شهلا منصوریه
خبرنگار

شهرداری تهران به دنبال برداشتن ممنوعیت ساخت‌وساز در دل اندک‌ باغ‌های باقی‌مانده در پایتخت است. این سازمان در لایحه‌ای که به شورای شهر تهران فرستاده، هدف لایحه برداشتن ممنوعیت ساخت‌وساز در زمین‌های مشجر را تأمین زمین مورد نیاز در راستای ارزان‌سازی مسکن، به شورای اسلامی شهر تهران اعلام کرده است. منتقدان این لایحه معتقدند نه تنها اندک فضای سبز تهران نیز مورد هجوم سوداگران مسکن قرار خواهد گرفت و قیمت مسکن کاهش پیدا نخواهد کرد، بلکه پول رایج مملکت به دلار تبدیل و از کشور خارج خواهد شد.
طبق طرح ارائه شده شهرداری تهران، ممنوعیت برج‌سازی در اراضی مشجر پایتخت در این لایحه لغو و در بیشتر مناطق تهران اجازه متراکم‌سازی داده می‌شود. اسماعیل کهرم، کارشناس کهنه‌کار محیط‌زیست یکی از منتقدان این لایحه با یادآوری گذشته به «ایران» می‌گوید: 76 سال پیش تهران شهری سرسبز و مطلوب بود. از پیچ شمیران تا پل تجریش در مسیر نیم ساعته، گویا از داخل باغستان رد می‌شدیم و هوای مرطوب ما را دربرمی‌گرفت. همچنین وقتی به جنوب شهر، دبیرستان دارالفنون در خیابان ناصرخسرو می‌رفتیم، نزدیک پارک شهر هوا مرطوب می‌شد و داخل پارک هوایی بسیار سالم و مفرح وجود داشت، اما اکنون به واسطه از بین رفتن باغ‌های تهران، دیگر آن مطلوبیت هوا، زیبایی و رطوبت در خیابان‌های شمال و جنوب شهر تهران وجود ندارد.
این بوم‌شناس با بیان اینکه در گذشته خارجیان و توریست‌ها به تهران «چنارستان» می‌گفتند، می‌گوید: وقتی از واژه‌هایی مثل انجیرستان، توتستان، چنارستان، بیدستان و... استفاده می‌کنیم، عقبه‌ای در پس واژه‌ها وجود دارد. عناوینی که طبیعت با توجه به جنس خاک، آب و رطوبت محیط تعیین می‌کند که چه گیاهی سبز شود.
به گفته کهرم، رطوبت و مطلوبیت هوا به واسطه وجود گیاهان است. گیاه، آب را از ریشه می‌گیرد و در تمام گیاه به جریان می‌اندازد. آب به دو صورت تبخیر و تعریق، از برگ گیاه و روزنه‌ها خارج می‌شود. به همین جهت در شهرهایی با درختان بسیار، رطوبت زیاد و هوا مطلوب و مفرح است.
این فعال محیط‌زیست می‌گوید: پارک شهر قلب تهران است؛ با اینکه فرسنگ‌ها از دریا فاصله دارد اما دارای هوای مرطوب و مفرحی است. وجود درختان باعث تبخیر، تعریق و خوشایندی شهر می‌شود. اگر پارک‌ها و جنگل‌های باقی‌مانده در اطراف تهران حذف شوند، قطرات و بخار آبی وجود ندارد تا باعث تلطیف هوای شهر شود. جنگل‌های آسمانخراشی در شهر ایجاد می‌شوند که هوای شهر را از بین می‌برند و خشک و غیرقابل تحمل می‌کنند.

چکش‌کاری لایحه
نایب رئیس کمیسیون محیط‌زیست سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران با بیان اینکه این لایحه نیاز به جرح و تعدیل بسیاری دارد معتقد است تأثیر چندانی هم در حوزه ارزان‌سازی مسکن ندارد. مهدی بابایی به «ایران» می‌گوید: لایحه‌ای که به شورا ارائه شده به طور قطع با مصوبه‌ای که از شورا خارج می‌شود تفاوت جدی خواهد داشت، زیرا کارشناسان باید به دقت آن را بررسی کنند. قطعاً استفاده از دو تجربه قبلی در شورای سوم، چهارم و پنجم به‌عنوان تجربیات حوزه مدیریت شهری در تصمیم‌گیری تأثیر مثبت خواهد داشت.
این کارشناس حوزه شهری می‌گوید: ساخت‌وسازها در باغ‌ها باید به نحوی صورت بگیرد که کمترین آسیب به محیط‌زیست شهری وارد شود و دقت نظر در برنامه‌ریزی مدیریت شهری و دغدغه‌های محیط‌زیستی در اولویت اول و اصلی قرار گیرد. همچنین علاوه بر حفظ حقوق مردم، حقوق صاحبان باغات نیز به نحو مطلوب در نظر گرفته شود.
به گفته بابایی، فضای امروز با فضای مدیریتی دوره‌های سوم و چهارم متفاوت است. در آن دوره مصوبات به درستی اجرا نشد و به همین جهت باغات دچار آسیب شدند اما اکنون با توجه به سیستم هوشمند صدور جواز تخریب و نوسازی، امکان تخلف از سوی مجری به صفر رسیده است.

