اتصال ریلی مستقیم بنادر شمالی به بنادر جنوب کشور برای دستیابی به اهداف تجاری و ترانزیتی اهمیت زیادی دارد و در واقع تکمیل شبکه ریلی از شمال تا جنوب، حلقه مفقوده تکمیل کریدور اصلی ترانزیتی کشور محسوب می‌شود. شبکه ریلی در مناطق مختلف متصل شده است اما بخش مهم شبکه حمل‌و‌نقل ریلی در شمال کشور و از منطقه‌ای که قرار است بیشترین بار ترانزیتی را از کشور حمل کند هنوز تکمیل نشده است. راه‌آهن سراسری سال 98 به رشت رسید اما اتصال راه‌آهن از رشت تا نقطه مرزی آستارا بیش از 4 سال است که بلاتکلیف مانده است. بر‌اساس توافقات ایران و روسیه، ترانزیت کالاهای این کشور از مقاصد و به مقاصد مختلف و تا حدود سالانه 10 تا 15 میلیون تن از مسیر ایران حمل خواهد شد. بیشترین سهم از جابه‌جایی این بار ترانزیتی از بنادر شمال و مرز آستارا وارد می‌شود که در صورت تکمیل شبکه ریلی در آن منطقه با حمل یکسره بار، کاهش زمان و هزینه حمل، افزایش ترانزیت و افزایش درآمدهای پایدار و ثابت برای کشور محقق می‌شود. هفته گذشته، مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی از توافق ایران و روسیه برای ساخت راه‌آهن رشت به آستارا، با سرمایه‌گذاری مشترک خبر داد. با توجه به اینکه ساخت مسیر 164 کیلومتری راه‌آهن رشت-آستارا حدود 4 سال زمان می‌برد، تکمیل راه‌آهن شمال از مسیر رشت تا بندر کاسپین در دستور کار قرار گرفت. روز گذشته خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور این خط ریلی را اولین پروژه اولویت‌دار سال‌جاری برای بهره‌برداری دانست و گفت: با اتمام عملیات زیرسازی این پروژه تا دو ماه آینده و بهره‌برداری از آن، اتصال ریلی خلیج فارس به دریای خزر محقق می‌شود.
وی اظهار کرد: اولین پروژه‌ای که در سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری می‌رسد، راه‌آهن رشت به کاسپین است که بخش اصلی باقی‌مانده از کریدور ریلی شمال به جنوب محسوب می‌شود. هدف اصلی کریدور ریلی شمال به جنوب اتصال خلیج فارس از طریق ریل به دریای خزر است که با افتتاح راه‌آهن رشت- آستارا این هدف محقق خواهد شد.
وی با بیان اینکه عملیات راه‌آهن رشت- کاسپین با پیشرفت قابل توجهی در حال اجرا است، افزود: این خط‌آهن ۳۷ کیلومتری از شالیزارها و مسیرهای لجنی عبور می‌کند که همین موضوع عملیات احداث را دشوار کرده است. عملیات زیرسازی این پروژه حداکثر تا دو ماه آینده به اتمام می‌رسد و بلافاصله پس از آن به بهره‌برداری خواهد رسید.
خادمی اظهار کرد: با بهره‌برداری از راه‌آهن رشت- کاسپین، مسیر ریلی به کاسپین و دریای خزر خواهد رسید و امکان تردد ریلی از کشور روسیه به ایران و از طریق آن به جنوب و بندرعباس فراهم می‌شود.
توسعه حمل‌ونقل ریلی در اولویت سیاست‌های کلان و مصوبات دولت‌ها در دهه‌های اخیر قرار گرفته است. با این حال علی‌رغم صرف تلاش و هزینه بسیار در این زمینه، سهم حمل‌ونقل ریلی در سال‌های اخیر نه تنها افزایش مطلوبی نداشته، بلکه کاهش نیز یافته است. درحال حاضر شبکه حمل‌ونقل ریلی با طول تقریبی 15000 کیلومتر، یکی از مهم‌ترین زیربناهای حمل‌ونقل کشور به‌شمار می‌رود. توان مهندسی و اجرایی کشور سالانه هزار کیلومتر خط‌آهن در کشور قابل اجراست اما در حال حاضر متوسط سالانه احداث و بهره‌برداری خطوط راه‌آهن به دلیل محدودیت اعتبارات و افزایش هزینه‌های اجرایی حدود 200 کیلومتر است.
با توجه به اهمیت تکمیل خطوط ریلی در مناطق مرزی، دولت این امر را برای افزایش ارتباطات اقتصادی با کشورهای منطقه در اولویت قرار داده است. علاوه بر تکمیل کریدور شمال- جنوب در منطقه مرزی شمال کشور، اتصال راه‌آهن ایران به عراق از خط ریلی شلمچه به بصره نیز بزودی آغاز می‌شود و ساخت این خط ریلی نیز اخیراً مورد توافق ایران و عراق قرار گرفته است. راه‌اندازی این خط ریلی از ۲۰ سال گذشته مطرح شده است. با توجه به رویکرد دولت سیزدهم در بحث دیپلماسی اقتصادی توسعه حمل‌و‌نقل بخصوص در بخش راه‌های ترانزیتی مورد توجه قرار گرفته است و اتصال ریلی ایران به عراق نیز بخشی از همین برنامه است. به گفته مسئولان راه‌آهن، در صورت اجرای همه تعهدات طرف عراقی، ظرف ۱.۵ تا ۲ سال آینده پروژه راه‌آهن شلمچه- بصره به بهره‌برداری می‌رسد که علاوه بر حمل بار، پروژه خط مستقیم ریلی تهران - کربلا نیز به سرانجام خواهد رسید.
در خصوص سیاست توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل بویژه در بنادر شمالی، علی‌اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر با بیان اینکه در بخش بین‌الملل با سیاستی که دولت در ارتباط با همسایگان داشته، پیوند بسیار خوبی بین کشور‌های همسایه ایجاد شده است، تصریح کرد: با همسایگان جنوبی و شمالی مذاکرات صورت گرفته و امید است که امسال شاهد سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و بخش‌های دولتی خارجی در بحث اقتصاد دریا و ترانزیت شمال به جنوب باشیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه یکی از موضوعات بسیار مهمی که در بحث ترانزیت از شمال به جنوب و بالعکس هست بحث بنادر شمال و بندر انزلی و بندر کاسپین خواهد بود، گفت: در مجموعه بنادر استان گیلان سازمان بنادر و دریانوردی 11 هزار میلیارد تومان طرح در دست اجرا دارد.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه در مجموع فعالیت‌های خوبی در استان گیلان در بخش دریایی و بندری و حوزه اقتصاد دریا انجام شده است، گفت: با اضافه شدن ۱۲ فروند کشتی شاهد توسعه ناوگان هستیم و کشتی‌های بیشتری در حال ورود به دریای خزر است که امیدواریم بتوانیم با تولید کشتی‌های باری در دریای خزر علاوه بر ایجاد اشتغال، توان و قدرت کشور را در بخش دریا که همان حمل و نقل دریایی، ترانزیت کالا و اقتدار ناوگان ملی است، افزایش دهیم.