آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی مقصد جدیدترین سفر خارجی خود را از جنوب شرقی آسیا برگزید. رئیس‌جمهور روز گذشته با هدف توسعه و تقویت مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سفری سه روزه و در رأس هیأتی بلندپایه راهی «جاکارتا»، پایتخت اندونزی شد. سفر رئیسی که با دعوت رسمی «جوکو ویدودو»، رئیس‌جمهور اندونزی انجام می‌شود، در حالی است که از آخرین سفر رسمی دوجانبه رؤسای‌جمهور دو کشور قریب به 17 سال می‌گذرد. کشورهای حوزه آسیا یکی از حوزه‌های دارای اهمیت در سیاست خارجی دولت سیزدهم به شمار می‌آیند. آنچه این کشورها را نزد دولتمردان مهم کرده است، تنها معطوف به وجه سیاسی این ارتباط نیست، بلکه ناظر بر به‌کارگیری ظرفیت‌های سیاسی و دیپلماتیک در خدمت اهداف و منافع اقتصادی کشور است؛ زیرا تمرکز دولت پیشین بر ترمیم رابطه با غرب که به کاهش بی‌مانند سطح روابط ایران با بازیگران حوزه آسیا انجامیده بود در کنار این ایده که سیاست خارجی ایران باید سیاست تهاجمی- تدافعی باشد، سبب می‌شد دیپلماسی ایران، توجه به توسعه روابطش را با کشورهایی که در سنت روابط بین‌الملل «پیرامون» خوانده می‌شدند، نادیده گیرد. بر همین اساس، نه تنها تمنیات دولت‌های یازدهم و دوازدهم به واسطه تمرکز بر سیاست توسعه مناسبات با غرب برآورده نشد که روابط سیاسی‌اش با کشورهای بزرگ و کوچک آسیایی به سفرهای بعضاً فاقد دستاورد محدود شد که حتی بسیاری از همکاری‌های پیشین را در روند نزول یا پایان قرار داد.
 
دیپلماسی اقتصادی فعالانه
رویکرد ویژه‌ای که رئیسی با بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی فعالانه در نقاط مختلف منطقه و جهان در پیش گرفت، نمود عینی‌اش را در یافتن جایگاه کشور در سازمان همکاری «شانگهای» و گشودن مراودات گسترده با کشورهای مختلف حوزه آسیایی نشان داد و سبب شد کشورهای آسیای مرکزی، شرقی و جنوب شرقی با فراغ‌ بال بیشتری از توسعه روابط خود با ایران استقبال کنند. در میان کشورهای این حوزه، ناظران زمانی از اندونزی به‌عنوان یکی از کشورهای هدف در ریل‌گذاری جدید سیاست خارجی ایران نام بردند که رئیسی در پیام سال گذشته خود برای تبریک فرارسیدن سالروز استقلال جمهوری اندونزی به «جوکو ویدودو» بر اهمیت بهره‌برداری از فرصت‌های بی‌شمار همکاری میان دو کشور برای تحقق اهداف دوجانبه تأکید ویژه‌ای کرد که نشان از پیگیری اهداف توأمان سیاسی و اقتصادی آن داشت.
 
