ایران واشقانی فراهانی
گزارش نویس

نگران جهیزیه دخترش است که جور نمی‌شود. شاید اگر فرصت بیشتری داشت، این‌قدر اوضاعش پیچیده نمی‌شد. اما فقط چند‌روز به عروسی باقی‌است و لیست خریدهایی که ناتمام مانده، در برابر چشمانش می‌رقصد.
قاب نو برای چرخ خیاطی‌اش می‌خرد تا آن را تمیز کند و در میان اثاثیه دخترش جا دهد. دور آن را روبان می‌پیچد تا باز نشود و فامیل شوهر متوجه نشوند کارکرده و استفاده شده است. بستنی خوری‌های داخل بوفه را هم بیرون می‌آورد و داخل کارتن می‌چیند. یکی از آنها ترک‌خورده که سمساری سرکوچه، نمونه‌اش را دارد و جور می‌شود. لحاف مخمل قرمز رنگی که سال‌ها بدون استفاده مانده بود و تشک‌های پشمی قدیمی را با ملحفه‌های تازه و نقش‌های جدید، نو کرده و شکل آبرومندی گرفته است. اما هزینه خرید یک سرویس قابلمه تفلون را نتوانسته تهیه کند. چیزی که همان لحظه اول به چشم می‌آید و ضروری‌است. از چند سال پیش یک سرویس قابلمه روی (روحی) خریده بود تا برای عید، ظرف‌های داخل کابینت را نو کند اما دلش نیامد آنها را دست بگیرد. چشمش به آگهی مغازه‌ای روشن می‌شود که به‌تازگی در همسایگی آنها باز شده است؛ بازسازی ظروف تفلون.
حمزه بخشی در فروشگاه تعمیرات لوازم خانگی سرگرم مشتریان است و به زن میانسالی توضیح می‌دهد همه ظروف، چدن، روی، تفلون و حتی مس قابل بازسازی است، اما ظروف لعابی دفرمه می‌شود: «معمولاً  تحویل هر ظرفی چه ماهیتابه چه قابلمه از روزی که تحویل می‌گیریم، تا آماده شدن حدود یک ماه طول می‌کشد.»
مشتری سردرگم است که سرویس روی را به چه جنسی از ظروف تبدیل کند. یکی از قابلمه‌ها را نشان می‌دهد و می‌گوید: «مردم دیگر کمتر به بازسازی تفلون علاقه نشان می‌دهند و دوست دارند ظروف‌شان گرانیتی شود که تنوع رنگ هم دارد. هزینه بازسازی هم به این صورت است که قطر دهانه داخل هر ظرف را که اندازه می‌زنیم، هر سانتیمتر 6 هزار تومان است. مثلاً یک قابلمه 24 سانتی متری، 110 هزار تومان می‌شود. در این پروسه ضخامت ظرف خیلی مهم است چون در کوره دفرمه می‌شود. مثلاً یک قابلمه نازک و نامرغوب وقتی از کوره خارج شود، بیضی شکل می‌شود. ظروف قدیمی که کیفیت بهتری دارند، بهتر از کوره خارج می‌شوند. زیرا وقتی به شکل گرانیت‌های رنگی درمی آیند، بهتر خودشان  را نشان می‌دهند.»
حمزه به استقبال مصرف کنندگان از بازسازی ظرف اشاره می‌کند ومی‌گوید «این روزها بازار بازسازی ظروف همچنان گرم است». او یک سرویس قابلمه و ماهیتابه 9 تکه صورتی رنگ را نشان می‌دهد و می‌گوید: «هزینه بازسازی‌اش 988هزار تومان شده است. بازسازی ظروفی که نو می‌شود، در کارخانه با ضمانت و تأییدیه بهداشت صورت می‌گیرد. با این حال گاهی ظرف یا وسایل آشپزخانه پس از تعمیر، مدت‌ها روی دستمان می‌ماند. چون مشتریان پول ندارند تسویه کنند و جنسشان می‌ماند. به همین خاطر به تازگی برای ظروف بیعانه می‌گیریم.
هرچند بازسازی ظروف تفلون با اما و اگرهایی مطرح است که اگر رعایت نشود، سلامتی مصرف‌کننده را نشانه می‌گیرد، اما هزینه بازسازی، یک سوم خرید ظروف است.
بخشی می‌گوید: اغلب بازنشسته‌ها و افراد مسن برای بازسازی ظروف و تعمیر لوازم برقی آشپزخانه‌شان مراجعه می‌کنند. اما در یک سال گذشته مواردی هم داشتیم که ظرف استفاده شده را بازسازی کردند تا برای جهیزیه استفاده شود.
ظروف آشپزخانه در هر رنگ و جنسی، مورد اقبال قشر خاصی از مصرف‌کنندگان است. اما گاهی آثار زیانبار آن ناغافل سلامتی‌تان را تهدید می‌کند. مثل ظروف تفلون بازسازی شده که در کارگاه‌های غیراستاندارد، نو می‌شود تا به آشپزخانه‌تان جلا ببخشد.
