نفت و گاز و منابع هیدروکربوری به عنوان یک متغیر مستقل، همواره در جهان امروز نه تنها به عنوان یک عامل تعیین‌کننده اقتصادی بلکه به عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی نیز عمل می‌کند به گونه‌ای که همواره اخبار و نوسانات قیمت نفت وگاز یکی از داغ‌ترین خبرهای مهم اقتصادی و سیاسی در سطح جهان بوده است. درهمین راستا، بهم خوردن تعادل در بازار آنها نیز می‌تواند عدم ثبات در هر صنعتی را به دنبال داشته باشد.
درحال حاضر سیستم انرژی در دنیا تا حد زیادی به وضعیت مناطق نفت‌خیز جهان گره خورده که این امر در دهه‌های گذشته و به دلیل بروز شوک‌های نفتی در برخی از سال‌ها، مسائل اقتصادی و سیاسی کل دنیا را تحت تأثیر قرارداده است.
نگاهی به بازار جهانی نفت نشان می‌دهد که با توجه به قیمت جهانی نفت، تعداد 1985 دستگاه حفاری در بخش‌های صنعت نفت جهان مشغول به فعالیت بوده‌اند که از این تعداد 1806 دستگاه مربوط به دکل‌های حفاری در خشکی و 170 دستگاه هم سهم دکل‌های دریایی بوده است.
مقایسه وضعیت یاد شده با تعداد دستگاه‌های فعال در همین دوره در سال قبل نشان می‌دهد که روند بکار‌گیری دستگاه‌ها، افزایشی بوده و تعداد دستگاه‌های خشکی و دریایی، رو به افزایش بوده است.
با توجه به بررسی‌های انجام شده برای قیمت نفت در سال 2023 پیش‌بینی می‌شود که این وضعیت در سال‌جاری میلادی نیز پایدار باقی بماند. حتی درصورت ایجاد شرایطی، بکارگیری دستگاه‌های حفاری بیشتر هم خواهد شد.
ازقرار معلوم، درحال حاضر۱۳۳ دکل حفاری خشکی و دریایی در صنعت حفاری ایران وجود دارد که از این تعداد دکل ۱۱۴ دکل خشکی و ۱۹ دکل دریایی است.
ازاین مقدار، شرکت ملی حفاری با ۷۳ دکل، شرکت حفاری شمال با ۱۲ دکل و شرکت عملیات اکتشاف با 8 دکل جزو برترین مالکین دکل حفاری در صنعت نفت کشور به شمار می‌آیند.
گویا از ۱۱۴ دکل خشکی حفاری در ایران ۱۰۲ دکل فعال و ۳۰ دکل درحال جابه‌جایی و تعمیرات هستند. از ۱۹ دکل حفاری دریایی نیز هم‌اکنون تنها ۱۱ دکل در حال عملیات بوده و بقیه در حال تعمیر و جابه‌جایی هستند. گفته می‌شود از ۱۳۳ دکل حفاری چاه نفت و گاز در ایران، ۹۸ دکل توان ۲ هزار اسب بخار را دارند.
هرمز قلاوند، مدیر نظارت بر تولید شرکت ملی نفت ایران، گفته است که از ۱۳۳ دکل حفاری دریایی و خشکی ایران ۱۰۶ دکل گواهینامه COF را دارند که این دکل‌ها در ۳۶ میدان نفتی و گازی کشور همچون مارون، اهواز و آزادگان با بیشترین تعداد مشغول به فعالیت هستند.
بررسی بازارهای داخلی صنعت نفت نشان می‌دهد که در سه ماه چهارم سال گذشته، تعداد 97 دستگاه حفاری در میادین مختلف کشور مشغول به فعالیت بوده که از این تعداد 87 دستگاه سهم میادین خشکی و 10 دستگاه هم مربوط به میادین دریایی بوده‌اند.
مقایسه آمار یاد شده با دوره مشابه سال ما قبل ازآن، مشخص می‌کند که روند بکارگیری دستگاه‌های حفاری خشکی در بازار داخلی 9 درصد افزایش داشته است.
یک واقعیت وجود دارد و آن اینکه خوش‌بینی درصنعت نفت و بویژه صنعت حفاری درکشور بشدت رو به فزونی گذارده است.
گفته می‌شود در سال‌جاری و سال گذشته تعداد مناقصات برگزار شده و درحال برگزاری قابل توجه بوده که با توجه به اینکه شرکت‌های مختلف کارفرمایی تعدادی از مناقصات را نهایی کرده و تعدادی دیگر نیز با توجه به افزایش نرخ‌های اعلامی برای اجاره دستگاه حفاری با برآورد اولیه کارفرما تجدید شده، بنابراین روند توسعه صنعت حفاری در صنعت نفت کشور بشدت رو به تزاید گذارده است.
