رئیس‌جمهور فردا به کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه می‌رود. این سفر سه‌روزه که به دعوت رسمی رؤسای جمهور 3 کشور صورت گرفته، با هدف تقویت روابط و گسترش همکاری‌ها با کشورهای دوست و همسو است. این سفر از بُعد اقتصادی اهمیت بسزایی دارد، چرا که قرار است ابراهیم رئیسی در خصوص افزایش همکاری‌های اقتصادی و حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی در کشورهای قاره آفریقا مذاکره کند. در سفر به کشورهای آفریقایی ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ایران عنوان شده و در کنار این امر پتانسیل‌هایی که کشورهای یادشده دارند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. فعالان اقتصادی نیز به این سفر خوشبین هستند و اعتقاد دارند که رئیس‌جمهور دست پُر از این سفر استراتژیک باز‌می‌گردد.
بر اساس آخرین آمارهای ارائه شده، در فصل بهار ۳۲۷ هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش ۱۲۲ میلیون و ۷۵۱ هزار دلار به ۳۶ کشور آفریقایی صادر شده است.

ضرورت آسیب‌شناسی و بازنگری
روح‌الله لطیفی، ‌قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درباره حضور ایران در اقتصاد حدود 600 میلیارد دلاری قاره آفریقا و سفر رئیس‌جمهور (بعد از 11 سال)‌ به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه به «ایران»، گفت: یکی از اقدام‌های مثبتی که در دولت سیزدهم شکل گرفته و با جدیت دنبال می‌شود، تنوع کشورهای صادراتی کشور است.
رئیس‌جمهور از نیمه دوم سال 1400، مذاکرات اقتصادی با کشورهای مختلف را شروع کرده است. کمتر دیده شده که اولویت رؤسای‌ جمهور اقتصادی باشد و لذا این امر اتفاق بسیار مهمی است. ایران ظرفیت خوبی در صادرات دارد اما باید در این خصوص بازنگری صورت گیرد و صادرات با توجه به نیاز بین‌الملل و ارزش افزوده باشد.
او با بیان اینکه در سه ماه اول سال‌جاری در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، صادرات ایران به کنیا 48 درصد (7 میلیون و ۶۳۴ هزار دلار) کاهش یافته است، افزود: واردات کنیا به ایران در مدت عنوان‌شده، یک میلیون و ۶۶۱ هزار دلار بوده که در قیاس با مدت مشابه سال 1401 کاهش ۷۹ درصدی داشته است.
لطیفی با تأکید بر اینکه واردات کالا از اوگاندا طی سه ماهه اول سال‌جاری تقریباً 4 برابر مدت مشابه سال گذشته شده است، گفت: صادرات ایران به این کشور کاهشی بوده است، لذا با آسیب‌شناسی باید شرایطی را فراهم کرد که صادرات تقلیل‌یافته جبران شود.
او درباره همکاری‌های تجاری ایران و زیمبابوه طی سه ماهه سال‌جاری، تصریح کرد: در مدت عنوان شده وارداتی از کشور زیمبابوه صورت نگرفته و صادرات در سه ماهه ابتدای سال‌جاری به کشور یادشده هزار و 16 دلار بوده است؛ سال گذشته صادراتی به زیمبابوه نداشته‌ایم.
‌قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درباره اینکه چرا صادرات ایران به کشورهای آفریقایی کاهشی بوده است، گفت: صادرات ایران به کشورهای آفریقایی مستمر نیست و از همین رو هزینه حمل و نقل برای تجار گران تمام می‌شود. زمانی که صادرات به یک کشور مداوم باشد همانند عراق، حمل‌ونقل آن راحت‌تر و ارزان‌تر (صادرات یک روز به کشور عراق به اندازه دو ماه قاره آفریقا)‌ است. بدین جهت وقتی سفارش کالا به کشورهای آفریقایی وجود داشته باشد، به یکباره شاهد جهش صادرات خواهیم بود.
او با بیان اینکه در سه ماهه اول سال‌جاری سه کشتی به قاره آفریقا سفر داشته است، افزود: حمل‌ونقل با آفریقا سخت است ولی بن‌بست نیست. هزینه حمل‌و‌نقل به قاره آفریقا گران است، لذا زمانی صادرات به کشورهای این قاره سود اقتصادی دارد که کالا با ارزش افزوده بالا، صادر شود. در مورد کالاهای پرحجم و کم‌ارزش، صادرات توجیه اقتصادی نخواهد داشت. از همین رو ضرورت دارد به سمتی برویم که کالاها با حجم و ارزش منطقی، صادر شود و از خام‌فروشی فاصله بگیریم.

