مرجان اسلامی‌فر
روزنامه نگار

 دولت گذشته با نگاه غرب گرایانه‌ای که داشت، به همکاری‌های اقتصادی با چین و حتی کشورهای همسایه نگاه مثبتی نداشت و همواره تمام سعی خود را بر این گذاشته بود که با اروپایی‌ها وارد مذاکره شود و برجام را به سرانجام برساند، آن هم در شرایطی که همه می‌دانستند برجام و امثال آن بازی غرب است.
در دولت گذشته و به خواست مقام معظم رهبری، رئیس مجلس شورای اسلامی وقت، برای مذاکرات و تفاهم، راهی پکن شد و از دل گفت‌و‌گوها، ‌تفاهم 25 ساله ایران و چین درآمد. اما دولت گذشته از هر راهی استفاده کرد که این مسیر با شکست مواجه شود چرا که دولت گذشته می‌دانست در صورت مذاکره و توسعه همکاری با چین، دیگر پای میز مذاکره نشستن با غرب، فایده‌ای ندارد. در همان دوران بخش خصوصی تلاش کرد تا با ترغیب ۴۵۰ شرکت چینی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و همکاری تجاری ایجاد کند اما سیاست‌های دولت روحانی این پروژه را هم با شکست مواجه کرد.
با تغییر دولت و فعال شدن دولت سیزدهم، مذاکرات برای همکاری‌های مشترک آغاز شد و در راستای این امر رئیس‌جمهور کشورمان بهمن ماه سال گذشته به پکن رفت.
در ادامه این رفت و آمدها 19 و 20 تیرماه سال‌جاری، وزیر اقتصاد کشورمان به همراه فعالان بخش خصوصی عازم چین شد و هجدهمین کمیسیون مشترک دو کشور بعد از حدود 5 سال برگزار شد و قرار بر این است که تا یک‌ماه آینده پروژه‌های مشترکی بین ایران و چین آغاز شود. در این خصوص با «مجیدرضا حریری»، رئیس اتاق مشترک ایران و چین گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
 در کمیسیون مشترک بین ایران و چین که اخیراً برگزار شد، چه موضوعاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت؟
هجدهمین کمیسیون مشترک ایران و چین‌ بعد از 4.5 سال در پکن برگزار شد و در حاشیه این کمیسیون، ‌اتاق مشترک ایران و چین هم با حضور تجار و بازرگانان تشکیل جلسه دادند. در این جلسه تجار ایرانی و چینی با یکدیگر گفت‌و‌گوهای مفصلی انجام دادند و دو طرف نقطه‌نظرات خود را بیان کردند. همچنین در این جلسه مسئولان دولتی حضور داشتند و تجار خواسته‌ها و چالش‌های خود در روابط تجاری با چین را مطرح کردند و مسئولان دولتی چین قول دادند تا حد امکان مشکلات را برطرف کنند. با توجه به توافق‌های مثبتی که بین ایران و چین صورت گرفته، از ماه‌های آینده شاهد اتفاق‌های بسیار خوبی خواهیم بود که حاصل توافق‌های صورت گرفته در کمیسیون یاد شده و پیرو سفر بهمن ماه سال گذشته رئیس‌جمهور به چین است. با توجه به شرایط تحریمی کشور، ‌قرار شد که پروژه‌ها رسانه‌ای نشود اما این اطمینان را به مردم می‌دهیم که همکاری با چین به نفع اقتصاد کشور خواهد بود. از آنجا که ایران با سخت‌ترین تحریم‌ها روبه‌رو است، تجار در دو حوزه بانکی و حمل و نقل با چین مشکلاتی را دارند که تمام موارد احصا شده و در حال استخراج روش و راهکارهایی هستیم که بتوانیم در راستای آن مشکلات تجار و فعالان اقتصادی را مرتفع کنیم تا در پی آن فعالان اقتصادی با سهولت بیشتری موضوع تجارت و همکاری‌های مشترک و اقتصادی را با چین دنبال کنند. در این میان باید تأکید کنم تا زمانی که پروژه‌ها شروع نشود، نمی‌توان جزئیات آن را رسانه‌ای کرد اما به صورت کلی همکاری‌های اقتصادی در بخش‌های انرژی، صنعت، معدن، صنایع معدنی و محصولات کشاورزی خواهد بود.
