قرارداد ساخت راه‌آهن رشت-آستارا که روز گذشته با حضور رئیس‌جمهور میان ایران و روسیه به امضا رسید، یکی از مهم‌ترین توافقاتی است که در سال‌های اخیر در کشور ثبت شده است. مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی در دیدارهای جداگانه با «الکساندر نواک» معاون نخست‌وزیر روسیه و «ویتالی ساولیف» وزیر حمل و نقل روسیه، اسناد همکاری دو کشور در ساخت راه‌آهن
رشت-آستارا را نهایی کردند و این اسناد با حضور عالی‌ترین مقامات اجرایی دو کشور امضا شد.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به میزبانی ایران از اولین کشتی باری رو - رو روسیه، این ترددها را گام بزرگی در تجارت دریایی بین ایران و روسیه برشمرد و بیان کرد: تفاهم ایران و روسیه برای کشتی‌سازی در دریای خزر حائز اهمیت است و توسعه حمل و نقل ترکیبی با ورود اولین محموله ترانزیتی روسیه در سال گذشته از مسیر کریدور بین‌المللی شمال-‌جنوب می‌تواند نویدبخش همکاری‌های حمل و نقلی مؤثرتری باشد. بذرپاش اظهار کرد: گسترش ظرفیت ترانزیتی مسیر دریایی از طریق کریدورهای شمال-‌جنوب در امتداد غرب دریای خزر و شرق دریای خزر می‌تواند بر کاهش ترافیک زمینی سنگین قفقاز نیز مؤثر باشد. اهمیت این خط ریلی از آن جهت است که با ساخت آن کریدور شمال-جنوب و یکی از محوری‌ترین گذرگاه‌های ترانزیتی منطقه تکمیل می‌شود. ایران، هند و روسیه سال 2000 میلادی برای ساخت مسیر ترانزیتی از جنوب (هند) به سمت شمال(روسیه) با عبور از ایران توافق کردند. از آن سال این خط تکمیل نشده و بلاتکلیفی آن برای ساخت 162 کیلومتر مسیر ریلی رشت - آستارا است. کریدور شمال- جنوب در جنوب به بنادر چابهار، امام خمینی و بندر عباس رسیده است، اما مهم‌ترین خط این کریدور در شمال کشور، معطل مسیر ریلی رشت - آستارا است. این خط به عنوان حلقه مفقوده کریدور شمال- جنوب در مسیر ترانزیتی آسیای میانه، کشورهای شمال اروپا (مشخصاً روسیه) را به جنوب شرق آسیا (مشخصاً هند) متصل می‌کند. مسیر ریلی رشت- آستارا قطار کریدور شمال-جنوب را به حرکت در می‌آورد و خلیج فارس را به دریای خزر متصل می‌کند. قرار است این خط آهن راهبردی در مدت ۴۸ ماه احداث شود.
تأخیر در اجرای این مسیر ریلی، آسیب‌های زیادی برای کشور داشته و عملاً در چهارچوب نقشه امریکا برای حذف ایران از مسیر تجارت جهانی و انزوای کشور بوده است. اما سیاست راهبردی دولت سیزدهم در افزایش فعالیت در حوزه دیپلماسی اقتصاد و گسترش مراودات منطقه‌ای در دو سال اخیر موجب گشایش مسیرهای ترانزیتی همچنین ایجاد مسیرهای جدیدی شده است.
11 کشور دیگر شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان، نیز به کشورهای مسیر کریدور شمال-جنوب پیوسته‌اند. کریدور شمال-جنوب شامل مسیرهای دریایی، ریلی و جاده‌ای است. این کریدور ترکیبی معطل تکمیل بخش ریلی است تا کامل شود و کشورهای منطقه و حتی اروپایی از منفعت‌های آن استفاده کنند.