روسیه، رقیب ایران در بازار آفریقا
لطیفی با تأکید بر اینکه یکی از کالاهایی که از ایران به قاره آفریقا صادر می‌شود، ‌کود اوره است، خاطرنشان ‌کرد: این کالای پتروشیمی بین 350 تا 500 دلار است، حال اگر کرایه حمل آن 70 دلار در هر تن باشد، باز هم در این حوزه رقیب نخواهیم داشت. البته به واسطه روسیه، صادرات کود اوره ایران کمتر شده است.
این کشور (روسیه)‌ در شرایط تحریمی به سر می‌برد، لذا برای آنکه درآمد ارزی داشته باشد به سمت دامپینگ حرکت کرده و قیمت مشتقات نفتی را کاهش داده است. روسیه ذخایر خیلی خوبی در حوزه‌های نفت، گاز، گندم و چوب دارد و سعی کرده با دامپینگ مشتریان خود را حفظ کند. از آنجا که در محصولات پتروشیمی کشورمان رویه قیمت‌گذاری وجود دارد، نمی‌توان با روسیه در مورد قیمت رقابت کرد و یا منعطف بود.

تمرکز بر سرمایه‌گذاری بلندمدت
او با تأکید بر اینکه در کنار صادرات باید به فکر سرمایه‌گذاری بلندمدت در کشورهای آفریقایی بود، همانند کشورهای ترکیه و چین که به این سمت رفته‌ و موفقیت‌های خوبی هم کسب کرده‌اند، یادآور شد: کشورهای آفریقایی اعلام می‌کنند، کالاهایی در بازار آنها خواهد ماند که از تکنولوژی بهره‌مند باشند، از همین رو باید به سمت صادرات و سرمایه‌گذاری کالاهایی برویم که آنها متقاضی هستند.
این صاحبنظر حوزه تجارت خارجی درباره چگونگی افزایش صادرات به کشورهای آفریقایی و به تبع آن افزایش درآمد ارزی، اذعان داشت: در این خصوص سه راهکار وجود دارد که اولین و مهم‌ترین آن شناخت بازار آفریقا است، باید به صورت کارشناسی وارد این بازار شویم تا تجار کشورها از ظرفیت ایران و کشورهای آفریقایی مطلع شوند. بر این اساس به برنامه مدون و نگاه بلندمدت نیاز داریم.

پرداخت سوبسید برای حمل‌و‌نقل دریایی
او ادامه داد: دومین مقوله پرداخت سوبسید و یا تسهیلات مالی از سوی سیاست‌گذاران برای حمل و نقل دریایی با هدف صادرات کالا به کشورهای آفریقایی است تا هزینه حمل برای تجار کشورمان کاهشی شود. از این‌رو به جای راه‌اندازی خطوط کشتیرانی، ‌می‌توان به شرکت‌ها سوبسید پرداخت کرد تا هزینه حمل، منطقی شود. کشور ترکیه زمانی که صادرکنندگان، اسناد صادراتی خود را دریافت می‌کنند به آنها مشوق پرداخت می‌کند. صادرات ترکیه به کشورهای آفریقایی تا 6 سال پیش مانند ایران بود، اما اکنون رقم صادراتی آنها به 20 میلیارد دلار در سال رسیده است.

در قالب تهاتر می‌توان طلا گرفت
‌قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درباره سومین مسیر افزایش درآمد ارزی کشور از قاره آفریقا به «ایران»، گفت: کشورهای آفریقایی در ذیل بانکداری غربی فعالیت می‌کنند و بزرگ‌ترین تولیدکننده طلا هستند، ‌لذا می‌توان از این فرصت با توجه به قانون جدیدی که در دولت سیزدهم (تهاتر کالا)‌ مصوب شده به‌درستی بهره ببریم. از این‌رو با صادرات کالا به کشورهای آفریقایی و حتی کشورهای اروپایی که با قاره آفریقا ارتباط و همکاری تجاری دارند، در قالب تهاتر می‌توان طلا گرفت. همچنین بسیاری از کشورهای آفریقایی آب و خاک خوبی دارند که مناسب کشت فراسرزمینی است، لذا می‌توان با محصول حاصله از این بخش، ضمن صادرات، نیاز داخلی را هم تأمین کرد. در سه ماهه ابتدای سال‌جاری 64 درصد واردات کشور مربوط به نهاده‌های دامی و کشاورزی بوده است، از همین رو برای جلوگیری از هر گونه بحران می‌توان از ظرفیت قاره آفریقا استفاده کرد.
این صاحبنظر در حوزه تجارت با بیان اینکه هر میزان که هم‌آمیختگی اقتصادی با کشورها داشته باشیم، امکان تحریم کشور کاهش پیدا می‌کند، تصریح کرد: بیش از 200 کشور داریم که 55 کشور آن مربوط به قاره آفریقا است، لذا با توسعه روابط با این کشورها، می‌توان به دستاوردهای خوبی رسید.

