101 سال از خدمتگزاری تلاشگران سرخپوش گذشت
یک قرن خدمت انسان دوستانه
مهسا قوی‌قلب
خبرنگار
در هفته هلال احمر به سر می‌بریم، هفته تلاشگرانی که بدون چشمداشت و بی‌وقفه به صورت داوطلبانه در راه اعتلای ارزش‌های انسانی، صلح و نجات بشریت جانفشانی می‌کنند. روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر در 8 مه برابر با 18 اردیبهشت‌ماه گرامی داشته می‌شود. این روز به‌خاطر تولد آنری دونان، یکی از مروجان و بنیانگذاران صلیب سرخ، انتخاب شده است. او، اولین برنده جایزه صلح جهان نیز هست. تاریخچه نامگذاری این روز به بعد از پایان جنگ جهانی اول باز می‌گردد؛ به این صورت که ایده روز جهانی صلیب سرخ توسط یک کمیسیون بین‌المللی در چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی صلیب سرخ، مورد مطالعه قرار گرفت و در سال 1934 در پانزدهمین کنفرانس بین‌المللی صلیب سرخ که در توکیو برگزار شد، به تصویب رسید. در سال 1991، این سازمان به نام فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر، تغییر نام داد. در هشتم مه سال 1948، برای اولین بار روز جهانی صلیب سرخ جشن گرفته شد. در سال 1984، عنوان رسمی این روز به «روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر» تغییر نام داد. در حال حاضر 192 کشور عضو فدراسیون جهانی صلیب سرخ هستند و بر اساس اعلامی که فرانچسکو روکا، رئیس فدراسیون دارد، ایران جزو 5 کشور برتر از لحاظ ارائه خدمات داوطلبانه و بشردوستانه به کشور خود و همچنین خارج از کشور شناخته شد.
به همین مناسبت دکتر وحید سلیمی، رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر با حضور در روزنامه ایران و بازدید از این رسانه، در گفت‌و‌گویی با ما از مهم‌ترین فعالیت‌های این سازمان گفت.
به گفته سلیمی در جمعیت هلال احمر سازمان‌های مختلفی وجود دارد، 4 سازمان اصلی امداد و نجات، داوطلبان، جوانان و تدارکات پزشکی فعالیت‌های متنوعی دارند. تقسیم کار هم در هر حوزه انجام شده؛ به عنوان نمونه در سازمان امداد و نجات بحث امدادرسانی در حوادث طبیعی، جوی و جاده‌ای، امداد و نجات در رأس کار است.
سازمان‌های جوانان و داوطلبان؛ مبادی ورودی
وی می‌گوید: مبادی ورودی داوطلبان هلال احمر، سازمان‌های جوانان و داوطلبان هستند. بر اساس تقسیمات انجام شده در سازمان جوانان افراد متقاضی زیر 35 سال جذب و ساماندهی می‌شوند، بالای این سن در سازمان داوطلبان جذب و ساماندهی می‌شوند و برای هرکدام هم متناسب با نوع فعالیت‌ها، نسبت به جذب داوطلبان اقدام و برنامه‌ریزی‌هایی می‌کنیم که به بهترین شکل از ظرفیت‌ها استفاده شود. سازمان جوانان نیز بیشتر در حوزه‌های دانش‌آموزی و دانشجویی فعال است. از سن 6 سالگی غنچه‌های هلال در آمادگی آموزش می‌بینند البته در آیین‌نامه، عضویت از سن 4 سالگی پیش‌بینی شده است و از ظرفیت نونهالان هم استفاده می‌شود تا از سنین مهدکودک تا دانش‌آموزی کودکان در برابر مخاطرات آموزش ببینند. معاونت دانش‌آموزی سازمان جوانان هم طرح همتا را توسط مربیان تیم دادرس در دست اجرا دارد. در حوزه دانشجویی هم کانون‌های دانشجویی هلال احمر در دانشگاه‌ها تشکیل شده‌اند، بالغ بر 5 هزار کانون دانشجویی در سراسر کشور تشکیل شده و در حوزه‌های مختلف، آموزش‌های مناسب ارائه می‌شود. عمده فعالیت‌ها در قالب تیم‌های «سحر» و «دادرس» در حوزه جوانان برنامه‌ریزی می‌شوند و در حوادث فعال هستند. با بروز حوادث، بازماندگان دچار لطمات روحی شدیدی می‌شوند، به عنوان مثال کودکی که در حادثه والدین خود را از دست داده یا در حوادثی شبیه متروپل، افرادی که اعضای خانواده ایشان زیر آوار بودند، تحت فشارهای روحی، روانی بالایی بودند، در این قبیل مواقع، تیم‌ها در قالب حمایت‌های روانی ورود می‌کنند، عمده فعالیت‌های جوانان نیز در این حوزه است. داوطلبان (حقیقی و حقوقی) عمدتاً در قالب شبکه‌های داوطلبی مشتمل بر پزشکان، پیراپزشکان، متخصصان، حقوقدانان، افرادی که در حوزه عمرانی صاحب فکر و اندیشه هستند، زنان سرپرست خانوار فعال در حوزه‌های اجتماعی و سایر گروه‌ها سازماندهی می‌شوند.
