت داخل از خارج کشور وارد می‌شود.
در همین راستا به‌منظور اعمال کنترل‌های لازم بر امر واردات و جلوگیری از خرید کالاهای خارجی دارای مشابه ساخت داخل، اقدامات متعددی صورت گرفته که بسیار هم مؤثر واقع شده است.
با این حال باید توجه داشت که الزام واحدها و شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران جهت درج ابلاغیه مقام عالی وزارت مبنی بر ممنوع‌الورود بودن 154 قلم کالا و درج فهرست جامع سازندگان داخلی کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در تمامی اسناد مناقصات (بالاخص پروژه‌های EPC & EPD) و همچنین تعبیه مکانیزم کنترلی و نظارتی کارآمد به‌منظور حصول اطمینان از تأمین و تدارک کالاهای مورد نظر صرفاً از طریق سازندگان داخلی بسیار تأثیر داشته است.
 ابلاغ بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌های متعدد مبنی بر لزوم رعایت قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تأمین نیازهای کشور» و اجرای مصوبه هیأت محترم دولت با موضوع «ممنوعیت خرید کالاهای خارجی دارای تولید مشابه داخلی» و همچنین ضرورت پیش‌بینی مکانیزم کنترلی و نظارتی کارآمد به‌منظور حصول اطمینان از رعایت و اجرای کامل آنها در فرایند تأمین و تدارک کلیه کالاها توسط شرکت‌ها و پیمانکاران طرف قرارداد، از جمله موارد دیگری بوده که پیگیری شده است.
 همکاری با وزارت صمت در خصوص افزایش تعرفه گمرکی (حقوق ورودی) و یا ممنوع‌الورود کردن اقلامی که مراحل بومی‌سازی آنها تکمیل و نیازهای صنعت نفت را پوشش می‌دهند، از موضوعات بعدی مورد پیگیری است.
 باوجود اینکه با توجه به نوع قراردادهای جدید نفتی منعقده در قالب EPD&EPC، شرکت ملی نفت ایران خریدی در خصوص پروژه‌ها ندارد، تأمین کالاهای مورد نیاز این‌گونه پروژه‌ها و طرح‌ها رأساً توسط پیمانکاران انجام می‌پذیرد و صرفاً نیازهای عملیاتی، تعمیر و نگهداری خود را مستقیماً تأمین خواهد کرد.
اما به‌منظور حصول اطمینان از استفاده حداکثری از توان تولیدی و خدماتی شرکت‌های داخلی در تأمین کالاهای مورد نیاز پروژه‌ها و طرح‌های مزبور، با صدور ابلاغیه‌ای شرکت‌های زیرمجموعه موظف شده‌اند در مناقصاتی که به‌صورت EPD&EPC برگزار می‌کنند، الزام خرید کالاهای با تولید داخل توسط مناقصه‌گران/ پیمانکاران از سازندگان داخلی را در اسناد مناقصه خود درج کنند.

 دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه ساخت داخل کالاها چه بوده است؟
صدور مجوز شروع فرایند ساخت داخل 14 قلم کالای راهبردی شامل توربو کمپرسور، لوله‌های CRA و... به ارزش حدود 2 میلیارد دلار توسط هیأت مدیره محترم شرکت ملی نفت ایران در اواخر سال 1401، تنها بخشی از موفقیت‌ها بوده است. اتمام مراحل ساخت داخل اولین مجموعه تجهیز سرچاهی 15000 پام توسط شرکت دانش‌بنیان وتکو، اتمام مراحل ساخت داخل، نصب، آزمون، راه‌اندازی و تحویل اولین دستگاه شبیه‌ساز فوران چاه سری 5000 و در دستور کار قرارگرفتن تولید سه دستگاه دیگر توسط شرکت دانش‌بنیان پاتکو، ساخت داخل، آزمون میدانی و تحویل اولین نمونه مته‌های حفاری (Rock Bit) در اندازه‌های 1/2-8 و 3/8-8 اینچ توسط جهاد دانشگاهی خوزستان و در اندازه‌های1/2-8، 3/8-8، 1/8-6، 7/8-5، 26 و 1/4-12 اینچ توسط شرکت سیلندر‌سازی تهران و انعقاد قرارداد ساخت بار اول کلاف لوله مغزی سیار به مبلغ حدود 5 میلیون یورو با شرکت دانش‌بنیان جستار دانش علم و صنعت از دیگر موفقیت‌ها در این خصوص بوده‌اند.
انعقاد تفاهمنامه خرید همراه با تعمیق فناوری 14 دستگاه توربو کمپرسور 15 مگاوات به مبلغ حدود 184 میلیون یورو با شرکت توربو کمپرسور نفت(OTC)، اخذ مجوز شروع فرایند خرید و تأمین اعتبار جهت برگزاری مناقصه خرید همراه با انتقال فناوری ترانسمیتر سطح، فشار و دما به مبلغ حدود 678 هزار یورو، اخذ مجوز شروع فرایند و تأمین اعتبار جهت انعقاد قرارداد تولید بار اول ترانسمیتر سطح‌سنج راداری و دستگاه Tank Gauging به مبلغ حدود 270 هزار یورو، اخذ مجوز شروع فرایند خرید و تأمین اعتبار جهت برگزاری مناقصه خرید همراه با انتقال فناوری سوییچ سطح و فشار به مبلغ 5 میلیون یورو و اخذ مجوز شروع فرایند و تأمین اعتبار جهت انعقاد قرارداد تولید بار اول دو دستگاه پمپ چند فازی سیار به مبلغ 5 میلیون یورو از دیگر اقدامات مهم در این خصوص بوده است.