زهره صفاری
خبرنگار

تغییر معادلات منطقه‌ای خاورمیانه با نقش‌آفرینی‌های مؤثر پکن، واشنگتن را به اصلاح سیاست خارجی خود در قبال منطقه و بویژه ریاض ترغیب کرده است. در این شرایط گرچه رسانه‌های غربی سعی در القای این واقعیت دارند که هدف از سفر وزیر خارجه ایالات متحده به عربستان، زمینه‌سازی برای عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو است اما سیر تحولات چند وقت اخیر بویژه پس از توافق عربستان و ایران با میانجی‌گری چین، از واقعیت دیگری در پس این سفر پرده برمی‌دارد.
به گزارش رویترز، آنتونی بلینکن پس از جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، دومین مقام عالی‌رتبه امریکاست که فارغ از سوابق اختلافات عمیق کشورش با عربستان، در یک ماه اخیر وارد جده شده است و احتمال می‌رود در جریان سفر سه‌روزه‌اش با محمدبن سلمان، ولیعهد سعودی نیز دیدار داشته باشد.
این سفر در شرایطی تدارک دیده شده است که به تازگی ریاض اعلام کرد بزودی تولید نفت را تا حدود یک میلیون بشکه کاهش خواهد داد؛ تصمیمی که تبعات آن می‌تواند به افزایش قیمت‌ها در امریکا منجر شده و روابط واشنگتن و ریاض را با چالش جدیدی روبه‌رو کند.

امریکا نمی‌خواهد خاورمیانه را به چین ببازد
گرچه عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو عمده‌ترین برنامه سفر بلینکن به عربستان عنوان شده اما در واقع مهم‌ترین اولویت امریکا برای تدارک این تور دو روزه به این کشور نفت‌خیز عربی، فارغ از رایزنی درباره بهای نفت، مهار نفوذ فزاینده چین و روسیه در منطقه و تقویت امیدها برای بازیابی جایگاه برتری امریکا در جهان و بویژه خاورمیانه است. بدون شک غرب به خوبی از نقش مؤثر چین در نجات روسیه از تحریم‌های رو به افزایش امریکا و اروپا باخبر است اما نقش‌آفرینی اخیر چشم‌بادامی‌ها در تنش‌های خاورمیانه، به رقیب امریکایی این هشدار جدی را داده است که تقویت جایگاه پکن در حل مناقشات جهانی به تدریج می‌تواند ورق قدرت را به سود چینی‌ها در جهان برگرداند. کارشناسان معتقدند گرچه تحقق این هدف بسیار آرمانی و بزرگ به نظر می‌رسد اما چینی‌ها در اوایل سال‌جاری میلادی با میانجی‌گری میان ایران و عربستان گام مثبتی را در این راه برداشتند؛ اتفاقی که نه تنها سبب تغییر معادلات تنش‌آفرین در منطقه خاورمیانه شد که مسیر سیاست خارجی کشورهای عربی خلیج فارس را به طور مثال در مورد سوریه بشدت تغییر و به انزوای دمشق پس از سال‌ها کشمکش پایان داد. گرچه به باور کارشناسان با نگاهی به هم‌پیمانان امریکا در منطقه و جهان، هنوز برای این ادعا که پکن می‌تواند بزودی جایگاه واشنگتن در خاورمیانه را از آن خود کند، زود است اما به نوشته الجزیره، با توجه به گام‌های رو به جلوی چین در این مسیر، نمی‌توان آن را واقعیتی دور از دسترس دانست و امریکا این واقعیت را به خوبی درک کرده‌ است.

خصومت‌هایی که فراموش نمی‌شود
روابط میان امریکا و عربستان از سال 2019 و زمانی که جو بایدن در جریان کمپین‌های انتخاباتی‌اش، ریاض را دولت مطرود نامید آغاز شد و پس از ورود او به کاخ سفید شدت گرفت. در سال 2021، سازمان اطلاعات امریکا، محمد بن سلمان را طراح اصلی ربودن و قتل جمال خاشقجی، مخالف سرسخت سعودی‌ها و ستون‌نویس واشنگتن‌پست، معرفی کرد. علاوه بر اینها بسیاری از شهروندان امریکایی و خانواده‌هایشان به دلایل مختلف در عربستان بازداشت هستند و شماری از آنها امیدوارند چنین سفرهای دیپلماتیکی بتواند به این شرایط پایان دهد. مقامات امریکایی مدعی شده‌اند، در تماس‌ها و دیدارهای اخیر با سران سعودی، توجه به مسائل حقوق بشری و آزادی‌های اساسی در این کشور مورد توجه بسیاری قرار گرفته است اما اینکه این فرایند گفت‌و‌گو در دیدار آنتونی بلینکن نیز پیش گرفته شود، هنوز مشخص نیست. در سایه این روابط تیره و تار، سفر جو بایدن به عربستان در جولای 2022 اندکی آتش اختلافات دو کشور را سرد کرد اما همچنان نتوانسته روابط آنها را گرم کند و همین امر حضور پررنگ چین و روسیه در منطقه خاورمیانه را برای واشنگتن نگران‌کننده‌تر کرده است.
وعده‌های دفاعی و هسته‌ای؛ آخرین امید
گرچه عربستان با صرف صدها میلیارد دلار برای خودکفایی اقتصادی از منابع نفتی سرمایه‌گذاری کرده است و سیاست کاهش تولید نفت آن برای امریکایی‌ها خوشایند نیست، اما از سال گذشته دو کشور بر برقراری توافق‌های دفاعی و هوایی و همچنین تقویت همکاری‌های هسته‌ای تأکید بیشتری کرده‌اند. دولت بایدن برای اصلاح روابط با ریاض اشتیاق بسیاری نشان داده است. اما باید دید این روابط با تصمیمات جدید اوپک پلاس به هدایت عربستان و روسیه برای کاهش تولیدات نفتی به میزان یک میلیون بشکه در هر روز می‌تواند امریکا را در مسیر روابط با سعودی‌ها نگه دارد یا خیر. با این حال همچنان تأکید بر وعده‌های دفاعی و هسته‌ای آخرین تیر ترکش امریکا به شمار می‌رود.
باب مک نالی، رئیس گروه انرژی راپیدان و از مقامات سابق کاخ سفید به بلومبرگ گفت: «به نظر نمی‌رسد دولت بایدن بخواهد جنگ لفظی اکتبر گذشته را با عربستان بار دیگر تکرار کند و سعی در اصلاح تصمیمات خود دارد.»
گفته می‌شود تاکنون سعودی‌ها برای خرید تسلیحات دفاعی و هوایی غول‌های صنعتی امریکایی، دست کم 265 میلیارد دلار پرداخت کرده‌اند که این رقم بخشی از سرمایه‌گذاری‌های کلان ریاض در امریکاست. واشنگتن برای تقویت روابط خود با عربستان نخستین سفیر امریکا در این کشور را نیز منصوب کرده است اما هنوز در مسیر توافقات هسته‌ای به ریاض چراغ سبز نشان نداده است.
کارن یانگ، محقق ارشد دانشگاه سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا در این باره معتقد است: «تقویت روابط امریکا و عربستان و نگرانی‌های واشنگتن در قبال مداخلات چین در برنامه هسته‌ای عربستان، مصالحه واشنگتن- ریاض را دشوارتر خواهد کرد اما حضور چین در بسیاری از مذاکرات اخیر سیاسی سعودی‌ها، امریکا را محتاط‌تر خواهد کرد.