فریبا خان‌احمدی
خبرنگار

کشتی به گل نشسته اجرای برنامه پزشکی خانواده با تلاش دولت سیزدهم به ساحل نجات رسیده و حالا نزدیک به دو هفته است که دولت سیزدهم یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود در سال ۱۴۰۲ را با اجرای برنامه پزشکی خانواده بخش شهری که جمعیت ۵۵ میلیون نفری را شامل می‌شود، کلید زده است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برنامه پزشکی خانواده را از اواخر سال گذشته با پوشش جمعیت زیر ۲۵ هزار نفر که شامل ۳۰ میلیون نفر می‌شد، شروع کرد و حالا پل ارتباطی بین شهرنشینان با مراقبین سلامت در حال تکمیل است. وزارت بهداشت به دنبال این است هر ایرانی مراقب سلامت خودش را بشناسد و دولت سیزدهم‌ راهکار آن را با اجرای برنامه پزشکی خانواده برای هر ایرانی هموار کرده است. این در حالی است که بحث شیوع بیماری‌های غیرواگیر و سرطان‌ها چالش اصلی نظام سلامت است و طبق اعتقاد کارشناسان اقتصاد سلامت، چنانچه دولت‌ها بتوانند بحث پیشگیری از این بیماری‌ها را با ارتقای سواد سلامت جامعه پیش ببرند، هزینه‌های کمرشکن درمان کاهش قابل توجهی خواهد داشت. در این میان اجرای برنامه پزشکی خانواده به عنوان ابزاری برای فیلتراسیون نه تنها به کاهش هزینه‌های درمان و تقاضاهای القایی کمک می‌کند بلکه به دلیل شناسایی و تشخیص بموقع بیماری‌های غیرواگیر، از هدررفت هزینه‌های سنگین در حوزه درمان بیماری‌های غیرواگیر و سرطان‌ها جلوگیری می‌کند؛ موضوعی که منجر به ساماندهی سبد هزینه درمانی افراد هم می‌شود. در این میان سؤالی که مطرح می‌شود این است که تفاوت فرانشیز بین رعایت نظام ارجاع و مراجعه بدون رعایت نظام ارجاع چقدر است؟ و بطور کلی اجرای برنامه پزشکی خانواده چه تأثیری در کاهش هزینه‌های سبد خانوارها دارد؟ دکتر حسین فرشیدی معاون بهداشت وزیر بهداشت در نشست خبری با اصحاب رسانه که به بهانه هفته سلامت برگزار شد، در این باره به خبرنگار «ایران» گفت: با توجه به اینکه نظام ارجاع در آغاز فرایند اجرا به شکل اختیاری خواهد بود، بنابراین در این طیف نمی‌توان رقمی را تحت عنوان میزان کاهش هزینه‌های سلامت خانواده‌ها یا حتی دولت تعیین کرد.
دکتر فرشیدی در ادامه این سؤال افزود: با توجه به اینکه در این برهه بحث بیماریابی مطرح است قاعدتاً در یک یا دو سال اول اجرای برنامه پزشکی خانواده هزینه‌ها از نظر آماری بالا می‌رود. چون تعداد زیادی بیمار در مراحل اولیه ابتلا به بیماری شناسایی می‌شوند و تعداد بیمار ارجاعی به سطح دو خدمات زیاد می‌شود.

کم شدن هزینه‌های پنهان درمان
در ادامه دکتر مصطفی رضایی رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت در تکمیل پاسخ سؤال روزنامه ایران مبنی بر میزان صرفه‌جویی منابع مالی در برنامه پزشکی خانواده عنوان کرد: در مورد نظام ارجاع در سطح یک، 2 نوع مراجعه‌کننده به پزشک خانواده دارد؛ یک نوع خدمات مربوط به افراد مبتلا به بیماری است. چنانچه این افراد به سطوح بالاتر از مسیر پزشک خانواده ارجاع داده شوند، بخشی از فرانشیزی که مربوط به خدمات تحت پوشش سازمان‌های بیمه‌گر است کاهش می‌یابد و این مشوقی برای مراجعان از طریق نظام ارجاع است.
دکتر رضایی در ادامه اظهار داشت: افرادی که از طریق نظام ارجاع به سطوح بالاتر برای دریافت خدمات مراجعه می‌کنند، نوبت‌گیری‌شان به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود. در واقع مسئولی در بیمارستان‌ها این ارجاعات را تعیین تکلیف می‌کند و مهم‌تر از آن وقتی فرد به سطح یک برمی گردد از طریق بازخوراند ارجاعات، متخصص تکلیف سطح یک در خصوص پیگیری بیماری، مشخص است. به دلیل استمرار پیگیری خدمات در قالب نظام ارجاع هزینه‌های پنهان درمانی مردم کمتر می‌شود.
وی گفت: هدف ما در نظام ارجاع بیماریابی است. برای همین بار مراجعات به سطوح بالاتر و اقدامات تشخیصی و درمانی در ابتدای اجرای برنامه بیشتر خواهد شد. بنابراین در چند سال اول هزینه‌های ما افزایش خواهد یافت اما در ادامه به دلیل شناسایی بموقع سرطان‌ها و بیماری‌های غیرواگیر هزینه‌ها کمتر خواهد شد.
به گفته دکتر رضایی؛ پزشک ارجاع‌دهنده در نظام ارجاع پزشک مراجعه به متخصص را مشخص می‌کند اما به دلیل ایجاد سقف هزینه تقاضاهای القایی هم کم می‌شود.

