شکسته شدن قفل درهای بسته روی دیپلمات‌های ایرانی و سعودی
سفارت ایران در عربستان بازگشایی شد
سرکنسولگری کشورمان در جده نیز امروز فعالیت خود را از سر می‌گیرد
سفارتخانه ایران در ریاض روز گذشته با حضور علیرضا عنایتی، سفیر جدید جمهوری اسلامی در عربستان بازگشایی شد. همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه از بازگشایی سرکنسولگری و نمایندگی دائم کشورمان نزد سازمان همکاری اسلامی در جده در روز چهارشنبه (امروز) خبر داده است. در همین چهارچوب، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه پس از دیداری که اواخر هفته گذشته با «فیصل بن فرحان»، همتای سعودی خود در حاشیه نشست «بریکس» داشته، از توافق درباره زمان بازگشایی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های دو کشور در ریاض، تهران، جده و مشهد خبر داده و با اشاره به فرا رسیدن فصل حج گفته است: «زوار ما از ۲۴ مه (3 خرداد) به عربستان سعودی سفر کرده‌اند. برای ما مهم است که نهادهای دیپلماتیک و کنسولی‌مان برپا شده و فعالیت‌هایشان را به منظور تسهیل امور مربوط به سازمان حج و زیارت ایران انجام دهند». رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همچنین تصریح کرده که در رایزنی‌اش با همتای سعودی خود به فرصت‌های جدید همکاری در منطقه نیز اشاره شده است.
آغاز به کار دفاتر نمایندگی ایران در عربستان که در تکمیل روند اجرای توافقات دوجانبه میان تهران و ریاض برای ازسرگیری روابط دو کشورصورت گرفته است، در را روی تحولات بزرگی می‌گشاید که بی‌تردید پیامدهای اثرگذاری را بر صفحه شطرنج منطقه و ماورای منطقه به دنبال خواهد داشت. چند ماه پس از دستیابی دیپلمات‌های ایرانی و سعودی به توافق ازسرگیری رابطه، آغاز به کار نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در ریاض و جده در امتداد تحولات پرشتاب دو کشور، تحولی رو به جلو ارزیابی می‌شود؛ تحولی که نه تنها همه معادلات پیشین منطقه را زیر سایه خود قرار خواهد داد، بلکه می‌تواند در روند شتابان خود یک چهارچوب جدید همکاری نزدیک سیاسی-اقتصادی و امنیتی میان ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر مهم خاورمیانه تدارک ببیند.
تنها چند روز پس توافق تهران و ریاض در اسفندماه سال گذشته بود که «ملک سلمان»، پادشاه عربستان سعودی ازآیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران برای سفر به ریاض دعوت کرد تا به این ترتیب بر شک و تردیدهایی که نسبت به اجرای این توافق وجود داشت، خط بطلان بکشد؛ دوره‌ای که شمار زیادی از مخالفان، برای مانع تراشی در روند ازسرگیری رابطه دو کشور امید زیادی داشتند و روی اقدامات کارشکنانه حساب زیادی باز کرده بودند. رئیسی نیز در راستای تقویت فرایند آشتی جویانه‌ای که آغاز شده بود این دعوت را پذیرفت تا معلوم شود اراده برای ترمیم رابطه در بالاترین سطح در دو کشور شکل گرفته است.
پیامدهای آشتی بزرگ
ازپیامدهای سازنده این آشتی بزرگ بود که جنگ فرسایشی یمن در حالی که پایانی برای آن تصور نمی‌شد، در آستانه حل و فصل سیاسی قرار گرفته است. از سوی دیگر یک ائتلاف دریایی منطقه‌ای با حضور ایران، عربستان، امارات، قطر، بحرین، عراق، پاکستان و هند جای ائتلافی را گرفته است که پیش از این، ایالات متحده امریکا در بحبوحه تنش منطقه‌ای و با استفاده از صف بندی‌های شکل گرفته در روابط جمهوری اسلامی ایران و برخی کشورهای عربی، آغاز آن را اعلام کرده بود. به این ترتیب می‌توان امیدوار بود که توافق ایران و عربستان در راستای پایان دادن به جدال‌های شعله ور در منطقه حرکت خواهد کرد. خاصه آنکه از منظر ریاض، آشتی با ایران کوتاه‌‌ترین راه برای کمک به اهداف امنیتی عربستان در منطقه خلیج فارس به شمار می‌آید، بویژه اینکه سیاست ثابت جمهوری اسلامی مبتنی بر همکاری با کشورهای عربی قرار داشته و این کشورها نیز به سمت بهبود مناسبات خود با تهران حرکت کرده‌اند. بنابراین می‌توان ازسرگیری رابطه ایران و عربستان را به معنای عبور رهبران سعودی از همه اقدامات امریکا و رژیم صهیونیستی برای بحرانی نگه داشتن روابط تهران و ریاض ارزیابی کرد. این چنین بود که امیرعبداللهیان در گفت‌و‌گوی اخیر خود با «پرس تی وی» تصریح کرد: «کشورها و اتحادها بر اساس منافع خودشان عمل می‌کنند. پیام روشن و صریح ما این است که جمهوری اسلامی ایران را نمی‌توان منزوی کرد و به حاشیه برد».
