دولت سیزدهم تاکنون موفق به استرداد ۳۰ شیء فرهنگی تاریخی به ایران شده است
سرباز ساسانی به ایران برگشت
سنگ‌نگاره ساسانی معروف به «سرباز ساسانی» یا آنطور که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی میگوید «صاحب منصب» 7 سال بعد از کشف و شناسایی در بریتانیا، به ایران بازگشت؛ مجسمه‌ای که طبق گفته وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دهه ۶۰ به صورت قاچاق از کشور خارج شده و در نتیجه تلاش‌های دولت سیزدهم و همکاری وزارت میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه و نمایندگی سیاسی ایران در لندن، به کشور بازگشته است. این اثر ساسانی قرار است بعد از 48 ساعت قرنطینه، در موزه ملی به نمایش گذاشته شود.
تمدن 7 هزار ساله ایران
سید عزت‌الله ضرغامی میگوید: دولت سیزدهم با پیگیری‌های جدی تا کنون موفق به استرداد ۳۰ شیء فرهنگی تاریخی به ایران شده که در نوع خود کم‌نظیر است. او با بیان اینکه در وهله نخست اولویت ما بازگرداندن اشیایی است که به صورت غیرمجاز از کشور خارج شده است، میگوید: در مورد سایر اشیای تاریخی ارزشمند که به صورت قانونی هم خارج شده باشد، در نشست پارسال کشورهای صاحب تمدن باستانی در عراق پیشنهاد دادیم که همه کشورهای صاحب تمدن اسلامی، به‌اتفاق موضوع بازگشت اشیای تاریخی خود را به کشورشان پیگیری کنند که همه موافقت کردند و این موضوع به عنوان یک مصوبه اعلام شد.
ضرغامی با اشاره به تمدن 7 هزار ساله ایران میگوید: «هویت ما جزو شناخته‌شده‌ترین هویت‌های بشری است و آنچه به عنوان میراث فرهنگی داریم، چه ملموس و ناملموس، متعلق به همه بشریت است.»
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تأکید بر اینکه این اشیا باید در کشور ما نگهداری، ترویج و معرفی شود و فرصتی برای مردم دیگر کشورها شود تا از نزدیک آنها را ببینند و با فرهنگ و مردم ایران بیشتر آشنا شوند، میگوید: «اینها تاریخ ملت‌هاست که باید به جای اصلی خود بازگردد. در همین راستا، امیدواریم کشورهای غربی که در دوره‌های قبل با استفاده از ضعف دولت‌های غیر مردمی این اشیا را خارج کرده‌اند، در این زمینه همکاری‌های لازم را با ما داشته باشند.»
سرباز ساسانی در قرنطینه
اما سرباز ساسانی با قدمت 1700 ساله که ٣۵ سال پیش، غیرقانونی از ایران خارج شده بود، روز چهارشنبه (7 تیر) به وطن بازگشت. مجسمه‌ای سنگی که پس از اثبات مالکیت ایران، به مدت سه ماه در موزه بریتانیا به امانت به‌نمایش گذاشته شده و حالا طبق گفته رئیس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی، قرار است پس از ۴۸ ساعت قرنطینه در موزه ملی ایران به نمایش درآید. محمدرضا زاهدی، درباره علت قرنطینه این اثر ارزشمند میگوید: «این شیء از مکان دیگری وارد کشور شده و احتمال دارد ویروسی همراه داشته باشد. به همین دلیل مدت زمانی را در محلی قرنطینه شده و پس از انتقال به بخش اصلی موزه، درکنار سایر اشیا قرار خواهد گرفت».
رئیس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی، این نقش برجسته را از نظر شکل، فرم و تزئینات شبیه به نمونه‌هایی در نقش رستم و نقش رجب دانسته و چرایی طولانی شدن انتقال این اثر به ایران (هفت سال) را ارائه مدارک برای اثبات مالکیت ایران بر این نقش برجسته و خروج غیرقانونی از کشور اعلام می‌کند.