معروف‌ترین و پرکاربردترین ظرف در هر آشپزخانه‌ای، تفلون است که شھرت آن به دلیل خاصیت نچسبیدن مواد غذایی حین پخت به آن است. اما نباید غافل شد در تھیه ظروف تفلون از کادمیوم استفاده می‌شود که از فلزات سنگین است. کادمیوم در ظروفی که در مرحله بازسازی به صورت غیراستاندارد دوباره تفلون کاری شده، به مرور وارد غذا می‌شود و احتمال برخی بیماری‌ها و ازجمله ضایعات پوستی را افزایش می‌دھد. این فلز سنگین در ساخت ھموگلوبین دخالت می‌کند و سبب کم‌خونی می‌شود.ھمچنین پژوهش‌های معاونت غذا‌و‌دارو نشان می‌دھد این ماده مضر، سرطان‌زا است. اما مسأله مھم‌تر گاز سمی‌ای است که در اثر حرارت دادن به ظروف تفلون در فضای آشپزخانه پخش می‌شود. پرفلوئوروکتانوییک یکی از این گازھای سمی است که ارگان‌ھای تنفسی انسان را از کار می‌اندازد و در صورت حرارت دادن به ظروف تفلون بدون اینکه غذایی درون آنھا ریخته شده باشد، حجم گاز متصاعد شده افزایش چشمگیری می‌یابد.
بررسی‌ھای آزمایشگاھی نشان داده بازسازی غیربهداشتی ظروف و استفاده از ظروفی که در کارخانه‌ھای بدون پروانه وزارت بهداشت و استاندارد ملی ایران ساخته می‌شود، می‌تواند بیماری‌ھای خطرناکی مانند سرطان کبد، پروستات، سینه و پانکراس را در پی داشته باشد.
خواه ناخواه در زمان پخت غذا، یون‌های ظرف به داخل غذا نفوذ پیدا می‌کند. اگر این ظرف از فلزات مفید ساخته شده باشند، اثرات بسیار مفیدی برای بدن خواهند داشت و اگر از فلزات سنگین باشد، اثرات مخربی برای بدن خواهند داشت.
صفایی، کارشناس دانشگاه علوم‌پزشکی معتقد است؛ از میان ظروف آشپزخانه، ظروف مسی در صورتی که قلع اندود شده باشند، از بهترین انواع ظروف پخت غذا از نظر انتقال حرارت محسوب می‌شوند اما اگر به شکل مناسبی قلع اندود نشده باشند و یا از مواد حاوی سرب برای قلع اندود شدنشان استفاده شده باشد، ورود مس به غذا در طولانی مدت، تأثیر نامطلوبی بر احشاء و اندام داخلی بدن گذاشته و ذخیره شدن آن در کبد به مرور باعث از کار افتادن این عضو حیاتی خواهد شد. به ھمین دلیل آن را با فلزی دیگر مثل قلع می‌پوشانند. بنابراین باید ھنگام شست‌و‌شو احتیاط کرد که این لایه از بین نرود یا خش بر ندارد. از سوی دیگر مواد اسیدی یا غذاھای ترش، سبب از بین رفتن لایه رویی ظروف مسی می‌شود بنابراین ھر چند وقت یکبار، باید این ظروف، قلع‌اندود شود.
او به کاربرد ظروف استیل در آشپزخانه نیز اشاره می‌کند که براساس استانداردھای جھانی در اولویت اول قرار دارد: این ظروف از ترکیب آھن و فلزات دیگر ساخته شده‌اند و در ھنگام پخت، ترکیبی وارد ماده غذایی نمی‌کنند اما بزرگترین مشکلی که این قبیل ظروف دارند، این است که غذا به آنھا می‌چسبد و در صورت سرخ کردن غذا، ظرف می‌سوزد. پس توصیه این است که از ظروف استیل برای طبخ غذا به شکل آبدار استفاده شود.
کارشناس شبکه غذا و دارو به نوع ارزان‌قیمت و فراوانی از ظروف طبخ غذا اشاره دارد که بی‌صدا جایگزین فلز دیگری شده است: «امروزدیگر ظروف رویی در بازار وجود ندارد و آنچه با نام ظروف رویی به فروش می‌رسد، ھمان ظروف آلومینیومی است که استفاده از آنھا توصیه نمی‌شود. با اینکه ظروف آلومینیومی سبک است و گرما را به‌خوبی منتقل می‌کند، اما این ظروف با آزاد کردن آلومینیوم در غذا، سبب انتقال این یون به بدن می‌شوند و در درازمدت می‌توانند مشکلاتی برای بدن از جمله مشکل کم خونی، ایجاد کنند. ھمچنین برخی نظریه‌ھا می‌گوید آلومینیوم برای سیستم عصبی بدن انسان، مضر است و در درازمدت می‌تواند احتمال بروز بیماری آلزایمر را افزایش دھد.»
صفایی ظروف شیشه‌ای پیرکس را جزو بهترین ظروف معرفی می‌کند و می‌گوید: «چون با ماده غذایی واکنش ندارند، مقاوم به حرارت بوده و به راحتی قابل شست‌و‌شو و ضد عفونی ھستند که علاوه بر سرو غذا، در پخت و پز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
او به جنس دیگری از ظروف مرسوم آشپزی که این روزها به‌خاطر علاقه عموم به سبک زندگی ایرانی_سنتی رایج شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «ظروف سفالی بدون لعاب، برای نگھداری یا پخت غذا مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، چون دارای خلل زیادی ھستند که سبب نفوذ و باقی ماندن غذا در آنھا می‌شود. اما اگر پایه رنگ ھایی که برای این ظروف به کار می‌رود، حاوی فلزات سنگین مثل سرب باشد، استفاده از آنھا برای سلامتی مضر است و باعث کند ذھنی، افسردگی و بعضی مسمومیت ھای درازمدت دیگر می‌شود.»