حجم تجارت با کشورهای آفریقایی
چندی پیش قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا در خصوص پنج مقصد اول کالاهای صادراتی در بهار گفت: غنا با خرید ۵۶ میلیون و ۳۲۳ هزار دلار و با رشد ۸۷ درصدی‌، آفریقای جنوبی با ۲۷ میلیون و ۳۳۴ هزار دلار و کاهش ۸۰ درصدی، تانزانیا با 8 میلیون و ۶۴۹ هزار دلار و کاهش ۴۴ درصدی، سومالی با 8 میلیون و ۲۵۵ هزار دلار و کاهش ۲۷ درصدی و کنیا با 7 میلیون و ۶۳۴ هزار دلار و کاهش ۴۸ درصدی، پنج مقصد اول صادرات غیرنفتی ایران به آفریقا در بهار امسال بودند.

 کدام کالاها صادر و وارد می‌شود؟
او افزود: محصولات فولادی با ۶۰ میلیون دلار‌، کود اوره با ۲۵ میلیون دلار، قیر با ۱۵ میلیون دلار، مواد غذایی با ۱۱.۵ میلیون دلار، گاز مایع با ۲.۷ میلیون دلار و مصالح ساختمانی با ۱.۵ میلیون دلار به ترتیب عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به قاره آفریقا در فصل بهار بودند و روغن موتور، مشتقات پترو پالایشگاهی، مواد معدنی، دارو، گلاب و صنایع دستی و فرش، مواد شیمیایی، کیت آزمایشگاهی‌، مصنوعات پلاستیکی‌، لاستیک و تیوب، ظروف شیشه‌ای، کفپوش‌، پارچه و لوازم بازی کودکان از دیگر کالاهای صادراتی ایران به آفریقا در سه ماه نخست امسال بود.
لطیفی در خصوص کشورهای آفریقایی فروشنده کالا به ایران در فصل بهار گفت: کشور آفریقای جنوبی با فروش ۶ میلیون و ۶۲۷ هزار دلار و رشد ۱۱۸ درصدی، تانزانیا با 2 میلیون و ۱۷۲هزار دلار و کاهش ۶۲ درصدی، غنا با یک میلیون و ۹۱۲ هزار دلار و رشد ۲۷۰۱ درصدی، کنگو با یک میلیون و ۷۶۴ هزار دلار و کاهش ۴۶ درصدی و کنیا با یک میلیون و ۶۶۱ هزار دلار و کاهش ۷۹ درصدی، پنج کشور نخست آفریقایی تأمین‌کننده کالا‌، برای کشورمان در فصل بهار بودند.
او یادآورشد: ۶ میلیون و ۸۵۶ هزار دلار مواد غذایی شامل‌، چای‌، قهوه‌، گندم‌، مالت‌، حبوبات‌، عصاره گیاهان، 2 میلیون و ۸۱۰ هزار دلار سنگ منگنز، 2 میلیون و ۲۰۶ هزار دلار روغن صنعتی، به همراه کنسانتره کروم، مواد پلاستیکی، لوازم الکترونیکی‌، لوازم خودرو و ماشین‌آلات صنعتی از عمده‌ترین کالاهای وارداتی از قاره آفریقا در فصل بهار امسال بودند.

بــــرش

ظرفیت‌های عظیم و  متنوع
قاره آفریقا با 55 کشور از نظر تعداد کشورها، اولین قاره جهان است و از لحاظ وسعت و جمعیت، دومین قاره محسوب می‌شود. این قاره برخلاف اغلب کشورهای توسعه‌یافته که با چالش نرخ پایین رشد جمعیت مواجه هستند، نرخ رشد جمعیت در آن، بالاتر از میانگین جهانی است. در کنار این موارد می‌توان به ظرفیت عظیم و متنوع اقتصادی، تجاری و معادن گسترده قاره آفریقا اشاره کرد. خیلی از کشورها به دنبال آن هستند که در کشورهای آفریقایی حضور پیدا کنند. از این‌رو علاوه بر کشورهای غربی که سابقه حضور استعماری در این قاره دارند، کشورهای چین، هند و ترکیه نیز سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در دو دهه گذشته به منظور افزایش مشارکت خود در توسعه اقتصادی این قاره انجام داده‌اند.