زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در حاشیه جلسه هیأت دولت واگذاری بهره‌برداری از ارگ راین در کرمان به بخش خصوصی را تأیید اما فروش آن را کذب دانست. این ارگ به مدت 26 سال و به مبلغ ماهانه 35 میلیون به بخش خصوصی برای کاربری پذیرایی، اقامتی و پژوهشی واگذار می‌شود. فعالان و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی با توجه به نفیس بودن ارگ راین و ممنوعیت واگذاری نفایس به بخش خصوصی، به این واگذاری اعتراض کرده و خواستار لغو واگذاری بهره‌برداری از دومین ارگ خشتی جهان بعد از ارگ بم شدند.

آیا راین از نگاه وزارت میراث فرهنگی نفیس است؟
«احسان دهقانی» معــاون سرمایه‌گذاری صندوق توسعه و احیا درباره چرایی واگذاری اثر نفیس ارگ راین به بخش خصوصی در گفت‌وگو با «ایران» با استناد به نقل‌قولی از کارشناسان اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، نفیس بودن ارگ راین را زیر سؤال می‌برد و می‌گوید: «منبع نفیس بودن ارگ راین کجاست؟ من پاراگراف دوم گزارش یکی از روزنامه‌ها را به همکاران اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های بنا نشان دادم و جمله«به اعتقاد کارشناسان ارگ راین نفیس است» را برای آنها خواندم و گفتم این جمله را تأیید می‌کنید؟ گفتند خیر.»
فاطمه داوری، مدیر اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی اما در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند: «درباره نفیس بودن ارگ راین با هیچ کسی صحبت نکرده است.»
داوری در پاسخ به این سؤال که آیا ارگ راین را نفیس می‌داند یا خیر؟ می‌گوید: «نفیس بودن یا نفیس نبودن ارگ راین را یک شورا و کمیته در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تعیین می‌کند؟» او پاسخ به این پرسش که آیا کمیته مذکور تشکیل جلسه داده و ارگ راین را نفیس یا غیر نفیس می‌داند را هم به بعد از جلسه موکول می‌کند. موضع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین صندوق احیا و بهره‌برداری بناهای تاریخی در حالی درباره نفیس بودن ارگ راین نامعلوم است که «فریدون فعالی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان در گفت‌وگو با «ایران» ارگ راین را نفیس می‌داند و می‌گوید: «بهره‌برداری از بخش خدماتی ارگ راین واگذار می‌شود نه ارگ راین. همان کاری که در شاهزاده ماهان کرمان انجام گرفت.» تا این سؤال پیش بیاید که آیا حاکم‌نشین و انباری ارگ راین بخشی از ارگ محسوب می‌شود یا خیر؟ پاسخ همه به این سؤال مثبت است. آیا قانون اجازه واگذاری بخشی از یک اثر نفیس را داده است؟ این سؤال اما بی‌پاسخ می‌ماند.

اثری به فروش نمی‌رود
خبر مزایده بهره‌برداری از ارگ راین و 18 اثر تاریخی ایران، در برخی رسانه‌های خارجی به فروش آثار تاریخی تعبیر شد. برخی از این رسانه‌ها آن را مرتبط با مولدسازی دانستند. در حالی که صندوق احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی سال‌ها است که با هدف واگذاری بهره‌برداری بناهای تاریخی غیر از بناهای تاریخی نفیس برای جلوگیری از تخریب هزاران بنای تاریخی کشور تأسیس شده است و برنامه این صندوق هیچ ربطی به مولدسازی ندارد. همچنین واگذاری بناهای تاریخی غیر از نفایس هم قانونی است و هم راهی برای جلوگیری از تخریب آنها. هزاران بنای تاریخی در معرض تخریب در کشور وجود دارد که وزارت میراث فرهنگی نمی‌تواند همه آنها را مرمت کند. حتی اگر بودجه مرمت همه آثار را هم تأمین کند، قادر به نگهداری آنها در بلندمدت نخواهد بود. بنابراین واگذاری بهره‌برداری از آنها توسط بخش خصوصی، راهی بود که سا‌ل‌های قبل کارشناسان پیش پای میراث فرهنگی گذاشتند. طبق قانون، بهره‌برداران خصوصی در یک بازه زمانی مشخص اثر را مرمت و به مدت معینی از آن بهره‌برداری می‌کردند. درج خبر فروش آثار تاریخی از سوی رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان به واکنش عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی هم منجر شد و او در حاشیه جلسه هیأت دولت فروش آثار تاریخی را رد کرد و گفت: «مرمت، نگهداری، اداره و استفاده بهینه و کاربردی از بناهای تاریخی با مشخصاتی که در نظر گرفته شده جزو سیاست‌های جدی دولت است و بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه مشارکت کند.»
 ضرغامی مشارکت خصوصی در مرمت، نگهداری، اداره و استفاده بهینه و کاربردی از بناهای تاریخی با مشخصاتی که در نظر گرفته شده را هم جزو سیاست‌های جدی دولت دانست و گفت: در این دولت ما ابعاد این کار را سرعت بخشیدیم تا مردم مشارکت کنند.
وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی گفت: «بسیاری از ابنیه تاریخی ما در حال از بین رفتن هستند و هیچ اعتباری برای مرمت آنها در کشور وجود ندارد. بعد از مرمت هم مسأله نگهداری و مدیریت آنها پیش می‌آید که بحث مفصلی است.»
به اعتقاد ضرغامی، مردم باید در این زمینه مشارکت کنند و بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه کمک کند تا طبق مزایده این ابنیه به افرادی با مدت مشخص و مبلغ مشخص اجاره داده شود تا آنها را مرمت و نگهداری کنند و در حوزه‌هایی که ما تأیید می‌کنیم کاربری خوبی برایشان در نظر بگیرند.
ضرغامی نظارت بر این موارد را وظیفه وزارت میراث فرهنگی دانست و گفت: «ابنیه مورد نظر نه تنها آسیب نمی‌بینند که از آسیب نجات پیدا می‌کنند. در غیر این‌صورت همه اینها بدل به محل تجمع معتادان و حتی بیتوته سگ‌ها می‌شود.»

کاوش باستان‌شناسی راین کامل نیست
قانون یکی از شروط اجازه واگذاری بهره‌برداری از آثار تاریخی غیر نفیس را کاوش‌های باستان‌شناسی دانسته است در حالی که کاوش‌های باستان‌شناسی در ارگ راین هم کامل نیست. ارگ راین به گفته کارشناسان میراث فرهنگی دومین ارگ خشتی جهان است و به طور قطع یکی از آثار نفیس کشور به شمار می‌آید.