نرخ‌های کشف شده درمناقصات برگزار شده در بازار اجاره روزانه دستگاه‌ های حفاری نشان می‌دهدکه نرخ‌ها به طور متوسط با توجه به تعهدات شرکت‌های حفاری در مناقصات در حوزه دریا به بالای 70هزار یورو روزانه و در حوزه خشکی هم به 20 هزار یورو روزانه افزایش یافته است.
واقعیت این است که با کاهش تنش‌ها در روابط منطقه‌ای با کشورهای همسایه، افزایش تولید نفت در دوسال گذشته و امکان اجماع بهتر درسازمان اوپک در کنار دیپلماسی فعال وزارت نفت، روند افزایش فروش نفت و محصولات تولیدی وابسته بیشترشده و این روند ادامه‌دار خواهد بود.
براین اساس، پیش‌بینی می‌شود که نیاز به اجاره دکل درسال‌جاری، رشد خوبی خواهد داشت که این امرنتیجه‌ای جز افزایش اجاره روزانه دستگاه‌های حفاری خشکی و دریایی را در پی ندارد.
از شرکت ملی حفاری ایران به‌عنوان یک شرکت بالادستی و راهبردی در صنعت نفت یاد می‌شود که حدود ۷۰ درصد فعالیت حفاری در کشور را برعهده‌ دارد.
این شرکت در 43 سال فعالیت خود در بخش حفاری و ارائه خدمات فنی و ویژه موفق به حفاری و تکمیل بیش از 4 هزار و 910 حلقه چاه نفت و گاز شده که ۴۳۵ حلقه آن در دریا انجام شده است.
از کمبود دکل‌های مناسب برای انجام پروژه‌های حفاری خاص مانند آب‌های کم‌عمق خلیج فارس (۲۵درصد)، عدم تحویل زمین پروژه‌های بالادستی مانند طرح «نگهداشت و افزایش سطح توان» تولید به‌دلیل مشکلات مالی، حقوقی و قراردادی (۲۰ درصد)، افزایش زمان انتظارات عملیات حفاری به‌دلیل فرسودگی تجهیزات و ناوگان حفاری در کشور (۱۵ درصد)، طولانی‌بودن فرایندهای برگزاری مناقصه‌ها و برآورد غیرمتناسب خدمات عملیات حفاری و اجاره تجهیزات حفاری (۱۰ درصد) و کمبود تجهیزات مربوط به خدمات فنی جانبی از جمله دستگاه لوله مغزی، سیار تجهیزات نمودارگیری و... (۱۰ درصد) به عنوان مهم‌ترین چالش‌های صنعت حفاری درکشور یاد می‌شود.
اما وضعیت صنعت حفاری در دولت سیزدهم چه جهش‌های مهمی داشته است؟
مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران اعلام کرده که در دولت سیزدهم، تاکنون بیش از ۱۶۰ حلقه چاه نفت و گاز در مناطق خشکی و دریایی کشور حفاری و تکمیل شده که نقش بسیار مهمی در حفظ، نگهداشت و افزایش تولید ایفا کرده است.
حمیدرضا گلپایگانی با اشاره به‌ تدوین و اجرای برنامه‌های سال ۱۴۰۲ شرکت ملی حفاری ایران از حفاری و تکمیل نهایی ۲۷ حلقه چاه نفت و گاز در ۱۰۰ روز گذشته خبر داده و افزوده که ازمجموع چاه‌های حفرشده از ابتدای امسال تاکنون دو حلقه توسعه‌ای (جدید) و ۲۵ حلقه تعمیری، تکمیلی بوده است.
به گفته وی، شمار دستگاه‌های فعال ناوگان حفاری این شرکت در آغاز به‌کار دولت سیزدهم ۵۶ دکل بود که با اهتمام وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران این تعداد به ۶۳ دکل رسیده که افزایش ۱۲,۵ درصدی داشته است.
واقعیت این است که تولید نفت خام ایران از آغاز سال ۲۰۲۳ میلادی تاکنون با ۳۵۰ هزار بشکه افزایش همراه بوده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده که تولید نفت خام ایران با وجود تحریم‌های شدید در سال ۲۰۲۲ میلادی هم با افزایش ۱۳۰ هزار بشکه‌ای روبه‌رو بوده و به میانگین ۲ میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
هر چند که تولید روزانه نفت خام ایران در ابتدای آغاز به‌کار دولت سیزدهم حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز بوده اما امروز به ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
بررسی این امر نشان می‌دهد که از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، تغییرات بنیادینی در صنعت نفت از جمله در بخش حفاری رخ داده که شکی نیست این روند در این صنعت همچنان رو به افزایش خواهد بود.