اکرم رضایی
خبرنگار

کنکور 1402در حالی برگزار خواهد شد که نمرات امتحان نهایی تأثیری قطعی در تراز و رتبه داوطلبان خواهد داشت. سال‌هاست بحث تأثیر نمرات امتحان نهایی در کنکور برای کاهش تأثیر یک آزمون تستی در سرنوشت داوطلبان مطرح است؛ طرح‌های زیادی مطرح شده و بسیاری از کارشناسان می‌گویند کنکور فعلی رقابتی ناعادلانه است که اضطراب زیادی را به همراه دارد. عده‌ای دیگر منتقد این هستند که پذیرش دانشجو در دانشگاه ربطی به 12 سال تحصیل دانش‌آموزان ندارد و همین باعث شده است که حداقل در سه سال آخر تحصیل کنکور تحصیل در مدارس را گروگان بگیرد و دانش‌آموزان بیشتر وقت را پای تست زدن و آمده شدن برای کنکور بگذرانند. باز عده‌ای از کارشناسان نیز معتقدند در حال حاضر کنکور بهترین سنجه برای یک پذیرش عادلانه در دانشگاه‌هاست چرا که معادل‌های جایگزین آن بحث رانت و عدم دسترسی همه جوانان کشور برای ادامه تحصیل را به همراه دارد. خلاصه آنکه در یک سو عدالت آموزشی ایستاده است و سوی دیگر ماجرا، یک کنکور که خیلی‌ها به نحوه برگزاری آن معترض هستند. برای همین دهه‌هاست که طرح‌هایی برای کاهش تأثیر رقابت تستی در پذیرش دانشگاه مطرح است، اما تا پیش از این نهایتاً تأثیر مثبت نمرات امتحان نهایی در کنکور مطرح بود و امسال با طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی دیگر این تأثیر قطعی می‌شود و همین باعث شده امتحانات نهایی که این روزها در حال برگزاری است، از اهمیت دو چندانی برخوردار شود و خبرهای تقلب و لو رفتن سؤالات و... فارغ از جعلی یا حقیقی بودن، مورد توجه قرار بگیرد. از سوی دیگر از زمان اعلام مصوبه کنکور ۱۴۰۲ مطابق شورای عالی انقلاب فرهنگی، ایرادات این مصوبه بارها از سوی کارشناسان اعلام و از شورای عالی انقلاب فرهنگی درخواست شد پاسخ شفاف به آنها داده شود. اصلی‌ترین ایراد وارد شده به مصوبه کنکور مطابق شورای عالی انقلاب فرهنگی، بحث سوابق تحصیلی است و تمام ایرادات حول محور همین مسأله قرار دارد. به عنوان مثال در کنکور ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در پایه دوازدهم لحاظ خواهد شد و برای سایر مقاطع درباره امتحانات نهایی ابهامات زیادی وجود دارد. از سوی دیگر ما یک قانون سنجش و پذیرش هم داریم که در سال 92 تصویب شده و عده‌ای هنوز بر اینکه کدام قانون ملاک قرار می‌گیرد، در حال بحث هستند.
اما شاید نکته مبهم این روزها برای مصوبه مذکور، این است که برای کنکور 1405 قرار است هر سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم نهایی لحاظ شود و در کنکور سهم داشته باشد و این یعنی سال آینده آن دانش‌آموزی که در سال 1405 کنکور می‌دهد در پایه دهم است و آیا آموزش و پرورش از سال دیگر هر سه پایه تحصیلی را به صورت نهایی برگزار می‌کند؟
هامون سبطی دبیر کمیسیون آموزش و رسانه دیده‌بان شفافیت وعدالت و کنشگرآموزشی در پاسخ به این سؤال که با این حساب ممکن است در سال 1405 که قرار است هر سه سال سنوات تحصیلی محسوب شود، یک سری از داوطلبان دو سال سابقه تحصیلی داشته باشند و برخی سه سال، نحوه محاسبات چگونه خواهد بود به «ایران» گفت: «امکان محاسبه این موارد وجود ندارد. ما بارها این مسأله را به شکل‌های مختلف با مشورت گرفتن از استادان بلند پایه در حوزه سنجش دانشگاه تهران بررسی کردیم و گزارش دقیق آن را به اطلاع ریاست جمهوری رساندیم. ایرادات بسیار زیادی در این مصوبه وجود دارد و دانش‌آموزان پشت کنکوری نهایتاً با این دشواری‌ها و چالش‌ها اگر بتوانند سابقه پایه دوازدهم را تأمین کنند باید از سال ۱۴۰۴ به دنبال سابقه پایه یازدهم باشند و بعد پایه دهم.»
