شهلا منصوریه
خبرنگار

در چند روز گذشته کارخانه آسفالت غرب تهران در گرمدره تکمیل، راه‌اندازی و به بهره‌برداری رسید. همچنین به‌زودی کارخانه‌ دیگری در شرق تهران به بهره‌برداری می‌رسد. شهردار تهران می‌گوید که این کارخانه‌ها دوستدار محیط زیست هستند. اما رئیس اداره محیط‌ زیست شهرستان تهران نیز در پاسخ به این گفته شهرداری تهران به «ایران» گفت: در حال حاضر امکان ساخت کارخانه آسفالت دوستدار محیط‌ زیست در کشور ما وجود ندارد!
کارشناسان و فعالان محیط زیست معتقدند کارخانه‌های تولید آسفالت ازجمله منابع تولیدکننده آلودگی هوا هستند که نقش مهمی در انتشار ذرات معلق و سایر آلودگی‌ها دارند. کلانشهر تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است و ساخت کارخانه آسفالت در شرق و غرب تهران، بدون شک این آلودگی را بیشتر خواهد کرد.
علیرضا رحمتی می‌گوید: دانش و فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های به روز، هر امکانی را میسر می‌کند. کارخانه آسفالتی که آلودگی نداشته باشد در کشورهای توسعه یافته وجود دارد اما این امکان در حال حاضر در کشور ما به سبب استفاده از سوخت‌های فسیلی وجود ندارد.
به گفته رحمتی، کارخانه‌های آسفالت در شهر تهران قدیمی هستند و عمدتاً از سوخت فسیلی مثل مازوت (نفت کوره) و نفت‌گاز (گازوئیل) استفاده می‌کنند که در زمان فعالیت دارای آلودگی شدیدی هستند. این سوخت‌ها معمولاً مطابق با استانداردهای روز نیستند.
او می‌گوید: در صورتی که در فرایند تولید آسفالت از سوخت گاز طبیعی استفاده شود و استاندارد لازم را داشته باشد، ممکن است آلودگی آن به حداقل ممکن کاهش یابد. اما اینکه گفته می‌شود این کارخانه آسفالت دوستدار محیط زیست است، گزارش توجیهی محیط زیستی این فرایند قبل از اجرا به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه نشده است تا از منظر انطباق با استانداردهای محیط زیست مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد.
 
ضوابط استقرار کارگاه
احداث کارخانه آسفالت مطابق ضوابط استقرار یکی از ممنوعیات استقرار صنایع، تا شعاع 120 کیلومتری شهر تهران است؛ موضوعی که هیأت وزیران در این زمینه مصوب کرده است اینکه «کارگاه موقت تولید آسفالت و شن و ماسه مرتبط با طرح‌های عمرانی مجاز هستند اما باید بعد از اتمام کار برچیده شود و از نظر ضوابط استقرار هم باید خارج از حریم شهر باشد.» رحمتی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: محدوده‌ای که کارخانه آسفالت در غرب تهران واقع شده، در محدوده گرمدره واقع در استان البرز بوده و پروژه مشترک شهرداری تهران و شهرداری کرج برای احداث بزرگراه همت در نظر گرفته شده است.
به گفته او، قیر، یکی از محصولات پالایشگاهی است که در فرایند تولید آسفالت نیاز به کوره پیش گرمایشی و کوره دوار خشک‌کن داشته و این عمل در صورتی که با استفاده از سوخت فسیلی بویژه نفت کوره (مازوت) یا حتی نفت‌گاز صورت پذیرد باعث انتشار ذرات در حد کمتر از 10 میکرون، انتشار بخارات نفتی (VOC)، هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای و سایر آلاینده‌های محیط‌ زیستی می‌شود.
این مسئول درخصوص اینکه گفته می‌شود آلودگی این کارخانه‌ها در اندازه یک اتوبوس است، می‌گوید: البته اگر این فرایند در چرخه بسته و با استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان سوخت سازگار با محیط زیست باشد قطعاً مشکلات محیط زیستی کمتری از جمله آلودگی هوا خواهد داشت اما با توجه به اینکه هنوز گزارش توجیهی و نحوه فرایند آن برای سازمان حفاظت محیط زیست ارسال نشده است، نمی‌توانیم در این خصوص قضاوت کنیم که این کارخانه تا چه اندازه آلودگی هوا دارد، ضمن اینکه برای پیش‌گرمایش قیر معمولاً از سوختی نظیر نفت گاز یا نفت کوره(مازوت) که قدرت و ارزش حرارتی بالایی برای گرم کردن قیر دارد استفاده می‌شود و از طرفی سوخت‌های فسیلی اعم از نفت گاز و نفت کوره بعلت عدم دارا بودن استاندارد روز و حاوی گوگرد بالا، قبل از کاربرد باید سولفورزدایی شود تا آلودگی هوا به حداقل ممکن برسد در غیر این صورت سیستم پالایشی فرایند را در همان ابتدای فعالیت با مشکل مواجه نموده و در نتیجه باعث کاهش راندمان الکتروفیلترها یا بگ‌فیلترها و درنهایت حذف آنها و بروز آلودگی هوا در فعالیت‌های آتی فرایند می‌گردد، مواردی که در بسیاری از واحدهای صنعتی و تولیدی با آن مواجه هستیم.
 