به اذعان فعالان اقتصادی، طی چند هفته اخیر فشارهای تحریم بیشتر شده است، آیا این امر بر همکاری تجاری با چین اثرگذار بوده است؟
ایران یک کشور تحت تحریم است و برای تجارت خارجی به سه عنصر اصلی بیمه، حمل و نقل و بانک نیاز دارد. در تحریم‌ها سه مورد یاد شده، نشانه گرفته شده و برای تجار مشکل ایجاد کرده است. با وجود تمام مشکلات، مبادلات تجاری بین ایران و چین در جریان است. چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و بیشترین مقصد صادرات کالاهای ایرانی و بخش مهمی از واردات ما از چین است؛ سال ۱۴۰۱ سهم چین در مجموعه تجارت ایران (غیرنفتی) ۲۴ درصد بود. باوجود هجمه‌های تحریمی مبادله تجاری وضعیت خوبی دارد و پیش‌بینی می‌شود مبادلات تجاری دو کشور در سال میلادی جدید این عدد افزایش قابل‌توجهی پیدا کند.
گفت‌و‌گوی ایران و عربستان و سفر رئیس‌جمهور به کشورهای آفریقایی زیمبابوه، اوگاندا و کنیا، تأثیری در روابط تجاری ایران و چین دارد؟
تأثیر مستقیم اقتصادی ندارد اما قطعاً در موضوعات سیاسی و امنیتی اثرگذار است. زمانی که روابط ایران با کشورها مناسب باشد، قدرت چانه‌زنی ما و به‌خصوص فعالان اقتصادی افزایش پیدا می‌کند. با میانجیگری چین، ‌روابط ایران و عربستان بهبود یافت و اختلافات در حال کاهش است. بعضاً شرکای اقتصادی هر کشوری همسایگان آن هستند. در حال حاضر عربستان و کشورهای آفریقایی جزو اهداف تجاری ایران هستند. باید عنوان کرد که ایران چندین دهه غفلت نسبت به بازار نوظهور و جدید کشورهای آفریقایی داشته و اکنون دولت سیزدهم به دنبال جبران آن است. در دهه اخیر شرایط مالی کشورهای آفریقایی بهبود پیدا کرده است. آنها نیازهای مصرفی دارند که ما می‌توانیم تأمین کنیم. عملکرد دولت سیزدهم نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری بر این است که تبادل تجاری با 15 کشور همسایه به‌علاوه چین و هند را داشته باشیم. دومین نگاه توجه به کشورهای آسیای میانه است و سومین موضوع که دولت رئیسی دنبال می‌کند، حضور تجار و فعالان اقتصادی کشورمان در کشورهای امریکای لاتین و آفریقا است. دولت در حال تلاش است تا با دیپلماسی برای تجار فرصت‌سازی کند. در این خصوص ضرورت دارد که زیرساخت‌ها به‌خصوص حمل و نقل فراهم شود.