استقبال نمایشی
هرچند دولتمردان امریکایی پیش از این، بر قصد خود برای کمرنگ کردن حضور نظامی شان در خاورمیانه تأکید کرده بودند اما شاید شکل‌گیری توافق تهران و ریاض با میانجیگری چین، به‌عنوان بزرگترین رقیبشان در صحنه مناسبات بین‌المللی، آنها را نسبت به ادامه اجرای راهبرد خروج از منطقه دچار تردید کرده و می‌کوشند نفوذ از دست رفته خود در خاورمیانه را احیا کنند. از این رو این واکنش «جان کربی»، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید را درباره موضع امریکا در قبال بازگشایی اماکن دیپلماتیک ایران در عربستان سعودی که مدعی شد: «واشنگتن از اتحاد بیشتر، گفتمان بیشتر و شفافیت بیشتر در منطقه حمایت می‌کند»، نباید چندان جدی گرفت. ادعایی که از سوی «ودانت پاتل»، معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا در یک نشست خبری تکرار شد که گفت: «ما همواره گفتمان مستقیم و دیپلماسی را از جمله میان ایران و دولت‌های منطقه تشویق کرده‌ایم.»این موضعگیری‌های نمایشی وقتی در کنار گزاره‌هایی همچون سفر شتاب زده مشاور امنیت ملی امریکا به ریاض برای دست‌اندازی در روند اجرای توافق ایران و عربستان و اتهامات واهی «تیموثی لندرکینگ»، نماینده ویژه ایالات متحده در امور یمن مبنی بر دامن زدن ایران به جنگ یمن گذاشته می‌شود، بر نادرستی استقبال کاخ سفید از بازگشایی رابطه تهران و ریاض صحه می‌گذارد.
تل آویو؛ تنها در گوشه رینگ
در کنار ایالات متحده، انتظار می‌رفت پایان بحران در رابطه ایران و عربستان، آغازگر بحران برای رژیم صهیونیستی باشد که در متزلزل‌ترین شرایط تاریخی خود به سر می‌برد. چه آنکه برای عربستان، احیای رابطه با ایران نمی‌توانست معنایی جز کند یا متوقف شدن روند عادی‌سازی رابطه ریاض با تل آویو داشته باشد. از این رو رژیم صهیونیستی در شرایطی که کابینه افراط گرای «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل تلاش‌های زیادی برای امضای قرارداد سازش با سعودی‌ها انجام داده و حساب زیادی روی عادی‌سازی با عربستان در آینده نزدیک باز کرده بود، نخستین قربانی توافق ایران و عربستان به شمار می‌آمد.
در چنین فضایی روز گذشته و همزمان با انتشار خبر بازگشایی نمایندگی‌های ایران در ریاض و جده، رسانه‌های صهیونیستی اعلام کردند که در سایه نزدیک شدن روابط ایران و عربستان و ایران و امارات، رژیم صهیونیستی در جبهه مقابله با ایران تنها رها شده است. به گزارش ایسنا به نقل از المیادین این رسانه‌ها اعلام کردند که «ایران امروز و بعد از هفت سال سفارت خود در ریاض را بازگشایی خواهد کرد، امارات نیز در آستانه پیوستن به یک ائتلاف دریایی جدید به رهبری ایران است و این نزدیکی روابط هشدارهای مهمی می‌دهد مبنی بر اینکه نقشه خاورمیانه در حال تغییر است.»
رسانه‌های صهیونیست در ادامه این گزارش‌های خود به پیامدهای فرامنطقه‌ای همگرایی ایرانی-عربی در منطقه اشاره کرده و نوشتند: «عربستان سعودی نیز تولید نفت را کاهش داد که منجر به افزایش قیمت‌ها در بازارهای ایالات متحده امریکا و غرب خواهد شد؛ نتیجه چنین تصمیمی برای این کشورها تورم اضافی خواهد بود.» رسانه‌های عبری خروج امارات از مدار همکاری با واشنگتن و تل‌آویو را نیز مورد توجه قرار داده و تصریح کردند: «امارات متحده عربی که زمانی حامی توافقات عادی‌سازی (آبراهام) بود، اکنون قدمی دیگر از ایالات متحده فاصله گرفت؛ آنجایی که علناً اعلام کرد از ائتلاف نیروی دریایی تحت رهبری امریکا در خلیج‌فارس خارج می‌شود.»
به این ترتیب مجموع تحولاتی که در منطقه شتاب گرفته است، نشان می‌دهد دوره جدیدی در روند مناسبات جمهوری اسلامی با قریب به اتفاق کشورهای عربی ذیل تمرکز بر سیاست همسایگی آغاز شده که از دامنه مبارزه طلبی‌ها کاسته و میل به ایجاد ثبات را تقویت کرده است. بی‌تردید پایداری و دامنه این سیاست به توجه کشورهای عربی به درس آموزی از تجربیات گذشته و فهم واقعیات پیدا و پنهان صحنه تحولات منطقه گره خورده است.