11 هزار واحد صنعتی
قضاوت سازمان حفاظت محیط زیست براساس پایش وضعیت محیط زیستی واحد‌های مشابه و یا گزارش توجیهی است که مطالعات مربوط به نوع فناوری، تکنولوژی، نوع سوخت، نوع فرایند، استانداردهای تعیین شده مرتبط با طرح در آن ارائه می‌شود که باید به سازمان ارسال می‌شد و بعد از آن مکانی که باید مستقر شود مطابق با ضوابط استقرار یا ضوابط بهینه‌سازی واحدهای آلاینده براساس قانون هوای پاک، مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار می‌گرفت.
او درخصوص کارخانه دیگری که در شرق تهران است، می‌گوید: استعلام در این زمینه صورت گرفته است اما به جهت نبود مدارک و مستندات کافی هنوز سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه جوابی نداده است.
رحمتی در پاسخ به این پرسش که آیا جایگزین دیگری برای آسفالت داریم که دوستدار محیط زیست باشد، می‌گوید: بله. با توجه به گرمایش جهانی و تأثیر آن بر داغ شدن آسفالت و بالطبع کاهش کیفیت آن، بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی کشور خودمان از روکش‌های بتنی استفاده می‌کنند که هم ماندگاری بالاتری دارد و هم هزینه نگهداشت آن نسبت به قیر و آسفالت بسیار کمتر است و از همه مهمتر آلودگی محیط زیستی به مراتب کمتری دارد. در ایران از جمله در آزادراه تهران -شمال عمدتاً از روکش بتن استفاده شده است. همچنین برخی از فرودگاه‌های کشور و مسیرهای اتوبوس واحد در شهر تهران هم از روکش بتن استفاده می‌کنند.
به گفته او، در کلانشهر تهران حدود 11 هزار واحد صنعتی بزرگ و کوچک وجود دارد که منابع ثابت شهر تهران جزو منابع مهم آلاینده کلانشهر محسوب می‌شوند. برخی از این واحدها اگر با تغییر تکنولوژی و بهینه‌سازی فرایند بتوانند باعث کاهش مصرف انرژی و کاهش آلاینده‌ها شوند، سازمان حفاظت محیط زیست مطابق قوانین و سیاست‌های تشویقی موجود استقبال می‌کند اما استقرار واحد جدید و بارگذاری جدید در تهران پذیرفتنی نیست. واحدهای آلاینده قدیمی به دلیل داشتن مجوز و پروانه فعالیت، قانون هوای پاک اجازه داده در صورت بهینه سازی، مطابق با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت کنند. اگر به هر نحوی نتوانند بهینه‌سازی انجام دهند و استانداردها را پاس کنند طبق ماده 14 قانون هوای پاک باید از کلانشهر تهران خارج شوند و در مناطقی که بار آلودگی کمتر دارند با تکنولوژی‌های جدید مستقر شوند.