لزوم آشنایی با انواع وکالت‌نامه برای همه شهروندان
ایرانیان مقیم خارج از کشور می‌توانند با سامانه «میخک» وکیل بگیرند
مهسا قوی قلب
خبرنگار
هر فردی باید بداند که عقد وکالت به چه معناست و انواع وکالت‌نامه‌ها را بشناسد. در طول زندگی، هر یک از ما به طریقی برای انجام برخی امور اداری یا حتی شخصی، ناگزیر به مراجعه به دفتراسناد رسمی و اخذ یا ارائه وکالت شده‌ایم. اما در بسیاری از موارد با انواع وکالت‌نامه‌ها آشنایی نداریم و چه بسیار اشخاصی که به دلیل همین نداشتن آگاهی کافی در امور حقوقی دچار خسران شده و آسیب‌های شدیدی دیده‌اند؛ حتی شده به زبان ساده باید با یک سری مفاهیم حقوقی و موارد قانونی آشنا باشیم تا بتوانیم در برابر ضررهای احتمالی از خود محافظت کنیم. عقد وکالت، موضوعی است که تعریف قانونی آن در فصل سیزدهم قانون مدنی در بحث وکالت، مبحث اول در کلیات، مواد 656 به بعد آمده است و تعریف عقد وکالت، حدود اختیارات وکیل، تعهدات وکیل و سایر مواردی که ناظر بر عقد وکالت بین وکیل و موکل است، تشریح شده است. به موجب ماده 656 قانون مدنی، وکالت، عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌کند. حالا با توجه به این تعریفی که قانونگذار به ما داده و تعریفی کلی از عقد وکالت است، باید توجه کنیم در هر امری می‌توانیم به فرد دیگری برای انجام هرکاری وکالت دهیم، مگر اینکه آن کار غیرقانونی باشد یا محدودیت‌های قانونی برای آن کار وضع شده باشد یا اصلاً خلاف قانون و خلاف شرع و نظامات باشد.
امیرعلی مهاجر سلطانی، وکیل پایه یک دادگستری با اشاره به اینکه نمی‌توان برای فعل حرام یا غیرقانونی به دیگری وکالت داد، در این رابطه به «ایران» می‌گوید: «یکی از محدودکننده‌های وکالت این است که فعل باید امری باشد که خود بتوانیم به عنوان یک شخص که در عالم حقوق، «اصیل» خوانده می‌شود (یک فرد یا اصیل است یا وکیل است) بتوانیم آن کار را انجام دهیم، یعنی، فعل منع قانونی نداشته باشد.»
البته در ادامه باید یادآور شد که برخی از امور را فقط وکلا انجام می‌دهند، به عنوان نمونه دفاع در دادگاه کاری است که یک وکیل می‌تواند انجام دهد و شما نمی‌توانید به کسی که وکیل دادگستری نیست، وکالت دهید که برود و در دادگاه دفاع کند. در عین حال او می‌تواند به موجب وکالتی که گرفته است، برای شما وکیل استخدام کند. اما خودش چون پروانه وکالت و همچنین تجربه وکالت ندارد، نمی‌تواند این کار را انجام دهد. یک سری محدودیت‌هایی از سوی قانونگذار، برای حفظ حقوق مردم جامعه وضع شده است. پس باید بپذیریم که محدودیت‌هایی قانونی در اعطای وکالت وجود دارد و براساس آن نمی‌توان به هر فردی در خصوص هر موضوعی وکالت داد.
