مجید میرزا حیدری
روزنامه نگار

شرکت ملی نفت ایران براساس اصل 44 قانون اساسی با تفویض اختیار به بخش‏های گوناگون، ضمن نظارت عالی بر فعالیت صنعت نفت، اقدام مؤثری در زمینه تأسیس بنگاه‏های اقتصادی به انجام رسانده است. همچنین با تأمین منابع مالی و اقلام مورد نیاز توسعه و رشد در راستای به روز‏رسانی دانش و فناوری در زمینه اکتشاف، حفاری و بهره‏برداری با اعتماد به متخصصان و کارکنان ایرانی، گام‏های بلندی در این راه برداشته است.
شرکت ملی نفت ایران مجموعه‏ای سازمان یافته از واحدهای مدیریتی بوده که نقش مهمی در توسعه صنعت نفت، گازو پتروشیمی در کشور دارد.
با توجه به نقش بی‏بدیل شرکت ملی نفت ایران در توسعه صنعت نفت، گفت‏و‏گویی با محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران صورت گرفته که با هم مرور می‏کنیم.

با توجه به تأخیر دولت های قبل در راه‏اندازی فاز 11 پارس جنوبی اما این فاز در دولت سیزدهم به نتیجه خوبی رسید، وزارت نفت چه اقداماتی انجام داد؟
با تدبیر شرکت ملی نفت ایران برای سرعت بخشی به طرح توسعه فاز 11 میدان مشترک پارس جنوبی در دولت سیزدهم و به‏منظور مدیریت زمان، هزینه و تولید زودهنگام، تصمیم بر آن شد که سکوی C12 از موقعیت خود جدا شده و به موقعیت B11 منتقل شود و به‏منظور حفظ یکپارچگی سکو، تصمیم برآن شد که سکو به‏صورت کامل و در یک عملیات Single Lift برداشته شود.
به همین منظور مطالعات پیچیده مهندسی انجام و با استفاده از توان مهندسی داخل و با نوآوری و ایده‏های نو بویژه در زمینه جداسازی اولیه، اقدام‏های منحصر به فردی انجام شد.
با توجه به وزن حدود 3200 تنی این سکوی سرچاهی که جزو سنگین‏ترین سازه‏های دریایی و سکوهای پارس جنوبی است، به جرأت می‏توان گفت که انجام این جداسازی با وزن ذکر شده مبتنی بر الزامات و استانداردهای اچ‏اس‌ای بوده و انجام مهاربندی در دریا با وجود اینکه درصد بالایی از بدی شرایط آب و هوایی وجود دارد، در نوع خود عملیاتی بی‏نظیر و منحصر به فرد در تاریخ صنعت نفت ایران است. از نظر مهندسی و توان لجستیکی جمهوری اسلامی در افکار عمومی و در محیط‏های منطقه‏ای و بین‏المللی اهمیت بالایی دارد.
توسعه فاز 11 پارس جنوبی نتیجه اعتماد به متخصصان ایرانی است و با تکمیل توسعه این فاز روزانه 56 میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده می‏شود که درآمد سالانه 5 میلیارد دلاری به همراه خواهد داشت. باید گفت که با آغاز به کار دولت سیزدهم، رویکردهای مهمی در شتاب بخشی به توسعه میدان‏های مشترک در شرکت ملی نفت ایران ترسیم شد که براساس آن برای بخش‏هایی از میدان‏های مشترک که دچار تأخیر در توسعه بود، یک برنامه هشت ساله تدوین شد.
واقعیت این است که توسعه فاز 11 پارس جنوبی در گذشته معطل حضور خارجی‏ها مانده بود، که با روی کار آمدن دولت سیزدهم و بهره‏گیری از فرصت‏ها و توان داخل و با یک ابتکار هوشمندانه روند توسعه این فاز به‏صورت جدی در دستور کار قرار گرفت. ناگفته پیداست که با تأکیدهای رئیس‏جمهوری و اولویت‏دهی به طرح توسعه فاز 11 در سال 1400، شاهد شتاب‏بخشی توسعه این فاز در بخش‏های مختلف از جمله حفاری و تأمین خطوط لوله بودیم، همچنین به جای ساخت سکو که در خوش‏بینانه‏ترین حالت سه سال به طول می‏انجامد تصمیم برآن شد که از سکوی فاز 12 که دیگر راندمان بالایی نداشت، استفاده کنیم.
در این راستا، جابه‏جایی سکوی 12C و نصب موفقیت‏آمیز آن در موقعیت فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی به‏وسیله شناور«اوشنیک» صورت گرفت که با توجه به نبود تجربه جابه‏جایی سکو در دریا با قاطعیت می‏توان گفت این اقدام دستاورد بزرگی است که در دولت سیزدهم رقم خورده است. به بیان روشن‏تر جابه‏جایی سکویی با وزن بیش از 3200 تن که به فعالیت‏های دقیق و پیچیده مهندسی با ریسک بالا نیاز دارد، اقدامی است که به همت مهندسان ایرانی و برای نخستین بار در کشور انجام شده و از این جهت ستودنی است. باید توجه داشت که از منظر اقتصادی و افکار عمومی و منطقه‏ای، توسعه فاز 11 از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود که خوشبختانه توسعه این فاز با اعتماد به متخصصان ایرانی و سیاست تولید حداکثری با حداقل زمان و هزینه در دولت سیزدهم به ثمر نشست.
با بهره‏برداری از فاز 11 پارس جنوبی، بخشی از ناترازی گاز جبران خواهد شد.
فراموش نکنیم که ارزش کل سرمایه‏گذاری در مجموع و با بهره‏برداری کامل از این فاز، 4.8 میلیارد دلار خواهد بود و درآمد سالانه 5 میلیارد دلاری را به‏دنبال خواهد داشت.