شیوه‌های جدید جذب با مطالعات کشورهای قوی
وی درباره شیوه‌های جذب در این سازمان نیز خبر می‌دهد: مطالعاتی با همکاری داوطلبان انجام دادیم و 15 کشور که از جمله جمعیت‌های قوی هستند، مورد بررسی قرار گرفتند و مدل‌های عضوگیری ایشان و نحوه تقسیم و رتبه‌بندی داوطلبان در آن کشورها بررسی شد و بر اساس اسناد بالادستی فدراسیون جهانی صلیب سرخ و همچنین با استفاده از برون‌سازی تجارب جمعیت هلال احمر، آیین‌نامه جدید نگاشته شد و خیلی هم بازخورد خوبی داشته و در روزهای آینده ابلاغ می‌شود.
وی درباره دیگر فعالیت‌های سازمان ادامه می‌دهد: سال گذشته در زمینه توانمندسازی در حوزه تشکل‌های حقوقی، آموزش تشکل‌های همکار با جمعیت هلال احمر را در کل کشور شروع کردیم. از این حیث، استان‌ها به 9 منطقه تقسیم شد و تاکنون در 3 منطقه بالغ بر 450 تشکل حضور پیدا کردند و در آموزش‌های مبتنی بر بحران و بحث‌های اجتماع‌محور شرکت کردند و استقبال خوبی شد.
حضور گسترده در مناطق محروم
رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر، عمده فعالیت‌های این سازمان و داوطلبان را در مناطق محروم می‌داند و می‌گوید: وارد قرن دوم فعالیت جمعیت شده‌ایم و 101 کاروان سلامت را در هفته هلال احمر پیش‌بینی کرده‌ایم. البته در طول سال هم آنها فعال هستند و افراد نیازمندی که در برخی مناطق حتی خانه بهداشت هم ندارند، بیماران خاص و صعب‌العلاج شناسایی و از خدمات پزشکی بهره‌مند می‌شوند. طرح نذر آب هم به مدت 5 سال است، اجرا می‌شود، در این طرح بحث سلامت که شامل تیم‌های پزشکی است و همچنین تأمین آب شرب در مناطق کمتربرخوردار دیده می‌شود. معمولاً در استان‌های محروم که برای نذر آب حاضر می‌شویم، متخصصان زنان، اطفال، پوست و دندانپزشکی حضور فعال‌تری دارند و جزو پایه‌های اصلی تمامی کاروان‌های سلامت به شمار می‌روند. روان‌شناسان، پزشکان عمومی و جراحان هم در این پروژه‌ها فعال هستند.
داوطلبانی که روحیه سالمندان را عوض کردند
به گفته سلیمی، در هفته گذشته گروهی از داوطلبان به آسایشگاه کهریزک رفته و سالمندان از این اتفاق بسیار خوشحال شدند. در خانه سالمندانی در شهریار پیرمردی بود که حدود دو ماه با هیچ‌کس صحبت نمی‌کرد، اما با دیدن داوطلبان روحیه او عوض شده و شروع به صحبت کرد. این طرح برای تکریم سالمندان پیاده‌سازی شده است. استفاده از ظرفیت داوطلبان یکی از اصول و پایه‌های جمعیت به شمار می‌رود. در این ارتباط، با سازمان‌های خدمت‌رسان مانند بهزیستی و انتقال خون تفاهمنامه‌هایی امضا کرده‌ایم که می‌توانیم از ظرفیت‌های قانونی این سازمان‌ها استفاده کنیم. به عنوان مثال مراکز کودکان بهزیستی در خصوص نیروی انسانی بشدت مشکل دارند، ما می‌توانیم در این خصوص از نیروهای داوطلب علاقه‌مند با هماهنگی بهزیستی و گذراندن دوره‌های لازم برای همکاری در شیفت‌های معین استفاده کرده و این افراد به بهزیستی‌ها فرستاده شوند. کار مشابهی هم چند سال گذشته با انتقال خون انجام دادیم که بازخورد خوبی داشت. در سال‌های گذشته مراکز انتقال خون بسیار محدود بودند، اما با ورود جمعیت و تشکیل مجموعه‌ای از خیرین و همکاری با بانک‌ها ساختمان‌هایی ساخته شد، پس از ساخت، نیروی انسانی برای پذیرش و خونگیری مورد نیاز بود، از این رو در قالب تفاهمنامه‌ای مرکز اهدای خون صدر در روز اهدای خون، نیروهای داوطلب جمعیت هلال احمر را که عمدتاً دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی بودند، دعوت کرد. ایشان طی ساعات خاصی دوره‌های آموزشی انتقال خون را گذراندند و گواهینامه دریافت کردند و در بازه‌های زمانی که خودشان تمایل داشتند، افراد را پذیرش کرده و کار خونگیری را انجام می‌دادند. این پروژه از سال 98 در 5 استان عملیاتی شد، اما به دلیل شیوع کرونا و ترس مردم از خون دادن، تداوم کار با سرعت کمتری همراه شد، با این همه طرح موجود در حال حاضر دوباره رو به گسترش است.