این کنشگر آموزشی اضافه کرد: «در این میان برخی برای حل این قضیه گفته‌اند، آن دسته از داوطلبان که پشت کنکوری‌اند فقط می‌توانند سابقه تحصیلی پایه دوازدهم را جمع‌آوری کنند اما سایر دانش‌آموزان باید سوابق تحصیلی پایه دهم، یازدهم و دوازدهم را داشته باشند اما این راه‌حل مصداق بی‌عدالتی است زیرا آن کسی که سوابق تحصیلی سه سال آخر خود را دارد طبیعتاً از آن کسی که فقط سابقه تحصیلی پایه دوازدهم را دارد جلوتر یا عقب‌تر خواهد بود و این تفاوت بی‌معنی است.»
وی به ایراد بزرگ دیگری که می‌تواند به نادیده گرفتن عدالت در کنکور منجر شود نیز اشاره کرد و گفت: «ما بارها به مسئولان اعلام کردیم توجه داشته باشند در سال ۱۴۰۳ آموزش و پرورش باید 2 میلیون تا 2 میلیون و ۵۰۰ هزار داوطلب را در امتحانات نهایی پوشش دهد و آیا آموزش و پرورش زیرساخت مناسبی برای برگزاری امتحانات نهایی سالم، آن هم برای این حجم از دانش‌آموز را دارد؟»
دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت گفت: «علاوه بر این برای تصحیح برگه‌های امتحانی، بابت هر برگه به مصحح مبلغی حدود هزار تا 3 هزار تومان پرداخت می‌شود و این مبلغ ناچیز یک دلیل مکفی بود تا شورای عالی انقلاب فرهنگی به مبحث امکان اجرای مصوبه‌اش بیشتر
توجه کند.
 اما آموزش و پرورش چگونه می‌تواند با این حساب 2 میلیون داوطلب را پوشش دهد؟ با افزایش پایه‌های تحصیلی در امتحانات نهایی قطعاً میزان برگه‌هایی که باید تصحیح شود افزایش قابل توجهی خواهد داشت و به حدود ۲۰ میلیون پاسخ‌نامه تشریحی (هر کدام دو یا چند برگ) می‌رسد.
آیا با عملکردی که در این مدت از آموزش و پرورش و بخش‌های مختلف آن بویژه در بخش سنجش و برگزاری امتحانات نهایی دیده‌ایم، می‌‎توان به تصحیح ۲۰ میلیون پاسخ تشریحی، آن هم به شیوه درست و عادلانه امیدوار بود؟»
این کنشگر آموزشی درخصوص ایراد بزرگ دیگری با عنوان «تناقض نمره ۲۰» در مصوبه کنکوری مطابق شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و گفت: «فرض کنید یک داوطلب در سال ۱۳۹۹ در امتحان نهایی ادبیات نمره ۲۰ کسب کرده است، همچنین یک دانش‌آموز دیگر در سال ۱۴۰۲ در امتحان نهایی ادبیات نمره ۲۰ گرفته اما به دلیل اینکه امسال امتحان ادبیات سطح بالایی داشته است، آن دانش‌آموزی که امسال امتحان داده و ۲۰ گرفته امتیاز (نمره تراز) بیشتری برای کنکور بدست خواهد آورد فقط به این دلیل که امتحان ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۹ سخت‌تر
بوده است.»
 سبطی در پایان گفت: «اما در اینجا گناه دانش‌آموز سال ۱۳۹۹ چیست؟ حتی اگر آن دانش‌آموزی که سال ۱۳۹۹ امتحان داده یک دانش‌آموز نخبه باشد بازهم شانسی برای اینکه بالاتر از نمره ۲۰ کسب کند نداشته است و نمره بیست هم قابل ترمیم نیست اما تراز نمره 20 او از تراز نمره 20 دانش‌آموزان سال ۱۴۰۲ کمتر است. بنابراین، این هم یک ایراد بزرگ دیگر در کنکور ۱۴۰۲ مطابق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است.»

گفت و گو

اصلاحیه مجلس روی مصوبه کنکور

سؤالات و ابهامات مصوبه کنکور حتی اگر پاسخ قانع‌کننده‌ای از سوی طراحان مصوبه داشته باشد تا کنون به شکل جامعی ابراز نشده است و شاید مشکل اصلی همین باشد.
