نفیسه امامی
خبرنگار

دریای خزر به عنوان بزرگ‌‌ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان، در گذشته بیش از 90 درصد خاویار جهان را تأمین می‌کرد. تخم ماهی خاویار جزو گران‌ترین خوراکی‌‌های دنیا است و خاویار ایرانی از جهت کیفیت در فهرست بهترین‌ها در تمام کشورها شناخته می‌شود.
خاویار فیل ماهی جزو بهترین و گران‌ترین خاویارهای جهان است که در ایران به تولید می‌رسد. با توجه به روند رشد و توسعه صنعت پرورش ماهیان خاویاری ایران و افزایش بازدهی مزارع در آینده نزدیک، ایران جایگاه قابل قبول‌تری در تجارت خاویار دنیا را خواهد داشت.
 ناصر کرمی ‌راد، مدیر کل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان شیلات ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه توسعه ماهیان خاویاری از 2 دهه گذشته در کشور افزایش داشته است، گفت: اکنون در 22 استان کشور، 195 مزرعه خاویار وجود دارد که این تعداد بیشتر هم خواهد شد. از 195 مزرعه خاویار، 150 مزرعه دارای پروانه با تولید در حجم بالاست و 45 مزرعه دیگر جزو مزارع خانگی بیشتر در استان گیلان هستند.
وی ادامه داد: کل مزارع در 22 استان دارای پروانه تولید با ظرفیت 8500 تن برای تولید گوشت ماهی و 120 تن برای تولید خاویار است و این د رحالی است که هدفگذاری تا پایان سال 1404برای تولید 10 هزار تن گوشت و 100 تن خاویار پرورشی شده بود و اکنون بیش از اهداف تعیین شده ظرفیت‌سازی صورت گرفته است.
کرمی راد با اشاره به ممنوعیت صید تجاری ماهی خاویاری افزود: از سال 2010 میلادی تا کنون کشورهای حاشیه دریای خزر در قالب کمیسیون حفاظت از منابع آبزی دریای خزر، صید تجاری ماهی‌های خاویاری را ممنوع کردند و اگر صیدی اکنون انجام می‌شود، فقط برای بازسازی ذخایر و کارهای تحقیقاتی انجام می‌گیرد.
وی زمان بر بودن تولید خاویار را عامل مهم در گرانی آن عنوان کرد و افزود: ماهی‌های خاویاری دیر به بلوغ جنسی می‌رسند و برای فیل ماهی که بهترین ماهی خاویاری در دنیاست در طبیعت 12 تا 17 سال و در محیط پرورشی 8 تا 10 سال زمان صرف می‌شود تا ماهی تولید خاویار کند. کرمی راد درباره آمار تولید خاویار در سال گذشته بیان کرد: طبق آخرین آمارهای ارائه شده تا پایان سال 1401 ،4650 تن گوشت ماهی و 18460 کیلوگرم خاویار پرورشی تولید شده است. در سال 1400 ، 3128 تن گوشت ماهی و 16104 کیلوگرم تولید شد که رشد 48 درصدی در تولید گوشت ماهی و 15 درصدی در تولید خاویار نسبت به سال قبل داشته‌ایم.
مدیر کل دفتر بازسازی ذخایر سازمان شیلات درباره صادرات خاویار از کشور گفت: برآورد می‌شود در سال 1401 حدود 25 تا 30 درصد از خاویار تولید شده به صورت رسمی از گمرک و یا به طور مسافری خارج شده باشد. در همه کشورهای دنیا تجارت ماهیان خاویاری زیرنظر سازمان تجارت گونه‌های  گیاهی و جانوری در حال انقراض انجام می‌شود. بنابراین هیچ خاویاری بدون گواهی این سازمان از کشور خارج نمی‌شود و همه مزارع تولید هم دارای شناسنامه هستند.
کرمی راد تصریح کرد: طبق آمار فائو ایران رتبه سوم یا چهارم تولید گوشت ماهی خاویار را در دنیا دارد و در تجارت خاویار بلوگا  (فیل ماهی)که جزو بهترین هاست رتبه اول در جهان را دارد درحالیکه چین با فاصله در تولید خاویار بلوگا با ایران در رتبه دوم قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به گرانی قیمت خاویار در جهان گفت: قیمت خاویار بلوگا در سر مزرعه و به شکل عمده کیلویی 25 تا 27 میلیون تومان و بسته 50 گرمی در خرده فروشی‌ها 2 میلیون و 200 هزار تا 2 میلیون و 500 هزار تومان قیمت دارد. خاویار گونه سیبری هم که ارزان‌تر است به طور عمده فروشی 13 تا 14 میلیون تومان و بسته 50 گرمی آن در خرده فروشی‌ها در حدود یک میلیون و 700 هزار تومان قیمت دارد.
کرمی راد ادامه داد: بر اساس قانون هر مسافر می‌تواند 125 گرم خاویار را بدون داشتن مجوز از کشور خارج کند. بیشترین زمان فروش خاویار در جهان قبل از آغاز کریسمس است. بیشترین میزان صادرات این محصول هم در آذرماه و اردیبهشت ماه انجام می‌گیرد، به طوری‌ که صادرات خاویار در آذرماه برای استفاده در زمان کریسمس و در اردیبهشت ماه هم برای شارژ مجدد در کشورها انجام می‌شود. مدیر کل دفتر بازسازی ذخایر سازمان شیلات بیان کرد: خاویار را نمی‌توان برای مدت زمان طولانی نگه داشت و طی 4 تا 6 ماه باید به مصرف برسد.