وضعیت ارتقای خوابگاه‌های دانشجویی دولتی و استیجاری
چه کنیم باسال‌های دور از خانه؟
ساخت ۲۰۰ هزار خوابگاه دانشجویی در دستور کار دولت
اکرم رضایی
خبرنگار
حالا داریم به روزهای تعطیلات تابستانی دانشجویان نزدیک می‌شویم. روزهایی که بسیاری از دانشجویان شهر محل تحصیل خود را به سمت خانواده‌هایشان ترک می‌کنند؛ هرچند عده زیادی ترم تابستانی برمی‌دارند و در مقاطع بالاتر کسانی برای تمام کردن پایان‌نامه‌ها و ارائه مقاله‌ها، تابستان را فرصت مغتنمی می‌شمارند اما در هر صورت تابستان خوابگاه‌های دانشجویی خلوت‌تر از روزهای داغ سه فصل دیگر است. تجربه زندگی در خوابگاه آنقدر متفاوت است که هر روز آن، برای دانشجو میتواند یک درس جدید باشد و به اذعان بسیاری این تجربه نگاه دانشجو را به زندگی مستقل تغییر می‌دهد. خوابگاه‌ها عموماً در نزدیکی دانشگاه‌ها قرار دارند تا دانشجویان برای رفت و آمد آسوده باشند. آن مأمنی که قرار است چهارسال یا حتی بیشتر محلی برای استراحت دانشجو باشد و در بسیاری موارد امکانات ویژه‌ای هم ندارد، مورد درخواست دانشجویان زیادی است که از گروه مجردها تا متأهلین را دربرمی‌گیرد و البته ضوابطی هم دارد. حالا ساخت خوابگاه برای متأهلین اولویت صندوق رفاه دانشجویان است. مسعود گنجی رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره سقف پذیرش دانشجویان در خوابگاه‌ها به نسبت میزان درخواست‌ها در ترم جاری می‌گوید: در ابتدای ترم سال تحصیلی جاری ۲۲۴ هزار دانشجو در خوابگاه‌ها مستقر بودند که هنوز هم هستند. کافی است دانشجویان فقط ثبت نام کرده و در سامانه صندوق اجاره بها خود را واریز کنند، البته در این فصل دانشجوی جدیدی نداشته‌ایم که وارد خوابگاه شود. پذیرش جدید برای کسانی است که بتوانند جایگزین شخص دیگری که فارغ التحصیل شده، شوند. به طور کلی ترم دوم، ترمی است که دانشجویان در خوابگاه سرجای خود می‌مانند مگر اینکه دانشجویی فارغ التحصیل شود یا اینکه از خوابگاه‌های ملکی ما کسی بیرون رفته باشد در غیراین صورت هیچ جذب جدیدی نداریم.
اولویت ارائه خوابگاه
آمارها می‌گوید که تعداد دانشجویان دختر مستقر در خوابگاه‌ها بیش از دانشجویان پسر است، شاید برای اینکه خانواده‌ها ترجیح می‌دهند دخترانشان در شهر دیگر ساکن خوابگاه باشند تا خانه‌ای مستقل. برای همین هم تأمین یا ایجاد خوابگاه برای دختران در اولویت وزارت علوم است. همچنین اولویت بعدی خوابگاه‌ها برای افرادی است که ذیل پوشش کمیته امداد، بهزیستی و... باشند و امکانات مالی آنها محدود است. برای ارائه خوابگاه حالا دهک‌بندی‌ها هم به کمک آمده و دهک اول و دهک دوم اولویت‌های بعدی هستند و معمولاً آنهایی که جزو دهک اول جامعه هستند ذیل پوشش بهزیستی و کمیته امداد هم قرار می‌گیرند. گنجی می‌گوید اولویت‌ها به همین ترتیب جلو می‌رود تا هر چقدر که ظرفیت باشد بنا بر اولویت‌ها به افراد تعلق بگیرد اما افزایش ظرفیت خوابگاهی در برنامه‌های وزارتخانه است تا متقاضی بیرون از پذیرش در خوابگاه‌ها وجود نداشته باشد.