متأسفانه بخش وسیعی از دعاوی دادگستری به اختلاف بین وکیل و موکل مرتبط است، البته نه آن وکیلی که در دادگاه‌ها احقاق حق می‌کند، بلکه منظور افرادی هستند که وکالت کسانی را قبول کرده‌اند. پدر و فرزند، خواهر و برادر و هر دو فردی که با هم نسبت یا آشنایی دیگری دارند. برخی مواقع در جوامع امروز به واسطه افزایش قیمت‌ها، تورم و خیلی مسائل دیگر، برخی وکلا از وکالت‌نامه سوء‌استفاده می‌کنند. حالا می‌بینیم که حتی مواردی در این حوزه بین دو برادر یا خواهر و برادر و امثال آن به کرات اتفاق می‌افتد. سلطانی در این زمینه با ذکر مثالی مطلب را روشن‌تر می‌کند: «آقایی به برادرش وکالت می‌دهد یا خانواده‌ای به برادر خود وکالت می‌دهند تا کارهای انحصار وراثت و فروش ملک پدری را انجام دهد، وکالت تامی اعم از فروش اموال داده می‌شود، اما متأسفانه وکیل سوء‌استفاده کرده و به هردلیلی ملک را فروخته و اموال را برای خودش برمی‌دارد. موکلین هم سرشان بی‌کلاه می‌ماند، حال خواهر یا برادر یا هر فرد خسارت دیده دیگری نمی‌توانند، پیگیری کنند و به مال خود برسند چرا که به درستی هنگام وکالت دادن به حقوق خود آگاه نبوده اند.»
تفاوت وکالت تام و کاری
در خصوص وکالت تام و کاری، حدود اختیارات وکیل متفاوت است، این وکیل دادگستری مسأله را به طور خلاصه و همه فهم این گونه تشریح می‌کند که در وکالت تام حدود اختیارات وکیل، بی‌حد و حصر و نامحدود است و می‌تواند بلاعزل هم باشد؛ بدین معنی که جمله «در ضمن عقد خارج لازم» که در این نوع وکالت‌نامه‌ها ذکر می‌شود، مفهوم این است که در عالم واقع، قرارداد دیگری بین وکیل و موکل منعقد شده و این وکالت ضمن آن قرارداد است و موجب لزوم عقد می‌شود. عقود از حیث لازم یا جایز بودن در قانون به دو دسته تقسیم می‌شوند، عقود لازم را نمی‌توان به هیچ عنوان به هم زد، مانند عقد «بیع» که در آن چیزی خرید و فروش می‌شود و به این سادگی قابل به هم زدن نیست، مگر اینکه شرط فسخی آورده شود. اما وکالت اساساً و ماهیتاً عقد جایزی است. فرضاً فردی ملک خود را می‌فروشد، وکالت بلاعزل و نامحدودی در خصوص آن موضوع کاری یا ملک به طرف مقابل به عنوان موکل می‌دهد، این وکالت تام و بلاعزل به سادگی قابل ابطال نیست و در بسیاری مواقع حتی با مراجعه به دادگاه نمی‌توان آن را باطل کرد.
سلطانی هشدار می‌دهد: «وقتی وکالت بلاعزل می‌دهید، حواستان باشد که راجع به چه موضوعی است و به حدود اختیارات هم دقت کنید، این در حالی است که وکالت کاری، وکالتی است که می‌تواند مدت‌دار باشد و برای کاری مشخص و معین است. می‌تواند به صورت موعدی بوده و قابل عزل باشد. به عنوان نمونه پیگیری امور شهرداری و پایان کار ملک را به فردی که به این امور وارد است، می‌دهید. این وکالت‌نامه کاری است با مدت مشخص و حدود اختیارات مشخص. این وکالت مشتمل بر فروش نیست و وکیل نمی‌تواند ملک را بفروشد، پس دقت داشته باشید، برای انجام هر کاری که جنبه حقوقی، قراردادی و قانونی دارد حتماً باید از وکلای دادگستری، افرادی که آگاه هستند و مشاورین حقوقی بهره ببریم.»