کاهش هزینه‌ها با ارتقای سواد سلامت
وی گفت: ما در سه سطح در کاهش هزینه‌های درمانی مردم و کمک به اقتصاد خانواده کمک می‌کنیم. یکی بحث ارتقای سواد سلامت و کاهش عوامل خطر ابتلا به بیماری غیرواگیر است. مراقب سلامت از طریق برنامه پزشکی خانواده در افزایش سواد سلامت تأثیر خواهد داشت. همچنین از طریق غربالگری و شناسایی بموقع بیماری‌ها از ابتلا به فرم‌های پیچیده بیماری‌ها جلوگیری شده و هزینه‌های درمانی مردم مدیریت می‌شود.
دکتر رضایی در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار «ایران» درباره اینکه دریافتی یک پزشک خانواده و مراقب سلامت در برنامه پزشکی خانواده چقدر است تا از نظر تأمین نیازها دچار مشکل نشوند، عنوان کرد: برآوردهایی صورت گرفته است و بعد از نهایی شدن میزان دریافتی‌ها را ابلاغ خواهیم کرد. چالش اصلی ما در دو استان فارس و مازندران که کار اجرایی شد، بحث گره خوردن پرداخت مراقب و سرانه پزشک خانواده بود که قرار است این پرداختی‌ها جداگانه باشد و حق کسی ضایع نشود.
وی درباره شائبه کمبود نیروها برای اجرای برنامه پزشکی خانواده نیز عنوان کرد: ما برنامه جذب نیروهای پیراپزشکی را داریم و قرار است به ازای هر سه هزار نفر یک مراقب سلامت بگیریم. مراقب سلامت شامل یک کارشناس مامایی و یک نفر دیگر هم پرستار یا کارشناس بهداشت عمومی خواهد بود. اگر نیاز به ارجاع باشد این مراقبین افراد را به پزشک خانواده ارجاع می‌دهند. ما به تعداد زیادی نیرو نیاز داریم که به‌صورت قراردادی با بیمه‌ها یا پیمانکاری طرف قرارداد دانشگاه‌ها جذب برنامه خواهند شد.

بودجه ۴۲،۵ همت برای نظام ارجاع الکترونیک
همچنین در ادامه این نشست معاون بهداشت وزیر بهداشت در تکمیل این سؤال توضیح داد: برای سال ۱۴۰۲ مقرر شد برای اجرای پزشکی خانواده در سه سطح، تکمیل نظام ارجاع الکترونیک و در نظر گرفتن مشوق‌ها بودجه ۴۲،۵ همت درنظر گرفته شود. از این عدد ۱۸،۵ همت برای سطح یک پزشکی خانواده درنظر گرفته شده است که ان‌شاءالله در صورت تأمین آن، مشکلی نخواهیم داشت.
به گفته دکتر فرشیدی، با مراقبین و تیم سلامت قرارداد بسته می‌شود و حقوق مراقبین سلامت از طریق بیمه سلامت پرداخت می‌شود که برابر قانون کار است. ضمن اینکه در کنار آن رقم دریافتی برخی مراقبین در صورت فعالیت بیشتر و‌ کنترل بیماری‌ها ممکن است افزایش پیدا کند. در مورد پزشکان نیز بسته به شرایط سه تا بحث را در میزان دریافتی شان مطرح می‌کنیم. رقمی که در نظر گرفته می‌شود برای روستاها و‌ مناطق محروم بیشتر است و در شهرهای بزرگ‌ نیز دانشگاه‌ها رقم پرداختی به پزشک تعریف می‌کنند. برآوردهای پرداخت حقوق بر اساس برنامه پزشکی خانواده انجام شده و نیاز به تصویب در کمیته منابع دارد و برای پزشکان استخدامی رقم دریافتی تعیین شده است.
رئیس شبکه بهداشت وزارت بهداشت در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار ما مبنی بر اینکه مردم اطلاعات کافی از خدمات برنامه پزشکی خانواده ندارند و چرا وزارت بهداشت اقدام درستی به جهت فرهنگ‌سازی مراجعه مردم به پزشک عمومی و سطح یک خدمات انجام نمی‌دهد، عنوان کرد: این نکته بسیار مهم است که اگر قرار است مردم از طریق برنامه پزشکی خانواده وضعیت سلامت‌شان را رصد و پیگیری کنند نیاز به اطلاعات دقیق دارند. البته کمیته‌ای ذیل قرارگاه برنامه پزشکی خانواده تحت عنوان کمیته اطلاع‌رسانی ایجاد شده است و برنامه‌های مدونی را در قالب پخش کلیپ و تولید محتوا از طریق صدا و‌سیما دنبال می‌کند.