تهران به پایان می رسد؟
نکته دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود این است که مگر ابرشهر تهران چقدر فضا برای ساخت‌وساز دارد؟ مگر چقدر باغ در تهران باقی مانده است که مدیران شهری به دنبال تأمین نیاز زمین برای مسکن جدید، دست به تبر شده‌اند برای نابودی تعداد کم باغ‌های باقی‌مانده تهران؟ آیا مشکلات محیط‌زیستی برای ساکنان تهران را بیشتر نمی‌کند؟ حسین آخانی استاد دانشگاه تهران در این زمینه به «ایران» می‌گوید: احتمالاً طراحان این لایحه در شهر تهران زندگی نمی‌کنند و با مشکلات پیچیده ترافیک و آلودگی مواجه نشده‌اند. سال گذشته به دلیل این آلودگی‌ها دو ماه شهر را تعطیل کردند. گویا آنها توصیه متخصصین در خصوص آسیب‌پذیری شهر تهران در رابطه با زلزله و حوادث طبیعی و غیرطبیعی را نشنیده‌اند، اما لازم است بار دیگر متذکر شویم که تهران ظرفیت ساخت‌وساز ندارد، سالهاست که به پایان ظرفیت اکولوژیکی خود رسیده و به قبرستان مردمانی که در آن زندگی می‌کنند تبدیل شده است.
این پژوهشگر محیط‌زیست می‌گوید: هم‌اکنون بخش قابل‌توجهی از واحدهای مسکونی خالی است و صاحبان‌شان از آنها به‌عنوان ابزارهای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند؛ خانه‌های گرانی که حتی اجاره هم داده نمی‌شوند. با توجه به اینکه این باغ‌ها غالباً در مناطق اعیانی و خوش آب‌وهوای تهران قرار دارند، در نتیجه این خانه‌ها قیمت بسیار بالایی خواهند داشت و نیاز مسکن افراد کم‌درآمد و عامه مردم را برآورده نخواهند کرد، اما به راحتی منفعت‌طلبان را به مولتی میلیاردر تبدیل خواهند کرد و در آخر ریال کشور را به ارز و دلار تبدیل و از کشور خارج می‌کنند.
او حتی عملیات ساختمانی و مصالح ساختمانی را از مخرب‌ترین و آلاینده‌ترین فعالیت‌های محیط‌زیست می‌داند. به گفته او، اکنون تعداد بنگاه‌های معاملاتی مسکن از تعداد سوپرمارکت‌ها بیشتر شده است. هیچ جای دنیا چنین چیزی وجود ندارد که شهرداری و شورای شهر، تراکم‌ها را بیشتر کند و دلالی را رونق دهد تا دلالان سودهای کلان به دست آورند.

تهران، شهر انسان‌محور
این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران معتقد است: برای تعطیل نشدن شهر تهران و دوری از قبرستان خودرو، ترافیک، دود و آلودگی، این شهر را باید انسان‌محور و طبیعت‌محور کرد تا اهالی تهران برای تنفس کردن یک هوای مساعد مجبور نباشند آخر هفته از شهر خارج شوند و به شمال یا دیگر نقاط کشور بروند. این شهر به جای اینکه جایی برای تجارت باشد باید  مکانی برای سکونت باشد.
او در پاسخ به این سؤال که گفته می‌شود یکی از دلایل طرح چنین لایحه‌ای، جبران ضرر و زیان صاحبان باغ است، می‌گوید: این باغ‌ها به صاحبان اصلی تعلق ندارد. سودجویان و فرصت‌طلبان، آنها را از صاحبان اصلی خریده‌اند و منتظر هستند با دادن مجوز مدیریت شهری، ساختمان‌های بلندمرتبه و آسمانخراش بسازند، اما به جای آن، شهرداری می‌تواند این باغ‌ها را بخرد و با روش علمی و دقیق بدون اینکه آسیبی به باغ‌ها وارد شود با سازه‌های سبک درآمدزایی و باغ‌ها را حفظ کند.
او می‌گوید: قطعاً این لایحه نه تنها دردی از کمبود مسکن دوا نمی‌کند، بلکه منافع قشر سودجو را تأمین خواهد کرد و موجب وخیم‌تر شدن شرایط خواهد شد.
آخانی به تفاهمنامه باغ گیاه‌شناسی که سال 1400 بین دانشگاه تهران و شهرداری تهران امضا شد اشاره می‌کند و می‌گوید: با وجود اینکه کارهای مطالعاتی اولیه برای ساخت یک باغ گیاه‌شناسی در این زمینه انجام شده بود اما متأسفانه این تفاهمنامه به سرانجام نرسید.

بــــرش

اکنون تعداد بنگاه‌های معاملاتی مسکن از تعداد سوپرمارکت‌ها بیشتر شده است. هیچ جای دنیا چنین چیزی وجود ندارد که شهرداری و شورای شهر، تراکم‌ها را بیشتر کند و دلالی را رونق دهد تا سودهای کلان به دست آورند