از سوی دیگر پیگیری مجلس درباره اعمال اصلاحیه مصوبه کنکور سال 1402 ادامه دارد. شیوا قاسمی‌پور عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات و نماینده مریوان و سروآباد مجلس شورای اسلامی در این زمینه به «ایران» گفت: «در حال حاضر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی روی مصوبه کنکور 1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی اصلاحیه‌هایی زده اما فعلاً نتایج این اصلاحیه به صحن مجلس نیامده است.»
وی در ادامه افزود: «همین ایراداتی که شما نیز به آن اشاره می‌کنید از سوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مورد بررسی قرار گرفته و قرار است در قالب اصلاحیه، تغییراتی به همراه داشته باشد اما منوط به این است که نتایج اصلاحیه به صحن بیاید، آن وقت می‌توان درخصوص وضعیت برگزاری امتحانات نهایی پایه دهم، یازدهم و دوازدهم در سال‌های آینده اظهارنظر کرد.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سؤال که نتیجه اصلاحیه چه زمانی به داوطلبان اعلام خواهد شد، گفت: «اساساً باید تا یک سال پیش از برگزاری آزمون سراسری، اصلاحیه‌ها انجام و قوانین نهایی اعلام شود و نباید تأخیری صورت بگیرد. بررسی و اصلاحیه‌های اعمالی روی مصوبه مذکور هم باید تا پیش از برگزاری کنکور سراسری که تیرماه برگزار خواهد شد، اعلام شود تا آزمون طبق آن برگزار شود.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: «مصوبه کنکور سراسری مطابق شورای عالی انقلاب فرهنگی حسن‌هایی مانند تکرار آزمون و تأثیر 40 درصدی دروس عمومی دارد. این مصوبه به اهمیت مدرسه می‌افزاید در حالی که تا پیش از این، مدرسه برای دانش‌آموزان در سال آخر تحصیل اهمیتی نداشت، اما این مصوبه نقش مدرسه را پررنگ‌تر کرده است. به طور کلی مجلس شورای اسلامی قانونگذار است و می‌تواند اصلاحیه روی قانون و مصوبه کنکور بگذارد تا سال آینده آزمون سراسری مطابق قانون روز برگزار شود.» قاسمی‌پور با اشاره به ایرادات وارد شده به مصوبه کنکور 1402 گفت: «اشکال اصلی مصوبه مذکور، بحث تأثیر مثبت و منفی در آن است. اختیار در بحث تأثیر مثبت و قطعی به شورای عالی سنجش و پذیرش سپرده شده است. به هر حال تأثیر مثبت به داوطلبان کمک می‌کند ولی در تأثیر قطعی کار دیگری نمی‌توان کرد.» عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: «برای سال‌های آینده و مشکلاتی که در این خصوص وجود دارد باید تلاش شود تا زیرساخت‌ها حل شوند زیرا می‌دانیم که این مشکل صرفاً با رفع زیرساخت‌ها حل خواهد شد. البته برخی از گزارش‌هایی که در این خصوص اعلام می‌شود همگی نمی‌توانند درست باشند.» وی در پایان تأکید کرد: «امسال کنکور مطابق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی یک بار در دی ماه سال گذشته انجام شد و بار دیگر در تیرماه سال‌جاری برگزار خواهد شد. از این رو اعلام اصلاحیه‌های جدید بعد از کنکور امسال بی‌فایده است، باید نتایج آن سریع‌تر اعلام شود تا از طریق رئیس سازمان سنجش نیز به دواطلبان سراسر کشور اعلام و تکلیف روشن شود.»  طبق ماده واحده «تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه) مصوب 15/۰۴/1400» که در جلسات ۸۵۵ و ۸۶۳ مورخ ۰۵/۱۱/1400 و 17/۰۳/1401 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، در بند ۳ ماده ۳ اعلام شده است: «سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آمــــوزش عــالی در رشته‌های پـــرمتقــاضی در ســــــال تحصیـلـی  ۱۴۰3-۱۴۰2 فقط پایه دوازدهم به میزان۴۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی 1403-1404فقط پایه دوازدهم به میزان۵۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی 1404-1405 فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان۶۰ درصد با تأثیر قطعی و برای سال تحصیلی 1405-1406 و بعد از آن پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان۶۰ درصد با تأثیر قطعی در نمره کل نهایی خواهد بود.»