انتخابات ترکیه و تأثیر آن بر سیاست خارجی آنکارا
تداوم ماجراجویی یا تغییر ریل پس از ۲۰ سال؟
علی حیدری
تنها ۴ روز به مهم‌ترین انتخابات ریاست جمهوری ترکیه باقی مانده و می‌توان گفت علاوه بر مردم این کشور، دولتمردان در منطقه و حتی دنیا بخشی از توجه و تمرکز خود را روی این مسأله معطوف کرده‌اند.
از امریکا گرفته که اندیشکده‌های آن به طور مرتب از انتخابات ترکیه تحلیل منتشر می‌کنند تا کشورهای عربی منطقه و در آن سوی آسیا یعنی چین که رسانه‌هایش درباره انتخابات قلم می‌زنند. روسیه را نیز باید جزو مهم‌ترین کشورهای تعقیب کننده دانست زیرا رهبر آن، ولادیمیر پوتین همه تخم مرغ‌های خود را در سبد اردوغان گذاشته و احتمالاً حالا و با جنگ در اوکراین، بیشتر از همیشه نیازمند ترکیه اردوغان است.
با مقدمه بالا می‌توان به حساسیت انتخابات ترکیه در بعد سیاست خارجی پی برد، زیرا انتخاب یکی یعنی ادامه روند فعلی و برگزیدن دومی یعنی پنبه شدن آنچه برخی کشورها نظیر روسیه رشته‌اند و گشایش جدید برای برخی دیگر کشورها مانند امریکا و اتحادیه اروپا.
درباره سیاست خارجی اردوغان بخصوص در ۵ سال اخیر می‌توان چنین گفت: ماجراجویی در لیبی، سوریه، عراق و قفقاز؛ نیم نگاهی به کشورهای آفریقایی با محوریت کشورهایی نظیر سومالی و همچنین نفوذ بیشتر در بالکان بخصوص آلبانی و صربستان. به همه اینها باید فاصله گرفتن از عشق دوران جوانی جمهوریت، یعنی امریکا و اروپا و نزدیک شدن به معشوقه‌های جدید یعنی روسیه و چین را نیز اضافه کرد. اتفاقی که به مذاق غرب خوش نیامده و البته برای جامعه تجار ترکیه که دهه‌ها با تجارت غربی و سرمایه‌گذاری آن خو گرفته‌اند نیز خوشایند نبود، بخصوص اینکه اگر بدانیم ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه متعلق به غرب است و این یعنی شاکله اصلی تجارت خارجی ترکیه.
در این سوی میدان اما مردی است که قصد دارد تغییر دهد قضا را و طرحی نو در اندازد. کمال قلیچدار اوغلو و ائتلاف ششگانه بارها تأکید کرده‌اند که با قدرت گرفتن در ترکیه، مسیر سیاست خارجی آن را تغییر خواهند داد و این قطار را دوباره به ریلی بازمی‌گردانند که ۲۰ سال پیش از آن خارج شد.
درباره غرب و امریکا تأکید بر بهبود روابط و احیای تلاش برای ورود به اتحادیه اروپاست. در حوزه شرق نیز توازن در رابطه و رابطه مبتنی بر احترام متقابل است که این یعنی روسیه و پوتین باید فکری به حال خود کنند.
به همین دلیل است که پوتین همه تلاش خود را به کار بسته تا شریک ترک خود را مجدداً بر اریکه قدرت ببیند؛ از تقسیط در پرداخت بدهی گازی گرفته تا تبدیل ترکیه به بازار انتقال و فروش گاز و راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای آک کویو که ترکیه را وارد باشگاه کشورهای هسته‌ای کرد. با رفتن اردوغان اگرچه همه چیز برای پوتین تمام نخواهد شد اما ترکیه برای او از اولین سپر محافظتی در مقابل امریکا و غرب، تبدیل به نوک پیکان حملات آنها خواهد شد.
دومین نگرانی این انتخابات را باید الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان دانست، زیرا مخالفان اردوغان از آذربایجان حمایت نخواهند کرد. به همین دلیل بود که علی اف در نمایشگاه تکنوفست ترکیه شرکت کرد و هر آنچه بلد بود در حمایت از اردوغان به کار برد؛ از پوشیدن لباس نمایشگاه تا سخنرانی حماسی -حمایتی از برادر بزرگ خود.
قلیچدار اوغلو نیز چند روز بعد پاسخ این اقدام را داد. آنجا که در رونمایی از طرح احیای جاده ابریشم خود نامی از آذربایجان نیاورد و جاده و ریل نقشه خود را از خاک ایران به سمت آسیای میانه کشید.
این انتخابات برای ایران نیز اهمیت دارد، زیرا در حوزه دوجانبه، اردوغان و قلیچدار اوغلو تفکرات متفاوتی دارند و اردوغان با وجود اقدامات خود در خاورمیانه و قفقاز که برای تهران دردسرساز بوده، در حوزه دوجانبه همراهی‌هایی داشته است. این انتظار اما از قلیچدار اوغلو نمی‌رود، زیرا همراهی با امریکا را دنبال خواهد کرد که ممکن است برای ایران دردسرساز باشد.
نگاهی به آنچه در بالا ذکر شد نشان می‌دهد که حوزه سیاست خارجی ترکیه با تداوم یکی یا روی کار آمدن دیگری شرایط کاملاً متفاوتی خواهد داشت و بر همین اساس است که همه کشورهای منطقه و غالب کشورهای دنیا در انتظار هستند که سحر روز ۲۵ اردیبهشت برایشان چه چیزی را رقم خواهد زد.