ازافزایش تولید وصادرات نفت خام ومیعانات گازی به عنوان یکی از اقدامات مهم در دولت سیزدهم یاد می‏شود. شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت چه تدابیری را دراین راستا اجرایی کردند؟
با از بین رفتن برجام در دولت گذشته بیش از یک میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت کشور به‏دلیل تحریم‏های غربی و نبود تعمیرات به‏موقع تأسیسات نفتی کاهش یافت، اما در دولت سیزدهم با هزینه 500 میلیون دلاری و در مدت 6 ماه توانستیم در آغاز به‏کار خود در این دولت این ظرفیت ازدست‏رفته را برگردانیم.
درزمان آغاز به‏کار دولت سیزدهم تلاش کردیم تصمیم‏ها و برنامه‏ریزی‏ها را در کمترین زمان ممکن انجام دهیم، بنابراین برخی از دستاوردهای امروز ما همچون افزایش دو برابری در صادرات نفت به سبب همان تصمیم‏ها در شروع کار خود بوده است. 20 ماه پیش صادرات نفت به روزانه کمتر از 300 هزار بشکه رسیده بود و وجود حدود 80 میلیون بشکه میعانات گازی روی آب در خلیج فارس در حال تبدیل شدن به پاشنه آشیل صنعت نفت بود.
راهکار دولت قبل برای حل این موضوع افزایش تعداد نفتکش‏های اجاره‏ای و هزینه 450 میلیون دلاری سالانه در این زمینه بود و بیش از سه سال میعانات گازی تولید کشور را روی آب ذخیره کرده بودند.
اما دولت سیزدهم صادرات نفت کشور را در سخت‏ترین شرایط ممکن دو برابر کرد.
در ابتدای آغاز به‏کار دولت سیزدهم بیش از 480 هزار میلیارد تومان کسری بودجه وجود داشت که با افزایش فروش نفت و وصول مطالبات نفتی این کسری را جبران کردیم. احیای دیپلماسی انرژی، رمز موفقیت شرکت ملی نفت ایران در زمینه صادرات نفت بوده که دراین بین، درآمد نفتی کشور در سال 1401 نسبت به 1400 بیش از 79 درصد افزایش داشته است که این موضوع اقتدار صنعت نفت را می‏رساند.
اقتدار در صنعت نفت که در گذشته تصور می‏شد تنها در تکریم نشدن منابع انسانی خلاصه می‏شود، در دولت سیزدهم تبدیل به اقتدار اقتصادی کشور با افزایش فروش و صادرات نفت شده است.
ظرفیت تولید نفت ایران در ابتدای آغاز به‏کار دولت سیزدهم حدود 2.2 میلیون بشکه بود و امروز به 3 میلیون و 100 هزار بشکه در روز رسیده است.
البته، تولید نفت سنتزی (مخلوطی از میعانات گازی و نفت سنگین ایران) از عوامل مهم در افزایش صادرات و مشتریان جدید است.
در20 ماه اخیر یک میلیون بشکه به تولید و صادرات نفت کشور افزوده‏ایم، همچنین شاهد امضای حجم زیادی از قراردادها و تفاهمنامه‏های داخلی و خارجی در صنعت نفت بوده‏ایم، برای نمونه با توجه به ناترازی گازی در کشور، در طرح توسعه فاز 11 پارس‏جنوبی به‏صورت زودهنگام قرار است تولید را با چهار حلقه چاه در این فاز آغاز کنیم، در عین حال قرار است در آینده نزدیک از این فاز تولید گاز داشته باشیم که این موضوع متأسفانه بیش از 20 سال دست‏به‏دست شده بود.
تا پایان امسال خبرهای خوبی از افزایش تولید نفت در میدان‏های مشترک به مردم اعلام خواهد شد زیرا تلاش کردیم که با همکاری شورای عالی تأمین و شورای عالی اقتصاد مشکلات پیمانکاران و سرمایه‏گذاران را با رفع بوروکراسی‌های (دیوان‏سالاری) اداری کاهش دهیم.
توسعه میدان مشترک میدان آزادگان به‏صورت جامع را با توان بانک‏ها و شرکت‏های اکتشاف و تولید داخلی آغاز کرده‏ایم، شرکت به ثبت‏رسیده از سوی این بانک‏ها و شرکت‏ها تاکنون حدود 18 همت سرمایه محدودی به ثبت رسانده‏اند و به‏زودی قرارداد توسعه این میدان به ارزش 7 میلیارد دلار امضا خواهد شد.
ذخایر قابل برداشت نفتی ایران تا اکنون حدود 160 میلیارد بشکه است که برای افزایش تولید نفت و گاز در کشور باید برنامه‏ریزی مدونی داشته باشیم.

