نفیسه امامی
روزنامه نگار

 فرآورده‌های لبنی یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی بخش کشاورزی است که سهم عمده‌ای در ارزآوری کشور دارد. آخرین آمارهای فائو نیز حاکی از آن است که ایران بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات لبنی در آسیا در سال میلادی گذشته اعلام شده است.
بر اساس این گزارش، ایران صادرکننده خالص شیر و لبنیات در سال 2022 بوده است و در این سال 86 هزار تن شیر و لبنیات وارد کرده و در مقابل، یک‌میلیون و 583 هزار تن شیر و لبنیات صادر کرده است. در واقع 13 درصد شیر و لبنیات تولیدی ایران در این سال به کشورهای دیگر صادر شده است. پیش‌بینی می‌شود صادرات شیر و لبنیات ایران در سال‌جاری به یک میلیون و 592 هزار تن افزایش یابد.
کل صادرات شیر و لبنیات کشورهای قاره آسیا در سال گذشته بالغ بر 9 میلیون تن بوده است که ایران سهم بزرگی از این رقم را در اختیار داشته است، به‌عبارت دیگر 17 درصد از کل صادرات شیر و لبنیات آسیا در این سال، سهم ایران بوده و ایران بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات لبنی در آسیا شناخته شده است.
فائو پیش‌تر در گزارشی پیش‌بینی کرده بود تولید جهانی شیر سریع‌تر از سایر کالاهای اصلی کشاورزی باشد و ۷/ ۱درصد در سال رشد کند و در سال ۲۰۳۰ به ۱۰۲۰ میلیون تن برسد.
محصولات صادراتی لبنیاتی ایران شامل شیر، پنیر، ماست، کره، دوغ و کفیر، شیرخشک و بستنی می‌شود که طی سالیان اخیر ارزآوری زیادی برای کشورمان به همراه داشته است، به طوری که هم‌اکنون بخش زیادی از بازار کشورهای همسایه از جمله عراق، پاکستان، افغانستان و کشورهای اوراسیا در اختیار صادرکنندگان ایرانی است.
پیش از انقلاب و تا اوایل دهه ۷۰، ایران وارد‌کننده پنیر، کره حیوانی و شیرخشک صنعتی بود‌ و به‌طور مثال سالانه حدود ۲۰۰ هزارتن پنیر وارد کشور می‌شد، اما حالا ایران این سه محصول لبنیاتی را به سایر کشورها صادر می‌کند.
با توجه به حمایت‌های دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی در سال 1401 نه تنها صادرات لبنیاتی با کاهش روبه‌رو نشد، بلکه رشد بیش از 60 درصدی را نیز تجربه کرد. در حال حاضر ایران صادرکننده انواع محصولات لبنی به 50 کشور دنیا است و آورده ارزی صادرات لبنیات در سال 1400 نیز برای کشور سالانه 700 میلیون دلار بوده است.

ایران هاب صادراتی محصولات لبنی در آینده
رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به افزایش میزان صادرات محصولات لبنی می‌گوید: چند کارخانه بزرگ لبنیاتی صادرات‌محور در کشور هستند که خط مشی آنها توسعه صادرات است و برای توسعه استراتژی صادراتی خود از مشاوران خارجی هم استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها در تلاش هستند بازارهای جهانی مانند چین و روسیه را هدف توسعه صادراتی خود قرار دهند.
باکری اضافه می‌کند: با توجه به وجود نگاه صادراتی در قالب انبوه در این شرکت‌ها مواد اولیه داخلی در کشور برای تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت کمبود مواد اولیه با واردات به کشور و تبدیل آن به محصول، صادرات انجام می‌پذیرد. وجود چنین نگاه‌های صادراتی می‌تواند ایران را در آینده به هاب صادراتی محصولات لبنی تبدیل کند.
وی با اشاره به انعقاد قرارداد صادرات محصولات لبنی به روسیه و چین به عنوان یکی از مقاصد مهم صادراتی می‌گوید: روسیه از محصولات نهایی لبنیاتی ساخته شده استقبال نمی‌کند و بیشتر متقاضی محصول اولیه است، به همین علت تاکنون بیشتر شیرخشک، پودر آب پنیر، خامه و کره بالک به این کشور صادر شده است. از چند ماه گذشته با انعقاد قراردادی میان سازمان دامپزشکی ایران و چین، پروتکل‌هایی تعریف شده و صادرات محصول به چین آغاز شده است.
با اصلاح ارز ترجیحی، نرخ کالاهایی همچون محصولات لبنی و روغن واقعی شد و در نتیجه میزان مصرف را مدیریت کرد.
از سوی دیگر واقعی شدن نرخ کالاهای اساسی باعث شد قاچاق این محصولات به کشورهای دیگر به علت ارزانی کاهش پیدا کند و سهم صادراتی این محصولات را افزایش دهد.
محمد فربد عضو سابق هیأت مدیره انجمن صنایع لبنی نیز به «ایران» درباره افزایش سهم صادراتی محصولات لبنی می‌گوید: علت پیشتازی ایران در صادرات لبنیات، کاهش مصرف سرانه شیر و لبنیات در ایران و افزایش سهم صادرات این محصولات است. به طوری که سهم شیر در فرآورده‌های صادراتی از 10 درصد شیر تولیدی در کشور به 25 درصد افزایش یافته که به معنی افزایش صادرات است.
فربد با تأکید بر اهمیت ارزآوری صادرات محصولات لبنی برای کشور می‌افزاید: طبیعی است که ارزآوری برای کشور دارای اهمیت است اما نباید به طور غیرمستقیم به واردات علوفه با ارز دولتی یارانه تخصیص داده شود.
این کارشناس حوزه لبنیات درباره کیفیت محصولات لبنیاتی کشور می‌گوید: محصولات لبنیاتی صادراتی ما دارای کیفیت قابل قبولی است و در کشورهای واردکننده مورد استقبال قرار می‌گیرد.