1.6 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری روسیه در کریدور شمال- جنوب
 در موافقت‌نامه‌ای که روز گذشته به امضای دو کشور ایران و روسیه رسید، روسیه 1.6 میلیارد دلار برای ساخت راه‌آهن رشت - آستارا و تکمیل کریدور شمال-جنوب سرمایه‌گذاری می‌کند. تکمیل این مسیر، منافع اقتصادی زیادی برای کشور دارد. البته منافع این خط فقط اقتصادی نیست بلکه در شرایط تحریم، وابستگی کشورهای منطقه را به ایران به دنبال دارد و از جنبه سیاسی، امنیت ژئوپلیتیکی را در کشور افزایش می‌دهد، از سوی دیگر با محدود شدن مسیرهای حمل و نقلی روسیه به‌خاطر تحریم‌ها، مسیر ترانزیتی ایران جایگزین مسیرهای اروپایی برای حمل کالاهای روسی خواهد شد.
انتقال 30 میلیون تن کالا با درآمدزایی حدود 20 میلیارد دلار در سال از کریدور شمال-جنوب پیش‌بینی شده است، در حال حاضر ایران از 2 میلیون تن ترانزیت این کریدور بهره می‌برد. نکته مهم این است که درآمدهای ترانزیتی کریدور شمال-جنوب با توجه به مزیت‌های آن که زمان حمل را از 40 روز به کمتر از 15 روز و هزینه حمل را تا 30 درصد کاهش می‌دهد، درآمدی پایدار برای کشور است که برابر نیمی از درآمدهای سالانه صادرات نفتی است.
بر اساس برآوردی که شده برای ساخت راه‌آهن رشت - آستارا حدود 23 هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز است. با توجه به سرمایه‌گذاری 1.6 میلیارد دلاری روسیه در کریدور شمال- جنوب، تکمیل و تأمین زیرساخت‌های این کریدور نیز دنبال می‌شود. جزئیات توافق ساخت راه‌آهن رشت - آستارا نشان می‌دهد که تأمین مالی این خط بر عهده روسیه خواهد بود و اجرا و ساخت آن مانند سایر مسیرهای ریلی کشور توسط پیمانکاران داخلی انجام می‌شود. در حال حاضر قرارگاه خاتم‌الانبیا در راه‌آهن رشت - آستارا فعالیت می‌کند.
محمد منجمی، مدیرکل ساخت و توسعه راه‌آهن منطقه 2 کشور در این خصوص گفت: مراحل فنی این پروژه بزودی اجرا می‌شود و امیدوار هستیم ظرف مدت یک ماه اقدامات در خصوص تهیه نقشه و مراحل ساخت اجرایی شود و البته پیمانکار این پروژه که قرارگاه خاتم الانبیاست، بخشی از این پروژه را اجرا کرده است و امیدوار هستیم ظرف مدت سه سال با فشردگی که کار دارد با حضور پیمانکاران ایرانی ساخته شود.
وی افزود: ظرفیت حمل بار ۱۵ میلیون تن است که در صورت رسیدن به این میزان از ظرفیت جابه‌جایی بار، شاهد ارزآوری حدود ۲۰ میلیارد دلار خواهیم بود. ظرفیت حمل بار این راه‌آهن در سال نخست بهره‌برداری ۱۰ میلیون تن برآورد شده که به میزان ۹.۶ میلیون تن تقاضای حمل بار دارد. همچنین راه‌آهن رشت - آستارا ظرفیت جابه‌جایی حدود ۹۹۰ هزار نفر مسافر را در سال بیستم بهره‌برداری خواهد داشت.
منجمی گفت: بنابر توافق صورت گرفته با سازمان حفاظت محیط زیست و طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته در اجرای این پروژه کمترین میزان خسارت به جنگل‌ها از جمله جنگل گیسوم وارد می‌شود. از لحاظ امنیت اقتصادی این پروژه برای بسیاری از کشور‌ها مهم است و با توجه به وارد شدن سرمایه مضاعف از این طریق این پروژه‌ می‌تواند سرمایه بسیار زیادی را هم برای کشور‌های اطراف ایجاد کند. مسیر ریلی
رشت-آستارا می‌تواند مدت حمل بار را از مبدأ و مقصد فنلاند به مبدأ یا مقصد ایران به صورت ترکیبی دریایی- ریلی به ۱۲ روز کاهش دهد، در حالی‌که حمل دریایی بار در این مسیر ۳۳ روز زمان نیاز دارد. همچنین مسیر فنلاند به پاکستان را به ۱۸ روز و مسیر فنلاند به هند را به ۲۰ روز کاهش خواهد داد.
 
تأییدیه محیط زیست
مسیر خط آهن رشت - آستارا طبق گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی در همه قطعات تأییدیه سازمان حفاظت محیط زیست را دارد. به گفته مجریان پروژه، در مسیر خط آهن رشت - آستارا حتی یک درخت هم قطع نمی‌شود؛ حتی در قطعه جنگل گیسوم برای احداث خط آهن هیچ درختی در مسیر قطع نمی‌شود زیرا مسیر راه‌آهن در جنگل گیسوم، در تطابق با بخشی که پیش از آن شبکه برق عبور کرده است، ساخته خواهد شد که این بخش پوشش گیاهی ندارد. طبق برنامه‌ریزی انجام شده، شبکه برق در این قطعه به زیر زمین برده می‌شود.

تکمیل کریدورهای منطقه‌ای
علاوه بر راه‌آهن رشت - آستارا، دو مسیر ترانزیتی ریلی دیگر شامل مسیر ریلی چابهار - زاهدان و شلمچه - بصره در حال ساخت است که تکمیل این دو مسیر و اتصال آنها به کریدور شمال- جنوب، تحول حمل و نقل ترانزیتی را برای کشور خواهد داشت. بنابر اظهارات متولیان بخش حمل و نقل، راه‌آهن چابهار و راه‌آهن ایران به عراق تا 2 سال آینده ساخته می‌شود.
استفاده از ظرفیت ترانزیتی کریدورها و نهادهای منطقه‌ای همچون سازمان همکاری شانگهای و غیره ازجمله اقدامات مهم دولت سیزدهم برای گسترش دایره دیپلماسی اقتصادی و پیشبرد راهبرد تقویت ارتباط با منطقه و همسایگان در راستای منافع ملی است. حمل و نقل به عنوان زیربنای مراودات تجاری است و توسعه زیرساخت‌های آن در کشور چشم‌انداز راهبرد دیپلماسی اقتصادی و افزایش مراودات تجاری منطقه‌ای و جهانی را برای ایران روشن خواهد کرد.