یکی از برنامه‏های مهم این شرکت تمرکز بیشتر بر اکتشاف و توسعه است، دراین خصوص چه برنامه‏هایی طراحی شده است؟
ازگذشته دور 10 بلوک اکتشافی در کشور تعریف شده بود، اما برای اکتشافات مرزی قائل نیستیم و کل کشور می‏تواند گستره اکتشافی باشد.
در این دولت 16 بلوک برای شروع فعالیت‏های اکتشافی تعیین شده که براساس شواهد این بلوک‏ها می‏تواند حدود 1.2 میلیارد دلار نیاز سرمایه‏ای (برای مرحله اکتشاف) داشته باشد که ترجیح بر استفاده از قراردادهای اکتشاف و توسعه است و هر شرکت ایرانی و خارجی بتواند کار را انجام دهد، کار اکتشاف و توسعه را در اختیارشان قرار می‏دهیم.
در حال حاضر بیش از6 هزار حلقه چاه حفاری کرده‏ایم و حدود 73 درصد از توسعه در بخش گاز مربوط به پس از انقلاب بوده است، همچنین در توسعه میدان‏های نفتی 53 درصد توسعه انجام شده پس از انقلاب بوده است.
از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون به ارزش بیش از یک هزار میلیارد دلار نفت صادر کرده‏ایم، دراین زمینه بیش از 80 درصد از تولید نفت کشور مربوط به دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.

فضای سرمایه‏گذاری برای حضور سرمایه‏گذاران داخلی و خارجی فراهم است.
در افق 8 ساله 160 میلیارد دلار پروژه نفت و گاز تعریف شده داریم که بخشی به فعلیت رسیده و در مرحله اجرا و برخی در جریان مذاکرات است.
بنابراین ظرفیت خالی این 160 میلیارد دلار به گونه‏ای است که امکان حضور شرکت‏ها و سرمایه‏گذاران خارجی و ایرانی فراهم است. ما در شرکت ملی به دنبال افزایش سهم شرکت‏های ایرانی و خصوصی هستیم و حداکثرسازی سهم این بخش را در اجرای پروژه‏ها به‏طور جد در نظر داریم.
شرکت ملی نفت ایران در مجموع هفت طرح پیشروی در حال اجرا دارد که این طرح‏ها به ارزش 50 میلیارد دلار در برنامه هفتم توسعه گنجانده شده‏اند.
طرح فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی اولویت‏دارترین طرح ما است که به جرأت در10 سال آینده بزرگ‏ترین طرح بخش بالادستی شرکت ملی نفت ایران به‏شمار می‏رود.
ارزش این طرح بین 15 تا 20 میلیارد دلار و اجرای آن مثل تولد دوباره میدان گازی پارس جنوبی است.