به اعتقاد کارشناسان حوزه حقوق، بسیاری از دعاوی جاری در دادگستری‌های کل کشور موضوع وکالت و سوء‌استفاده از حدود اختیارات توسط وکیل است؛ بی‌شک با پرداخت یک حق مشاوره پایین، از پرداخت حق‌الوکاله‌ای سنگین و خسارات ناشی از دادرسی و دعاوی به واسطه حدوث اختلافاتی که بین طرفین ایجاد می‌شود، جلوگیری می‌کنیم. دقیقاً همان طور که برای درمان بیماری به پزشک که اهل فن است مراجعه می‌کنیم، باید در زمینه از خدمات حقوقی هم از اهل فن بهره بگیریم.
وکالت اشخاصی که مقیم خارج از کشور هستند
با ورود دولت الکترونیک به عرصه خدمات کشور در حوزه رایانه، کارها بسیار آسان‌تر از قبل شده است، مهاجر سلطانی راه‌اندازی سامانه «میخک» در خدمات حقوقی را نیز مدیون همین پیشرفت می‌داند، این سامانه مخفف شده «مدیریت یکپارچه خدمات کنسولی» است. در هر کجای دنیا که باشید و جمهوری اسلامی ایران در آن کشور دارای سفارت باشد، می‌توانید از داخل خانه خود، وارد این سایت شده، ثبت نام کنید. فرم‌های نمونه و پیش فرض را انتخاب کنید و موارد مورد نظر را اصلاح یا اضافه کنید، البته باز هم باید از افراد متخصص و باتجربه کمک بگیرید، چون هر کلمه و هرجمله و هر مسأله‌ای می‌تواند در حق و حقوق شما اثرات منفی بگذارد و در آینده اقتصادی شما اثرگذار باشد. بنابراین در هر کجای دنیا که ایران در آن کشور سفارت دارد، می‌توانید به صورت مجازی ثبت نام کرده و موضوع وکالت را انتخاب سپس مشخصات خود و وکیل مورد نظرتان را که در ایران حضور دارد، درج کنید و پس از تکمیل به سفارتخانه مراجعه کرده تا تأیید شده و ارسال شود تا وکیل بتواند با مراجعه به وزارت امور خارجه در تهران تأییدیه وکالت خود را تحویل بگیرد و می‌تواند حتی یک نسخه را هم برای ایشان با پست بفرستد. این کار در خارج از کشور به سهولت قابل انجام است اما تأکید این است که برای روند اجرای کار حتماً با وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی مشورت کنید. ضمن اینکه دولی که کشور جمهوری اسلامی ایران در آنجا سفارت ندارد، مثل امریکا یا کانادا، ما در آن کشورها دفتر حفاظت منافع داریم به عنوان نمونه دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن که سفارت پاکستان است. شما بعد از تکمیل فرم در منزل، به سفارت پاکستان که به عنوان دفتر حفاظت منافع است مراجعه کرده و کارهای اداری را تکمیل می‌کنید. برای پیگیری اموری مانند کارت ملی، شناسنامه و گذرنامه و هر موضوعی که منع قانونی نداشته باشد، فرد می‌تواند از طریق سامانه میخک اگر خارج از کشور است، وکیل بگیرد در غیر این صورت، چنانچه در داخل کشور حضور دارد، می‌تواند به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند، در عین حال برای تنظیم وکالت‌نامه خصوصاً وکالت‌نامه‌های کاری نیاز به حضور وکیل در دفتراسناد رسمی نیست و موکل می‌تواند به آسانی به دفتر اسناد رسمی مراجعه کرده و موضوعات مورد نظر خود را به وکیل تفویض اختیار کند و وکالت را به نام وکیل تنظیم کند.
بــــرش
به حدود اختیارات وکالت بلاعزل دقت کنید
وقتی وکالت بلاعزل می‌دهید، حواستان باشد که راجع به چه موضوعی است و به حدود اختیارات هم دقت کنید، این در حالی است که وکالت کاری، وکالتی است که می‌تواند مدت‌دار باشد و برای کاری مشخص و معین است. می‌تواند به صورت موعدی بوده و قابل عزل باشد. به عنوان نمونه پیگیری امور شهرداری و پایان کار ملک را به فردی که به این امور وارد است، می‌دهید