امیر خدادادهمدانی
روزنامه‌نگار

پیش بینی جرم یکی از مزایای کاربرد هوش مصنوعی در مسائل حقوقی و قضایی است که هم  می توان  با کمک آن به سرعت بخشیدن در رسیدگی  به پرونده ها امیدوار بود و هم  برای جلوگیری از تشکیل پرونده های قضایی جدید از آن بهره برد. هوش مصنوعی در گمانه زنی آسیبهای اجتماعی، بازدارنده جدی در بزهکاری  و مانعی مهم در تحقق جرم  محسوب می شود.
این فناوری در علوم جنایی از طریق پیش‌بینی جرم، پیشگیری و دستگیری مظنونین ورود پیدا می کند و می‌تواند در شناسایی و حذف زمینه‌های جرم و شناسایی علت‌های بزهکاری کمک کند که در این میان هوش مصنوعی با: الف- تحلیل داده های اثر انگشت ب- ارجاع به «دی ان ای» و بررسی ژنتیکی ج-آنالیز هویت مظنونین، نقش مؤثری را  ایفا خواهد کرد. البته نباید فراموش کرد که پیشگیری امری پیچیده و چند بعدی و البته نیازمند ابزارهای گوناگونی است و هوش مصنوعی هم می تواند یکی از ابزارهای مفید باشد.
داده‌کاوی و تحلیل داده‌ها، در پی اقدام سیستم های نظارتی و دوربین های کنترل هویتی، در تصمیمات مربوط به پیشگیری از جرم می تواند مؤثر باشد. همه این داده ها را می توان طبقه بندی کرد، در خصوص آنها تحلیل داشت و براساس نتایج داده ها تصمیم سازی انجام داد.
البته توجه به نمونه های موفق بهره گیری از نرم افزارهای پیشگیرانه در کشورهای دیگر هم خالی از لطف نیست؛ به نحوی که در سال 2020 پلیس ادمونتون کانادا سرویسی بنام «تسهیلگر اجتماعی» مبتنی بر هوش مصنوعی راه اندازی کرد که بررسی و ریشه یابی رفتاری افراد، با تمرکز بر چالش های اجتماعی مانند اعتیاد، بی خانمانی و بهداشت روانی را مدنظر داشت. این هوش مصنوعی، از فناوری بیومتریک بهره می برد تا به عدالت پیشگیرانه بر پایه مداخله پیش از جرم  اهتمام ورزد.
همچنین در بنگلادش نرم افزار «پورتوبادی» برای بانوان طراحی شده که با فشردن یک دکمه ، پلیس را از احتمال خطر، تهدید و تجاوز مطلع کند.
سرانجام  اینکه برای بکارگیری هوش مصنوعی در پیشگیری از وقوع جرم توجه به این پیشنهادات خالی از لطف نیست:
1 - یکپارچگی و هماهنگی در سامانه های ارائه داده: آنچه در عملکرد نهاد پیشگیری کننده از جرم برای استفاده از هوش مصنوعی کمک کننده است، داشتن اطلاعات و داده های کافی و البته صحیح است، تا بتوان بر آن اساس تحلیل و تصمیم گیری داشت، بنابراین همه دستگاه های مرتبط با وقوع یک بزه اعم از نهادهای تربیتی، حمایتی، انتظامی و قضایی باید بصوت یکپارچه اقدام به ثبت داده ها کنند.
2 - الگوبرداری های صددرصدی مجاز نیست: برای بهره گیری از تجربیات دیگر کشورها، لازم است چند مورد را با تامل و احتیاط در نظر داشت: الف- استوانه های فرهنگی و عرف های منطقه ای و محلی را بنا بر نسخه وطنی طراحی کرد و داده ها را با توجه به موقعیت ملی وارد نمود. ب- برخی از اقدامات بزهکاران دیگر کشورها، صلاحیت انطباق مطلق به وضعیت کشور ما را ندارند و چهارچوب های اقتصادی، نحوه رویکردهای پیشگیرانه و حتی کیفر دادن محکومان روش های گوناگونی دارد که در ایران با دیگر کشورها تفاوت هایی خواهد داشت.
3 - حمایت از ارزش‌های بنیادین بشری: در هر اقدام پیشگیرانه باید مرکزیت و محور انسان باشد. ابزار هوش مصنوعی نخست؛ نباید منجر به محدودیت غیرقانونی و ایجاد سلطه بر انسانها شود.  دوم؛ استفاده از هوش مصنوعی نباید باعث حاکمیت خود هوش مصنوعی بر انسان به‌ویژه در گونه‌های تکامل‌یافته‌تر آن در دهه‌های بعدی شود.