توزیع کمک‌های داخلی و خارجی توسط هلال احمر
طبق قانون جزء 3 بند (ب) ماده 14 قانون مدیریت بحران می‌گوید که جمعیت هلال احمر موظف است با همکاری سایر دستگاه‌ها نسبت به جذب، هدایت و توزیع کمک‌های مردمی، داخلی و خارجی غیردولتی در بحران‌ها اقدام کند. در این قانون صراحتاً آمده است که سازمان بهزیستی، کمیته امداد، بسیج و وزارت امور خارجه مکلف به همکاری هستند. رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر کشور در زمینه همکاری نهادها با جمعیت و توزیع کمک‌ها بیان می‌دارد: مطابق قانون، در قبال خدماتی که جمعیت هلال احمر به نهادها ارائه می‌دهد، آنها در بحران‌ها حاضر شده، هماهنگی‌های لازم را انجام داده و فراخوان‌های مربوطه را ارائه می‌دهند. تمام دستگاه‌های مندرج در بند 2 قانون که تقریباً شامل همه دستگاه‌ها می‌شود در این مورد لحاظ شده‌اند و از این جهت فرصت خوبی مبتنی بر نیازها دیده شده است. بعد از سیل 98 کرمانشاه، در حادثه اخیر خوی و حوادث دیگر روند جمع‌آوری و توزیع کمک‌ها به افراد حادثه‌دیده خیلی بهتر شد و بخشی هم به این قانون باز می‌گردد. هرچند در مواردی دادستانی هم ورود کرده و افراد یا سلبریتی‌هایی که به صورت غیرقانونی شماره حساب می‌دادند، شناسایی شده و با ایشان برخورد شده است، بعضاً برخی حساب‌ها دارای چک برگشتی با مبالغ بالا بودند که با پول مردم پاس می‌شدند. در نهایت جلوی هرج و مرج‌ها گرفته شد و به این امور سامان داده شد.
ابعاد بین‌المللی حضور هلال احمر در حوادث
شاید صدای جمعیت هلال احمر آنچنان که باید و شاید در عرصه‌های بین‌المللی شنیده نمی‌شود، هرچند در این حوزه نسبت به گذشته پیشرفت‌های چشمگیری داشتیم، به عنوان نمونه بعد از زلزله ترکیه به دلیل عملکرد بالای جمعیت هلال احمر، به صورت مستقیم رجب طیب اردوغان از ما تقدیر کرد اما به نظر می‌رسد، هم‌افزایی با سایر نهادهای دولتی و غیردولتی می‌تواند در اعتلای این امر مؤثر باشد. به گفته سلیمی، در سال‌های پیش هلال احمر ایران در مجامع بین‌المللی مانند امروز مطرح نبود، با روی کار آمدن آقای کولیوند، از این حیث پررنگ‌تر عمل شده و حضور ایران در مجامع بین‌المللی خیلی پررنگ شده، ریاست جدید در حادثه ترکیه 3 بار شخصاً به منطقه سفر کردند و در یکی از سفرها هم با امیرعبداللهیان حاضر شدند، این اتفاق از نظر دیپلماسی حامل پیام‌هایی داخلی و خارجی است. در نهایت هم رجب طیب اردوغان از ایشان تقدیر کردند. متأسفانه برخی رسانه‌های معاند مانورهای نادرستی می‌دهند، در شهرستان خوی بعد از وقوع زلزله 110 اردوگاه تشکیل شد، کمترین رقم چادرها 50 و بیشترین 600 چادر در یک اردوگاه بود. در کمتر از 48 ساعت این اردوگاه‌ها تکمیل شده بودند، اما برخی رسانه‌ها بازتاب معکوس می‌دادند. هر چند در زمینه فضای مجازی و حوزه IT باید فعالیت‌ها آگاهانه‌تر و گسترده‌تر باشد.