مشکلات خوابگاه‌های استیجاری
گنجی می‌گوید: «در مقایسه خوابگاه‌های ملکی و استیجاری باید گفت که به هر حال خوابگاه‌های ملکی متعلق به خود ماست و هرگونه سرمایه‌گذاری در آنها قابل انجام است اما ما نمی‌توانیم روی خوابگاه‌های استیجاری سرمایه‌گذاری کنیم، زیرا زمانی که آنها را اجاره کردیم باید همان‌طور که تحویل گرفته‌ایم به مالک برگردانیم و اجازه دخل و تصرف زیادی در آن نداریم. »
وی اضافه کرد: «در پرداخت کرایه خوابگاه‌های استیجاری ما به دانشجویان کمک می‌کنیم تا بتوانند کرایه را پرداخت کنند. به تعبیر دیگر به ازای هر دانشجوی مجرد در شهر تهران ۵ میلیون تومان به آنها تسهیلات جهت پرداخت اجاره خوابگاه داده می‌شود. مثلاً اگر یک خوابگاه هزار نفری باشد نفری ۵ میلیون به ازای هر دانشجو تعلق می‌گیرد که معادل آن ۵ میلیارد تومان ودیعه می‌دهیم که هزینه‌ها کمتر شود؛ ولی شرایط ملک‌های استیجاری تفاوت دارد، کرایه آنها ماهانه ۶۰ هزار تومان و حداکثر ۱۶۳ هزار تومان است. در عین حال اجاره بها خوابگاه‌های استیجاری حداقل ۶۸ هزار تومان و حداکثر ۱۶۳ هزار تومان در عالی‌ترین مرتبه خوابگاه است.»
با یک حساب سرانگشتی می‌بینیم که ماندن دانشجویان در خوابگاه خصوصاً در شهری مثل تهران یا شهرهای بزرگ چقدر به نفع دانشجویان است؛ هرچند یک موضوعی که دانشجویان به آن گلایه دارند بحث کمبود سرویس بهداشتی و حمام در خوابگاه‌هاست. بعضاً کلاس درس دانشجویان ساعت‌های اول صبح است و مجبورند برای استفاده از سرویس بهداشتی و حمام در صف‌های طویلی بایستند تا نوبتشان شود. این مشکلات گریبان دانشجویانی که پول کرایه ملکی مستقل را در شهر محل تحصیل دارند، نمی‌گیرد. گرچه عمده مشکل آنها این است که مجبورند در محله‌های ارزان‌تر خانه‌ای اجاره کنند که هزینه رفت و آمد و تحمل ترافیک و... به مشکلاتشان اضافه می‌شود. گنجی درباره گلایه دانشجویان توضیح می‌دهد: « تعداد سرویس‌های بهداشتی و حمام‌ها متناسب با اتاق و تعداد دانشجویان ساخته شده است و طراحی ساخت خوابگاه‌ها از ابتدا با رویکرد خوابگاهی ساخته شده است. اما در خوابگاه‌های استیجاری این‌طور نیست زیرا از ابتدا با هدف خوابگاه ساخته نشده بودند؛ از این رو میزان سرویس‌های بهداشتی و حمام آنها به نسبت اتاق‌ها و تعداد دانشجویان کمتر است. ما اخیراً یک مجموعه آموزشی را تبدیل به خوابگاه کردیم و از این رو امکان دارد که یک سری مشکلات داشته باشند اما خوابگاه‌هایی که از ابتدا با هدف استفاده دانشجویان ساخته می‌شود مشکلات به خصوصی ندارند.»
پیش از این در گزارشی از اهتمام جدی وزارت علوم برای ساخت خوابگاه‌های جدید گفتیم و حالا رئیس صندوق رفاه دانشجویان اذعان می‌دارد که آمار دقیق خوابگاه‌هایی که سال تحصیلی آتی اضافه می‌شود در تابستان امسال اعلام می‌شود و در حال حاضر برخی از خوابگاه‌ها ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی در ساخت و ساز داشته‌اند و تعداد اندکی هم صد در صد تکمیل شده‌اند. از این رو باید روند ساخت خوابگاه‌ها تکمیل شود تا آمار نهایی را در تابستان اعلام کنیم.