  چرا کمیسیون مشترک بین ایران و چین بعد از 4.5 سال برگزار شد؟
سه سال درگیر ‌ویروس کرونا بودیم و به این جهت، امکان گردهمایی و برگزاری کمیسیون مشترک وجود نداشت. با سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین، فاصله‌ها از بین رفت و کشورها تصمیم گرفتند که با سرعت بیشتری همکاری‌های اقتصادی و تجاری خود را آغاز کنند. تفاهم‌هایی که در سفر رئیس‌جمهور صورت گرفت، باعث شد که همکاری‌های استراتژیک ایران و چین به خوبی پیش برود. در حوزه تجارت بین دو کشور ایران و چین ظرفیت‌های خوبی وجود دارد. برخی از صادرکنندگان ایرانی برای صادرات برخی از کالاهای خود به چین نیازمند مجوزهایی هستند که طرف چینی، قول مساعد داده تا با مجوزهای مورد نیاز، موافقت کند. همچنین برای سرمایه‌گذاری دو کشور فهرستی مورد توافق قرار گرفت. اثرات مذاکرات در حوزه‌های ساخت و ساز و صنعت و معدن بزودی نمایان خواهد شد. در این میان توافق 25 ساله ایران و چین هم در حال پیگیری است. اما قطعاً یک‌شبه و یکساله تفاهم یادشده اجرایی نمی‌شود. از قرارداد تا نتیجه رسیدن آن زمان نیاز است که اکنون در حال پیگیری است.
 روند تجارت ایران و چین اکنون چگونه است؟
حدود ۳۰درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران به مقصد چین انجام می‌شود، اما در همین آمار حدود ۹۰درصد صادرات به کالاهای نفت‌ پایه یا معدنی اختصاص دارد و تنها ۱۰ درصد از صادرات ما به چین را دیگر کالاها تشکیل می‌دهد.  در مرداد ماه امسال هیأت‌های تجاری ایرانی با شرکت‌های چینی مذاکرات مستقیمی انجام می‌دهند که می‌تواند به توسعه سطح همکاری‌های دو طرف بینجامد. با برپایی نمایشگاه‌ دائمی کالاهای ایرانی و همچنین فعال کردن پاویون ایران در نمایشگاه‌های چینی بی‌شک می‌توان به توسعه صادرات امیدوار بود. امروز اقتصاد چین و شرکت‌های بزرگ فعال در آن با نقاط مختلف دنیا کار می‌کنند و سطح گسترده‌ای از همکاری را فراهم کرده‌اند. برای سرمایه‌گذاری نیاز به امنیت و تضمین شرایط است و با توجه به تحریم‌هایی که اقتصاد ایران در سال‌های گذشته تجربه کرده، برخی از شرکت‌های چینی می‌ترسند در صورت ورود به ایران با محدودیت مواجه شوند. در صورتی که ما این امنیت سرمایه‌گذاری را تأمین کنیم، بی‌شک شرکت‌های چینی نیز به حضور در ایران علاقه نشان خواهند داد. برنامه‌ای را که ما در قالب اتاق بازرگانی مشترک دنبال می‌کنیم، افزایش 1.5برابری صادرات به چین در پنج سال آینده است و این هدف از دو طریق دنبال خواهد شد. از سویی می‌توان کیفیت و ارزش کالاهای صادراتی مربوط به حوزه نفت‌ پایه و معدنی را افزایش داد و از سوی دیگر با معرفی کالاهای ایرانی در نمایشگاه‌های دائمی می‌توان برای دیگر کالاها از محصولات غذایی گرفته تا کالاهای دانش‌بنیان راهی جدید باز کرد.

بــــرش

تجارت 6.5 میلیارد دلاری
ایران و چین در 5 ماه
در سفر بهمن‌ماه گذشته رئیس‌جمهور کشورمان به چین ۲۰سند همکاری و تفاهمنامه‌هایی برای همکاری در زمینه مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی بین دو طرف امضا شد.
چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است و بر اساس اعلام گمرک این کشور مبادلات تجاری چین با ایران در پنج ‌ماهه ۲۰۲۳ به ۶میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسیده که رقمی مشابه بازه زمانی مذکور در سال گذشته است. همچنین بر اساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، چین با تولید ناخالص داخلی بر اساس قدرت خرید ۳۰ هزار و ۲۱۶ میلیارد دلاری بزرگ‌ترین اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۲ بوده و امریکا با اقتصاد ۲۵ هزار و ۴۶۴ میلیارد دلاری و هند با ۱۱ هزار و ۸۵۵ میلیارد دلار در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.