موقعیت ویژه اندونزی
اندونزی که در محدوده جغرافیایی استوایی جنوب شرقی آسیا قرار گرفته، از صدها جزیره بزرگ و کوچک تشکیل شده و به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان دنیا به شمار می‌رود. این کشور در حالی میزبان امروز مقام عالی‌رتبه ایرانی است که از منظر اقتصادی و جغرافیایی حائز موقعیت ویژه‌ای در جنوب شرقی آسیاست. قرار گرفتن اندونزی در مسیر تنگه «مالاکا» به عنوان معبر نیمی از نفت و تجارت جهانی، موقعیت ویژه‌ای به آن بخشیده و از جهت منطقه‌ای، این کشور را به قوه محرکه و موتور رشد اتحادیه «آ سه ‌آن» و منطقه تبدیل کرده است؛ اتحادیه‌ای مشتمل بر 10 عضو که حدود 10 درصد (بیش از 640 میلیون نفر) جمعیت جهان را در خود جای داده و در طول 50 سال گذشته، به نماد همکاری‌های مثبت بین‌المللی و پیشرفت منطقه‌گرایی در جنوب شرق آسیا تبدیل شده است. در هم تنیده شدن شبکه تولید «آ سه آن» و افزایش مبادلات تجاری بین اعضای این اتحادیه که موقعیت آن را در مقابل بازارهای خارجی تقویت می‌کند، نشان دهنده ضرورت ایجاد جایگاهی قابل اعتماد از سوی جمهوری اسلامی در این اتحادیه منطقه‌ای است تا بتواند از منافع آن بهره گیرد. خاصه آنکه ایران بویژه در دو سال اخیر کوشیده سطح مراودات اقتصادی خود با اکثر کشورهای عضو «آ سه ‌آن» را افزایش دهد. چنانکه به آنها نفت، گاز، محصولات پتروشیمی، مواد غذایی، خشکبار، ماشین آلات، پنبه و فرش صادر و در مقابل از این کشورها کالاها و محصولات الکترونیکی، الکتریکی، منسوجات، فلزات و بسیاری از محصولات خوراکی از جمله برنج، موز، چای و شکر وارد می‌کند. حال آنکه اندونزی در سطح منطقه‌ای و به طور مشخص در جنوب شرقی آسیا و اتحادیه «آ سه آن» زیر سایه بهره‌مندی از سرمایه گسترده اقتصادی و انسانی نقش برادر بزرگ‌تر را ایفا می‌کند.
 
رشد صادرات به جاکارتا
بواسطه چنین جایگاهی است که حجم مراودات اقتصادی دوجانبه ایران با اندونزی در دولت سیزدهم رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. سیدروح الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت در آستانه سفر رئیس‌جمهور به «جاکارتا» به توضیح این رشد قابل ملاحظه ارقام صادراتی ایران پرداخته و می‌گوید: «در آغاز دولت سیزدهم، در سال ۱۴۰۰، بالاترین میزان صادرات 10 سال گذشته به اندونزی رخ داده که این میزان یک میلیارد و ۸۱ میلیون و ۵۰۱ هزار دلار بوده، در سال ۹۹ صادرات به اندونزی ۶۷۴ میلیون دلار، سال ۹۸ حدود ۹۱۵ میلیون دلار، سال ۹۷ هم ۷۵۵ میلیون دلار، سال ۹۶ حدود ۶۴۹ میلیون دلار، سال ۹۵ حدود ۱۷۳ میلیون دلار، سال ۹۴ حدود ۹۶ میلیون دلار، سال ۹۳ حدود ۷۰ میلیون دلار و سال ۹۲ هم ۵۹ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار بوده که نشان دهنده رشد ۱۸ برابری صادرات ایران، در این دوره ۱۰ساله بوده است.»
علاوه بر این، عضویت اندونزی در گروه 20 که از منظر این گروه اقتصادی نوظهور، به دلیل همگرایی اقتصادی در بازارهای جهانی به یک قدرت مهم اقتصادی تبدیل شده، به آن قدرتی فراتر از مرزهای خود بخشیده و اهمیت این کشور را در دیپلماسی مقتصدانه جمهوری اسلامی افزون ساخته است.
 