زاهدی با بیان اینکه در گذشته گستره فرهنگی ایران محدود به جغرافیای امروز نبوده و کشورهای عراق، سوریه، ترکیه، افغانستان و آسیای میانه و… را هم در برمی‌گرفته است، ادامه می‌دهد: «در محاکم بین‌المللی باید مدارکی مبنی بر وجود نمونه‌های مشابه در کشور ارائه می‌دادیم. برای اثبات مالکیت این سنگ‌نوشته ارزشمند، نمونه‌های مشابه جمع‌آوری شده و به همراه قوانین و مقررات ایران که به عنوان مثال در آن حفاری اشیای تاریخی غیرمجاز است و برای اشیایی با قدمتی بالای ۱۰۰ سال مجوز خروج صادر نمی‌شود، به محاکم بین‌المللی ارائه شد.»
اصالت تاریخی
از دیگر سو، جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران نیز میگوید: «هیأت عالی کارشناسی، آثار مسترد شده را از نظر اصالت تاریخی بررسی کرده و نتیجه آن را در صورت‌جلسه‌ای تنظیم می‌کنند. همین امر برای آثاری که برای نمایشگاه به امانت گرفته می‌شود نیز صادق است. مرحله پایانی، تهیه ویترین مناسب، طرح محتوایی نمایش، تنظیم زیرنویس و اطلاعات کافی درباره اثر و انجام تشریفات نمایش و رونمایی از آن است تا بتوانیم اطلاعات کافی و درست را به بازدیدکنندگان ارائه دهیم.»
او همچنین شرحی از روند بازگشت آثار به ایران ارائه داده و میگوید: آثار تاریخی موزه‌ای که به قصد استرداد یا برگزاری نمایشگاه از کشوری به کشوری دیگر منتقل می‌شوند، در کشور مبدأ با حضور امین اموال و نمایندگان قانونی، بسته‌بندی و پلمب می‌شوند. با توجه به اینکه یکی از عوامل مهم در حفظ و نگهداری آثار تاریخی، شرایط محیط پیرامون آنها به لحاظ دما، رطوبت نسبی، میزان آلاینده‌های گازی، ذرات معلق هوا و آفات (حشرات و میکروارگانیسم‌ها) و غیره است، این آثار طی زمان در محیط نگهداری خود با برخی از متغیرهای فوق به پایداری می‌رسند. لذا هرگونه جابه‌جایی آثار از یک محیط به محیط دیگر ضمن آنکه می‌تواند تنش‌هایی را به آنها وارد کند، باعث انتقال آلودگی‌ها از جمله آفات از محیط اولیه به محل جدید می‌شود. پس از انتقال، اثر به یک دوره کوتاه قرنطینه یک تا دو روزه و گاه بیشتر، بستگی به نوع اثر، نیاز دارد تا بتواند به مرور خود را با شرایط آب‌وهوایی جدید از نظر دما، رطوبت و... تطبیق دهد.»
مطابق گفته رئیس کل موزه ملی ایران، «شیء در فضایی جدا از سایر اشیا نگهداری می‌شود تا اگر از کشور مقصد یا در طول مسیر حشرات یا عناصر آفت‌زای دیگری همچون میکروارگانیسم‌ها در بسته‌بندی آن وارد شده‌اند از آن جدا شده و مطمئن شویم این حشرات وارد مخازن نمی‌شوند و همچنین به سایر آثار صدمه وارد نمی‌کنند. موارد ذکر شده درباره آثاری که از طریق کاوش باستان‌شناسی به دست می آیند و منتقل می‌شوند نیز صدق می‌کند. پس از گذراندن دوره قرنطینه، شیء با حضور نمایندگان قانونی/ امین اموال از بسته‌بندی خارج می‌شود و توسط کارشناس حفاظت و مرمت، گزارش وضعیت(Condition Report) آن تهیه می‌شود تا از سلامت شیء در جابه‌جایی و سفر اطمینان حاصل شود. گزارش وضعیت با فرم تهیه شده پیش از بسته‌بندی تطبیق داده شده و سلامت فیزیکی اثر، مستندنگاری و بررسی می‌شود.»
بــــرش
مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: نوع لباس و پوشاک و نوع قرارگرفتن انگشت اشاره(نوعی ادای احترام) نشان می‌دهد که احتمالاً این سنگ‌نگاره یکی از افراد بزرگ و صاحب‌منصب در دوران ساسانیان است. شوربختانه برخی از آثار ایران که به صورت قاچاق از کشور خارج شده‌اند در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی خارجی با نام کشور دیگری چون مصر و افغانستان نگهداری می‌شوند که با روش‌های پژوهشی و آزمایشگاهی می‌توان تعیین منشأ کرد و زمینه‌های بازگشت آنها را فراهم ساخت