او ادامه می‌دهد: در زمان‌های غیر بحران، فعالیت‌های جمعیت تداوم دارد، از پروژه‌های داوطلبی مانند ساخت پایگاه‌های امداد و نجات گرفته تا مراکز توانبخشی و حمایت از خانواده‌های نیازمند را در قالب فراخوان‌های عمومی و تخصصی انجام می‌دهیم. فعالیت دیگر سازمان داوطلبان نیز بیشتر در حوزه خدمات حمایتی است. کمک‌هزینه دارو و درمان به صورت بلاعوض به نیازمندان داده می‌شود. در سال گذشته 265 میلیارد تومان به صورت بلاعوض به نیازمندان دادیم و امسال هم در دستور کار داریم. تیم‌های مددکاری جمعیت هلال احمر هم که برخی کادر و عمده آنها داوطلب هستند در بررسی و احراز نیازمندان کمک می‌کنند تا پرداخت‌ها به‌درستی انجام شود. در کنار جذب و سازماندهی، معاونت آموزشی دوره‌های آموزشی برگزار می‌کند، در پروسه داوطلبی، فرد دوره‌های مربوطه را می‌گذراند، گواهینامه و کارت دریافت می‌کند و پروژه داوطلبی خود را انتخاب کرده، در صورت بروز بحران هم با فراخوان‌ها مطلع می‌شود.
آیا داوطلبان بیمه و حقوق دارند؟
پرسشی که همواره ذهن عموم مردم را درگیر می‌کند، این است که آیا افراد داوطلب می‌توانند بیمه شوند یا ممکن است جذب شده و حقوق دریافت کنند؟ رئیس سازمان داوطلبان در پاسخ به این سؤال توضیح می‌دهد: از تاریخ اول مهرماه سال گذشته 23 هزار نفر از افرادی که به صورت گردشی در پایگاه‌های امداد و نجات حضور پیدا کرده‌اند، بیمه شدند و حداقل حقوق کارمندی نیز به ایشان پرداخت می‌شود تا انگیزه در افراد برای داوطلبی ایجاد شود. این در حالی است که باشگاه داوطلبان در شرف راه‌اندازی است، با شروع به کار این باشگاه، برای افرادی که خدمت داوطلبانه می‌دهند، ما به ازای ساعاتی که ارائه خدمت می‌کنند، ارزش افزوده‌ای ایجاد می‌شود و می‌تواند در قالب تخفیف فروشگاه‌های زنجیره‌ای باشد. باشگاه مشتریان رویکرد داوطلبانه دارد و بستر آن تقریباً آماده شده است. البته هر پاداشی که به کارمندان داده می‌شود، افراد داوطلب هم دریافت می‌کنند.
سلیمی در خصوص مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال احمر نیز که یکی از نهادهای فعال کشور در این حوزه است، می‌گوید: این مرکز در حال حاضر به صورت جدی برای حج امسال آماده می‌شود، از سوم خرداد هم اولین کاروان راهی می‌شود. امسال 87 هزار و 500 زائر داریم و فرایند ویزیت و تأمین واکسن این افراد بر عهده جمعیت قرار دارد.
او در ادامه در زمینه خدمات سلامت روان و حضور داوطلبانه روان‌شناسان در حوادثی مانند بحران زلزله و نظایر آن اظهار می‌کند: در سازمان داوطلبان تیم‌هایی تحت عنوان امداد اجتماعی در حال ایجاد هستند و رویکرد اصلی آنها هم خدمات روانی است. البته سازمان جوانان دارای تیم‌های سحر هم هست که سفیران حمایت‌های روانی‌اند ولی در مقیاس بزرگ فعالیت ندارند، در مدت زمان کوتاهی با راه‌اندازی تیم‌های حمایت اجتماعی این کار به صورت گسترده‌تر عملیاتی می‌شود.
بــــرش
پروژه‌های داوطلبی فردمحور
یک‌سری پروژه‌های داوطلبی هم داریم که فردمحور هستند، مثلاً کاروان‌های سلامت جمعیت هلال احمر در قالب تیم‌های مناطق محروم و کمتربرخوردار حضور پیدا می‌کنند؛ در ترکیب تیم‌ها هم داوطلبانی که در آن مناطق حضور دارند، فعالیت می‌کنند و پل ارتباطی ما هستند و با شبکه‌های بهداشت و متولیان آن منطقه جلساتی برگزار می‌کنند، سپس بیماری‌های منطقه و نیازها سنجیده می‌شود و ترکیب تیم‌های کاروان سلامت چیده می‌شود. بعضاً فراخوان می‌دهیم و در مواردی هم پزشکان، متخصصان و کارشناسان به طور پیوسته همکاری دارند.