قرابت‌های سیاسی و فرهنگی
مقام‌های دولت سیزدهم در تأکید بر ابعاد سیاسی رابطه تهران و «جاکارتا»، وجود قرابت‌های فرهنگی را مقدمه‌ای بر بهبود و توسعه روابط سیاسی دوجانبه و منطقه‌ای می‌دانند. زیرا علاوه بر همکاری‌های اقتصادی و تلاش برای گسترش مبادلات تجاری دوجانبه و چندجانبه، تعاملات سیاسی نیز بویژه در شرایطی که خطر تروریسم و افراط‌گرایی، جهان را تهدید می‌کند و بر اهمیت همکاری‌های نزدیک درون منطقه‌ای می‌افزاید، در اهداف ایران از توسعه این روابط قرار دارد. ارتقای شکل روابط ایران با اندونزی به‌عنوان کشوری که از نفوذ معنوی‌ و اقتصادی قابل توجهی در کشورهای حوزه جنوب شرقی آسیا برخوردار است، حائز اهمیت است؛ چه آنکه اندونزی با داشتن جمعیت پرشمار مسلمان، این امکان بالقوه را دارد که یکی از کشورهای تأثیر‌گذار در مقابله با افراط‌گرایی و تروریسم بر آمده از اندیشه‌های تکفیری باشد. بر همین اساس بی‌تردید ایجاد محور همکاری‌های مشترک تهران و «جاکارتا» در موضوعات امنیتی منطقه بویژه جلوگیری از نفوذ تروریسم و کمک به ایجاد ثبات و امنیت در منطقه در زمره یکی از محورهای مهم مطرح شده در رایزنی‌های مقامات دو کشور قرار می‌گیرد. سمت و سویی از همکاری که اثرات روابط دو کشور را به امری فراتر از روابط دوجانبه رهنمون می‌شود و خواه‌ناخواه بر اساس رویکرد کشورهای منطقه نسبت به جبهه مقابله با تروریسم تقویت یا تخریب خواهد شد. هر چند به نظر می‌رسد مقامات ایران و اندونزی در فصل جدید رابطه‌شان تأکید دارند که این رابطه را از تأثیر‌گذاری فشارها و کارشکنی‌های خارجی مصون خواهند داشت. بد نیست در این زمینه به تلاش‌هایی اشاره شود که ایالات متحده برای ترغیب اندونزی جهت عادی‌سازی رابطه این کشور با رژیم صهیونیستی به جریان انداخته اما با وجود رایزنی‌های گسترده تاکنون حاصلی به دست نیاورده است.
تظاهرات گسترده چند ماه پیش مردم این کشور در اعتراض به حضور تیم رژیم صهیونیستی در مسابقات جام جهانی فوتبال زیر۲۰ سال نمونه واضحی از این واقعیت بود که نشان می‌داد امریکا با وجود پیشنهادات بسیاری که برای کمک به ظرفیت‌های نظامی و دفاعی اندونزی ارائه کرده و همواره از همکاری‌های استراتژیک سخن به میان آورده، راه درازی دارد تا دولتمردان این کشور را نسبت به سیاست‌های زیاده‌طلبانه خود در منطقه آسیا و بویژه نسبت به همپیمانان منطقه‌ای‌اش همچون تل‌آویو متمایل سازد. به هر ترتیب سیاست خارجی دولت سیزدهم در رویکرد فعال خود می‌کوشد روابط خود با بازیگران کوچک و بزرگ آسیایی را که طی سال‌های گذشته در حاشیه و بیم و امید قرار داشت در مسیر تبدیل شدن به روابطی راهبردی از منظر سیاسی و اقتصادی قرار دهد؛ دستاوردی که اهمیت آن با به ثمر رسیدن طرح‌های زیرساختی در عرصه تجاری و توسعه صادرات و سرمایه‌گذاری‌های گسترده در آینده بیش از پیش نمود خواهد یافت.

بــــرش

رئیس جمهور پیش از عزیمت به اندونزی:
همکاری با کشورهای همسو جزو سیاست دولت است
رئیس جمهور شامگاه روز گذشته به دعوت «جوکو ویدودو» رئیس جمهور اندونزی و به‌منظور سفری سه روزه راهی جاکارتا، پایتخت این کشور شد. به گزارش ایرنا، آیت الله رئیسی پیش از ترک تهران در گفت و گو با خبرنگاران، با بیان اینکه این سفر به دعوت رئیس جمهور محترم کشور دوست و برادر اندونزی انجام‌ می‌شود، گفت: پیوند تمدنی و معنوی، دو کشور را به یکدیگر نزدیک کرده است.
رئیس‌جمهور سطح روابط اقتصادی و تجاری را قابل توجه دانست و افزود: این سطح روابط دو کشور قابل قبول نیست و باید به دنبال ارتقای آن باشیم. آیت الله رئیسی گفت: در این سفر تفاهمنامه‌هایی در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی، گمرکی و بهداشتی به امضا می‌رسد و هر دو کشور اسلامی موافق صلح پایدار در منطقه هستند. وی تأکید کرد: همکاری با کشورهای همسو جزو سیاست همسایگی دولت سیزدهم است.