از سوی دیگر به گفته وی امسال برای اولین بار، صد درصد بودجه از سوی سازمان برنامه و بودجه به موضوع ساخت خوابگاه‌ها تخصیص داده شد و بیشترین وامی که در اختیار صندوق بود برای اولین بار در اختیار دانشجویان قرار گرفت. گنجی درباره ساخت خوابگاه‌های متأهلی نیز می‌گوید: «در راستای ساخت وساز خوابگاه‌های متأهلی، ما قانون جوانی جمعیت را داریم؛ دانشگاه‌ها در این خصوص مجری کار هستند، نه صندوق رفاه دانشجویان. بر همین اساس ما ورود چندانی به ساخت خوابگاه‌های متأهلی نمی‌کنیم تا دانشگاه‌ها خودشان نسبت به ساخت خوابگاه برای متأهلین برنامه‌ریزی کنند. در این راستا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یک تفاهمنامه ۲۰۰ هزار واحدی با وزارت راه و شهرسازی بسته است تا دانشگاه‌ها از آن استفاده کنند. بدین صورت که دانشگاه‌ها باید وام‌های لازم را از بانک‌های عامل دریافت و شروع به ساخت و ساز خوابگاه کنند. سال گذشته به طور کل ما کلنگ زنی چهار هزار خوابگاه را انجام دادیم و امیدواریم که امسال به بهره‌برداری برسند. درباره این ۲۰۰ هزار خوابگاه اگر بودجه آن فراهم شود می‌توان یک‌ساله آن را ساخت.»
او در پاسخ به اینکه بودجه مورد نیاز برای ساخت این ۲۰۰ هزار واحد چقدر می‌شود؟ بیان می‌کند:«احتمالاً ساخت هر واحد ۶۵۰ میلیون تومان نیاز خواهد داشت که البته این هزینه به نسبت گذر زمان افزایش خواهد یافت. از این رو مهم است اگر پروژه‌ای را شروع کردیم در همان سال‌جاری آن را تمام کنیم در حالی که یک سری پروژه داریم که از دوره‌های ریاست جمهوری قبل مانده است.» وی ادامه می‌دهد: «ما از سال گذشته ۱۸ بلوک را کامل افتتاح کرده‌ایم که اینها همه از دولت قبل مانده بودند برای امسال و سال آینده نیز امیدواریم تعداد چهار هزار خوابگاه را به بهره‌برداری برسانیم اما به طور کلی این بستگی به درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها هم دارد. دانشگاه‌ها باید درحوزه ساخت خوابگاه ۱۰ درصد از درآمد و ۱۰ درصد از تملک دارای‌شان را به این مهم اختصاص دهند. در سراسر کشور خوشبختانه اغلب استانداری‌ها پای کار هستند و به دانشگاه‌ها برای ساخت خوابگاه‌ها کمک می‌کنند.»
مدیر صندوق رفاه دانشجویی همچنین درباره اینکه بجز شهر تهران، چه شهرهای دیگری بیشترین ساخت و ساز را درحوزه خوابگاه دارند، نیز می‌گوید: «تا کنون اغلب مراکز استان‌هایی که دانشگاه‌های بزرگ دارند فعالیت بیشتر و بهتری در زمینه ساخت خوابگاه داشته‌اند. به عنوان مثال سال گذشته استان یزد دو خوابگاه متأهلی را افتتاح کرد. همچنین در مراغه یک خوابگاه ساخته شد که بزودی افتتاح خواهد شد. علاوه بر این در سمنان نیز یک خوابگاه افتتاح شد. به صورت پراکنده در تمام دانشگاه‌های کشور به نوعی ساخت خوابگاه صورت گرفته است. همه دانشگاه‌ها تقریباً فعال هستند. سرمایه‌گذاری ما اکنون روی ساخت خوابگاه‌های متأهلی است اما سعی شده در این میان خوابگاه‌های مجردی هم ساخته شود مثلاً همان ۱۸ خوابگاهی که سال گذشته تکمیل و ارائه شد ۹ مورد مجردی بود. در این زمینه بنیاد ۱۵ خرداد هم کمک‌های زیادی به ما کرد؛ یکسری دانشگاه‌ها هم در کشور هستند که اصلاً خوابگاه ندارند. ما برنامه داریم که هم خوابگاه متأهلی و هم مجردی بسازیم.»
به گزارش «ایران»، خوابگاه‌های دانشگاه‌های دولتی در چهار سطح طبقه‌بندی می‌شوند؛ البته چندان تفاوتی از نظر قیمت و امکانات داخلی ندارند و براساس مواردی مانند نزدیکی به مترو و وسایل حمل و نقل عمومی، دسترسی به امکانات شهری و دوری یا نزدیکی به دانشگاه سطح‌بندی می‌شوند. لازم به ذکر است؛ در حال حاضر حدود ۲۲۴ هزار نفر در خوابگاه‌های ملکی، حدود ۳۴ هزار نفر در خوابگاه‌های استیجاری و حدود ۱۶ هزار نفر هم در خوابگاه‌های خودگردان دانشگاه‌ها مستقر هستند.