نادر قنبری- کارشناس صنایع شیمیایی و دارویی
در میان افتخارات بزرگی که جامعه علمی و صنعتی کشورمان در حوزه‌هایی همچون سلول‌های بنیادی، نانو، انرژی هسته‌ای، صنایع دفاعی، پزشکی و بسیاری موارد دیگر به همت و تلاش مسئولان، نخبگان و فرهیختگان این مرز و بوم به‌دست آورده است، به نظر می‌رسد جایگاه صنعت مواد اولیه دارو همچنان نیازمند توجه، بازنگری و مداقه بیشتری است.این یک مثل مشهور ژاپنی است که میخ نعلی افتاد و نعلی افتاد وسپس اسبی افتاد و سواری و سرانجام لشکری شکست خورد و بیگانه مسلط شد و همه اینها به این دلیل بود که آن میخ نعل به‌درستی کوبیده نشده بود.تولید و تأمین مواد اولیه دارویی در داخل کشور یکی از آرزوها و آرمان‌های دلسوختگان و عاشقان عزت و سربلندی این آب و خاک پس از انقلاب اسلامی بود که به‌منظور تحقق این آرمان، در اوایل انقلاب یک شرکت مادر تخصصی دارویی با نام شرکت شهید مدرس تأسیس شد و جهت تولید تقریباً تمامی مواد اولیه دارویی مورد نیاز کشور شروع به‌کار کرد.بررسی فراز و فرود و عملکرد آن شرکت و آنچه بر این مجموعه رفت و علل ناکامی این طرح معظم صنعتی که در غرب استان اصفهان و با طرح‌های تولید 51 قلم مواد دارویی در فضایی به وسعت 5 هزارهکتار برنامه‌ریزی شده بود، موضوع این نوشتار نیست و فرصت و فضای دیگری می‌طلبد.
بستر ارزآوری و اشتغال قابل توجه
نکته راهبردی وریشه‌ای این است که فرایند تولید دارو با فرایند تولید مواد اولیه دارو بسیار متفاوت است و ضرورت دارد این حوزه همانند صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی توسط مدیران و مهندسان ذیربط طراحی و راهبری شود. این نکته مهمی است که در بدو تأسیس و فعالیت آن شرکت مغفول ماند که شاید یکی از علل اساسی ناکامی شرکت همین باشد.در کنار فعالیت‌های پرهزینه و کم‌نتیجه این واحد دولتی یا نیمه‌دولتی، بخش خصوصی با همت متخصصان و کارآفرینان این حوزه شروع به فعالیت کرد که البته به‌عقیده دست اندرکاران این صنعت بسیار موفق‌تر بود.پیشبرد طرح‌های این واحد نیاز مبرم به تحقیقات آزمایشگاهی دانش‌بنیان و تولید فناوری آزمایشگاهی، طراحی نیمه صنعتی و نهایتاً طراحی واحدهای تولیدی و صنعتی با همکاری مهندسان مشاور و سپس در فاز اجرا و تولید انبوه، جذب سرمایه و سرمایه‌گذار و مدیریت کلان صنعتی دارد. با عنایت به مزیت نسبی، این صنعت می‌تواند ضمن تأمین نیاز داخل، بخش قابل توجهی از بازار منطقه را به‌ خود اختصاص دهد و موجب ارزآوری و اشتغال قابل توجهی شود.بدیهی است جهاد دانشگاهی به‌عنوان سهامدار اصلی این مجموعه با توجه به رویکرد علمی و تحقیقاتی خود به‌خوبی می‌تواند نیازهای تحقیقاتی و علمی این واحد را تأمین نماید ولی جهت تولید انبوه و ایجاد واحدهای صنعتی و اشتغال پایدار و جهش و پرش نیاز به بال دوم کارآفرینی و تولید صنعتی، سرمایه‌گذاری و مدیریت بخش خصوصی دارد که همان‌طور که ذکر گردید در این حوزه موفق‌تر عمل کرده است.
ضرورت تغییر رویکرد احتیاطی
به‌دلیل اهمیت دارو و خصوصاً صنعت مواد اولیه دارویی، ضرورت دارد رویکرد احتیاطی و تزریق سرمایه قطره‌چکانی کم فایده تغییر کند و مسئولان امر و نخبگان این حوزه همت مضاعف کنند و این واحد را در اولویت پروژه‌ها قرار دهند و در برنامه هفتم توسعه جایگاه شایسته و بایسته‌ای برای آن تعریف و تدوین و هدف‌گذاری نمایند.راهکار برون‌رفت از این وضعیت این است که جهاد دانشگاهی با توجه به صبغه علمی و تحقیقاتی خود، پس از تحقیقات دانش‌بنیان و رسیدن به بسته دانش فنی و سپس طراحی نیمه‌صنعتی و صنعتی هر قلم ماده اولیه دارویی و تخصیص زمین مورد نیاز تولید صنعتی و تجاری را به‌صورت شهرک صنعتی دارویی به فعالان، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی این حوزه واگذار کند تا به همت مسئولان و با به‌کارگیری شرکت‌های توانمند و کارآفرینان باتجربه و متخصص و باسابقه، در آینده نزدیک، شاهد رشد و شکوفایی و خودکفایی در این صنعت راهبردی کشور و ایجاد اشتغال پایدار با تخمین قریب 5 هزار شغل در آن منطقه محروم صنعتی باشیم.